DOI Heft:
II. Z dziejów malarstwa
DOI Artikel:Waźbiński, Zygmunt: Portret renesansowego amatora sztuki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13395#0169
ZYGMUNT WAŹBIŃSK!
PORTRET RENESANSOWEGO AMATORA SZTUKI1
Polecam i pochwalam te wszystkie ozdoby, ponieważ pobudzają one
w człowieku umysł, ludzkość i szlachetność [...]
Sabba Castiglione, / Riœrdi, Venczia 1559
Obraz Carpaccia ze Scuola di San Giorgio w Wenecji, przedstawiający św. Augustyna w swym
studio (ryc. 1), posiada już sporą, literaturę2. Dotyczy ona głównie właściwego odczytania tematu obrazu
oraz, w mniejszym stopniu, jego symbolicznego znaczenia.
Ponieważ obraz ten jest jedną ze scen cyklu o św. Hieronimie oraz przypomina ówczesne przed-
stawienia św. Hieronima w celi, sądzono, iż przedstawia on najpopularniejszego patrona Veneta —•
św. Hieronima. Dopiero Roberts dowiódł, iż Carpaccio, tworząc malarską historię św. Hieronima,
oparł się nie na Złotej legendzie Jakuba z Voragine, ale na innym średniowiecznym źródle apokryficznym:
Hieronymus —« Vita et Transitus, wydanym właśnie w Wenecji w 1485 r.3 Apokryf ten podaje, iż św. Au-
gustyn w momencie pisania listu do św. Hieronima zostaje powiadomiony o śmierci swego przyjaciela.
Tę ikonograficzną hipotezę potwierdził spis obrazów z 1557 г., odkryty przez G. Perocca4.
Roberts ujawnił również dość intrygującą obecność dwóch partytur muzycznych na pierwszym,
planie obrazu (ryc. 24) —-jednej, o treści religijnej, drugiej, o treści świeckiej5. Nie wyjaśnił jednak w pełni
ich znaczenia ani też nie tłumaczył obecności różnych dzieł sztuki zdobiących to wnętrze (ryc. 6, 19).
Niemniejszą doniosłość posiadają niektóre próby interpretacji obrazu, a zwłaszcza 'ta, która dopa-
truje się w postaci św. Augustyna (ryc. 24) portretu głównego fundatora Scuoli, znanego humanisty
weneckiego i amatora sztuki —• kardynała Bessariona6. Dowodem tego jest pieczęć „greckiego kardy-
nała" umieszczona na pierwszym planie obrazu7.
Taka identyfikacja postaci wzbogaca znacznie możliwości interpretacyjne obrazu —• usprawiedli-
wia ona „humanistyczny" wystrój wnętrza, a zwłaszcza obecność różnych dzieł sztuki. Wyjaśnia też
w pewnym sensie programowe zestawienie sacro i profano, widoczne we wspomnianych partyturach mu-
zycznych oraz w posągach Chrystusa (ryc. 5) i Wenus (ryc. 7). Symbole różnych sztuk (muzyka, astro-
1 Artykuł niniejszy jest rozdziałem większej pracy o portrecie renesansowym; rozdział Z zagadnień humanistycznego
autoportretu ukazał się w poprzednim tomie Rocznika Historii Sztuki; rozdział Św. Hieronim a renesansowy idea} życia kontem-
placyjnego został złożony do druku w Zeszytach Naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego (t. 2); w przygotowaniu znajduje się
Nagrobkowy portret uczonego.
2 Najważniejsze prace dotyczące tego obrazu to: Roberts, St. Augustine in »St. Jerome's Study»; Carpaccio's Painting
and its legendary Source, „The Art Bulletin", 41, 1959, s. 283—297; R. Pallucchini, I teleri del Carpaccio in S. Giorgio degli
Schiavoni, eon un'appendice di G. Perocco^Milano 1961, s. 37—-62, 67—#3. Wyczerpującą bibliografię zawiera katalog wy-
stawy Vittore Carpaccio, oprać. P. Zampetti, Venezia 1963, s. 154—155.
3 Por. Roberts, op. cit., s. 285.
4 Pallucchini, op. cit., s. 37—62, 67—83.
5 Por. Roberts, op. cit., s. 286, oraz szczegółowa analiza w pracy E. Lewinsky, Epilogue: The Musie in »St. Jerome's
Study», „The Art Bulletin", 41, 1959, s. 298—301.
6 Hipoteza wysunięta została najpierw przez G. Perocco, (La Scuola di S. Giorgio degli Schiavoni, [w:] Venezia e 1'Europa,
Atti del XVIII Congrcsso Internazionale di Storia deli'Ar te, Venezia 1955, Venezia 1956, s. 221—224); Prof. Branca (informacja
ustna) zwrócił pierwszy uwagę na znajdującą się na pierwszym planie obrazu pieczęć kardynała Bessariona.
