Rocznik Historii Sztuki (7.1969)

JERZY Z. ŁOZIŃSKI

KATALOG ZABYTKÓW SZTUKI W POLSCE
STAN PRAC — PRZEGLĄD DOROBKU — PERSPEKTYWY

I

Minęło 20 lat od chwili, kiedy podjęto po wojnie prace nad inwentaryzacją zabytków sztuki w Pol-
sce, a ponad 15 od ukazania się pierwszego zeszytu Katalogu1. Akcję zainicjowaną na I Ogólnopolskiej
Konferencji Historyków Sztuki w r. 1945 programowym referatem Jerzego Szabłowskiego2 rozpoczęło
prowadzić Centralne Biuro Inwentaryzacji Zabytków przy Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ocłirony
Zabytków, przeniesione w r. 1952 jako Dział Inwentaryzacji do Państwowego Instytutu Sztuki, a na-
stępnie przekształcone w działającą do dziś Pracownię Inwentaryzacji Zabytków Sztuki w Zakładzie
Historii i Teorii Sztuk Plastycznych Instytutu Sztuki PAN. Zapoczątkowany przez J. Szabłowskiego
Katalog miał jako szybko realizowane wydawnictwo wielotomowe poprzedzić kontynuację przedwo-
jennej serii szczegółowego inwentarza topograficznego, którego dwa tomy (obejmujące powiaty ży-
wiecki i piotrkowski) jeszcze się po wojnie ukazały.

Jak wiadomo, Katalog miał być naukowo opracowanym spisem zabytków, odzwierciedlającym
wyłącznie ich zasób i stan aktualny, a więc nie uwzględniającym—jak inwentarz — obiektów już nie
istniejących (choćby były znane z przekazów) czy też przeniesionych np. do muzeów. Sposób opraco-
wania Katalogu, opartego wprawdzie tak jak i inwentarz na możliwie pełnej penetracji terenu, musiał
być z natury rzeczy bardziej powierzchowny (dopuszczano nawet możliwość pominięć niektórych
działów sztuki). Wykorzystując podstawową literaturę przedmiotu nie uwzględniano przy opracowaniu
Katalogu źródeł archiwalnych — pisanych i ikonograficznych. Zasób informacji historycznych ograni-
czono do danych najbardziej istotnych, szczegółowe opisy wszystkich obiektów —. do zwięzłych cha-
rakterystyk architektury; zaniechano podawania wymiarów, a w większości wypadków także mate-
riału i techniki, pominięto teksty inskrypcji, opuszczono wreszcie uwagi wstępne, zawierające ogólną

1 Artykuł niniejszy, opracowany przy współpracy mgr Barbary Wolff-Łozińskiej, jest rozszerzonym tekstem referatu
wygłoszonego w dniu 18 stycznia 1966 r. na zebraniu Rady Naukowej Instytutu Sztuki PAN. Profesorowie: S. Herbst,
S. Lorentz, K. Malinowski, A. Miłobędzki, J. Starzyński i J. Zachwatowicz, oraz dyr. M. Ptaśnik proszeni są o przyjęcie
podziękowań za wygłoszone uwagi w dyskusji nad referatem. W artykule nie są omówione cele i zadania Katalogu jak
również dzieje inwentaryzacji zabytków sztuki w Polsce, gdyż sprawy te były już wielokrotnie poruszane. Por. m. in.: J. Sza-
błowski, Zagadnienie inwentaryzacji zabytków sztuki w Polsce, „ВЫ. Hist. Szt. i Kult.", t. 8, 1946, nr 1/2, s. 22—35; tenże,
Dzieje inwentaryzacji zabytków sztuki w Polsce. W dwudziestą rocznicę Centralnego Biura Inwentaryzacji Zabytków Sztuki, „Ochrona
Zabytków", t. 2, 1949, nr 2, s. 73—83; J. Starzyński, Słowo wstępne, oraz J. Szabłowski, Od redakcji, [w:] Katalog za-
bytków sztuki w Polsce, 1: Województwo krakowskie, Warszawa 1953, s. V—XIV; J. Z. Łoziński, Inwentaryzacja zabytków
sztuki w Polsce. Stan i potrzeby, „Biul. Hist. Szt.", t. 16, 1954, nr 3, s. 342—347; tenże, Inwentaryzacja zabytków sztuki,
[w:] Encyklopedia współczesna, 1959, nr 10(34), s. 453—455; K. Malinowski, Aby pamiątki uczynit powszechnie wiadomymi
i wiecznotrwałymi..., wstęp do Spisu zabytków architektury i budownictwa, Warszawa 1964, s. VII—XXVII. Ostatnio omówił
osiągnięcia inwentaryzacji W. Tomkiewicz w referacie wygłoszonym na XIV Sesji Naukowej Stowarzyszenia Historyków
Sztuki w Toruniu (26—28X1 1964). Por. także A. Ryszkiewicz, Dokumentacja plastyki polskiej, [w:] Rocznik Biblioteki
Narodowej, t. 2, 1966, s. 70—73.

2 Szabłowski, Zagadnienie inwentaryzacji..., s. 22—35.