7 Tamże.
PORTRET RENESANSOWEGO AMATORA SZTUKI1
Polecam i pochwalam te wszystkie ozdoby, ponieważ pobudzają one
w człowieku umysł, ludzkość i szlachetność [...]
Sabba Castiglione, / Riœrdi, Venczia 1559
Obraz Carpaccia ze Scuola di San Giorgio w Wenecji, przedstawiający św. Augustyna w swym
studio (ryc. 1), posiada już sporą, literaturę2. Dotyczy ona głównie właściwego odczytania tematu obrazu
oraz, w mniejszym stopniu, jego symbolicznego znaczenia.
Ponieważ obraz ten jest jedną ze scen cyklu o św. Hieronimie oraz przypomina ówczesne przed-
stawienia św. Hieronima w celi, sądzono, iż przedstawia on najpopularniejszego patrona Veneta —•
św. Hieronima. Dopiero Roberts dowiódł, iż Carpaccio, tworząc malarską historię św. Hieronima,
oparł się nie na Złotej legendzie Jakuba z Voragine, ale na innym średniowiecznym źródle apokryficznym:
Hieronymus —« Vita et Transitus, wydanym właśnie w Wenecji w 1485 r.3 Apokryf ten podaje, iż św. Au-
gustyn w momencie pisania listu do św. Hieronima zostaje powiadomiony o śmierci swego przyjaciela.
Tę ikonograficzną hipotezę potwierdził spis obrazów z 1557 г., odkryty przez G. Perocca4.
Roberts ujawnił również dość intrygującą obecność dwóch partytur muzycznych na pierwszym,
planie obrazu (ryc. 24) —-jednej, o treści religijnej, drugiej, o treści świeckiej5. Nie wyjaśnił jednak w pełni
ich znaczenia ani też nie tłumaczył obecności różnych dzieł sztuki zdobiących to wnętrze (ryc. 6, 19).
Niemniejszą doniosłość posiadają niektóre próby interpretacji obrazu, a zwłaszcza 'ta, która dopa-
truje się w postaci św. Augustyna (ryc. 24) portretu głównego fundatora Scuoli, znanego humanisty
weneckiego i amatora sztuki —• kardynała Bessariona6. Dowodem tego jest pieczęć „greckiego kardy-
nała" umieszczona na pierwszym planie obrazu7.
Taka identyfikacja postaci wzbogaca znacznie możliwości interpretacyjne obrazu —• usprawiedli-
wia ona „humanistyczny" wystrój wnętrza, a zwłaszcza obecność różnych dzieł sztuki. Wyjaśnia też
w pewnym sensie programowe zestawienie sacro i profano, widoczne we wspomnianych partyturach mu-
zycznych oraz w posągach Chrystusa (ryc. 5) i Wenus (ryc. 7). Symbole różnych sztuk (muzyka, astro-
1 Artykuł niniejszy jest rozdziałem większej pracy o portrecie renesansowym; rozdział Z zagadnień humanistycznego
autoportretu ukazał się w poprzednim tomie Rocznika Historii Sztuki; rozdział Św. Hieronim a renesansowy idea} życia kontem-
placyjnego został złożony do druku w Zeszytach Naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego (t. 2); w przygotowaniu znajduje się
Nagrobkowy portret uczonego.
2 Najważniejsze prace dotyczące tego obrazu to: Roberts, St. Augustine in »St. Jerome's Study»; Carpaccio's Painting
and its legendary Source, „The Art Bulletin", 41, 1959, s. 283—297; R. Pallucchini, I teleri del Carpaccio in S. Giorgio degli
Schiavoni, eon un'appendice di G. Perocco^Milano 1961, s. 37—-62, 67—#3. Wyczerpującą bibliografię zawiera katalog wy-
stawy Vittore Carpaccio, oprać. P. Zampetti, Venezia 1963, s. 154—155.
3 Por. Roberts, op. cit., s. 285.
4 Pallucchini, op. cit., s. 37—62, 67—83.
5 Por. Roberts, op. cit., s. 286, oraz szczegółowa analiza w pracy E. Lewinsky, Epilogue: The Musie in »St. Jerome's
Study», „The Art Bulletin", 41, 1959, s. 298—301.
6 Hipoteza wysunięta została najpierw przez G. Perocco, (La Scuola di S. Giorgio degli Schiavoni, [w:] Venezia e 1'Europa,
Atti del XVIII Congrcsso Internazionale di Storia deli'Ar te, Venezia 1955, Venezia 1956, s. 221—224); Prof. Branca (informacja
ustna) zwrócił pierwszy uwagę na znajdującą się na pierwszym planie obrazu pieczęć kardynała Bessariona.
7 Tamże.