DOI Heft:
II. Z dziejów malarstwa
DOI Artikel:Mroczko, Teresa: Geneza ikonografii Apokalipsy wrocławskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13395#0078
GENEZA IKONOGRAFII APOKALIPSY WROCŁAWSKIEJ
71
25. Baranek na górze Syjon. Komentarz Aleksandra, rkps z Wrocławia
(fragment fol. 7?v°)
Rząd świętych przy Uwięzieniu szatana, owiniętych w togi i ze zwojami w dłoniach, przypomina
figuralne fryzy sarkofagów starochrześcijańskich.
Epizody odróżniające cykl rrewirski od innych mu współczesnych cykli ilustracji Apokalipsy nie
zostały więc dodane w okresie późnokarolińskim, kiedy wykonano egzemplarz trewirski. Przeciwnie,
stanowią one integralną część całego cyklu, równie starą jak on, i powstały wraz z nim co najmniej
w VI wieku.
Ta konstatacja, jak również fakt, że te właśnie epizody powtórzone zostały w powstałych kilka
stuleci później ilustracjach rozpatrywanej tu grupy rękopisów wyraźnie podkreślają odrębność typu,
jaki reprezentuje cykl ilustracji Apokalips z Trewiru i Cambrai.
Ikonografia cyklu Apokalipsy w komentarzu Haimona
Ikonografia cyklu Apokalipsy w komentarzu Haimona wykazuje wyraźny związek z Apokalipsami
z Cambrai i Trewiru. W rękopisach tych znajdujemy następujące wspólne motywy: ilustracje treści
Posłań; Rozdawanie szat przez anioła duszom pomordowanych przed ołtarzem (ryc. 7); Jan jako skryp-
tor obok Mocnego anioła z ziemi i morza (ryc. 14); Adoracja Arki przez tłum świętych; osobne wy-
obrażenie Adoracji bestii z morza (ryc. 19) ; Jan jako skryptor po Aniele z wieczną Ewangelią, Upadku
Babilonu i Adoracji bestii (ryc. 24) ; Nieczyste duchy opuszczające Babilon i Anioł rzucający kamień
młyński do morza przy płonącym Babilonie (ryc. 34) ; uskrzydleni aniołowie jadący konno za Jeźdźcem
wiernym i prawdziwym (ryc. 38) ; dwaj aniołowie z otwartymi księgami, grupę zmartwychwstałych
zmarłych i Potępienie bestii przy Sądzie Ostatecznym (ryc. 44). Wszystkie te motywy nie pojawiają się
w imiych cyklach; stąd też odnośne sceny z Apokalips w Cambrai i Trewirze można uznać za archetyp
dla komentarza Haimona.
Poza wymienionymi — wyraźne analogie kompozycyjne występują nadto w scenach Adoracji
Baranka (Ар. VII, 9—11), Siedmiu aniołów z siedmioma trąbami i Anioła z kadzielnicą (Ap. VIII, 2—5;
ryc. 9, 10), wyobrażeniu Czterech Aniołów z Eufratu (Ар. IX, 13—16; ryc. 14), Anioła z laską do mie-
rzenia świątyni (Ар. XI, 1—2; ryc. 13, 14), Upadku dziesiątej części miasta (Ар. XI, 13)68, Baranka na
górze Syjon (Ар. XIV, 1—5; ryc. 22, 24), Historii trzech aniołów, z których pierwszy leci z wieczną
68 Motyw trzęsienia ziemi ilustiowany jest także w Beatusach. Ale tam Upadek dziesiątej części miasta przedstawiony
jest w postaci trzech lub czterech figur ludzkich w arkadach, ujętych do góry nogami. Por. Neuss, Die Apokalypse des hi. Jo-
hannes..., t. 1, s. 180—181, t. 2, il. 149, 156. W Apokalipsach z Cambrai i Trewiru pojawia się tu wizerunek całego miasta
rozpadającego się w gruzy, ten sam motyw występuje u Haimona i w Bible moralisée.
71
25. Baranek na górze Syjon. Komentarz Aleksandra, rkps z Wrocławia
(fragment fol. 7?v°)
Rząd świętych przy Uwięzieniu szatana, owiniętych w togi i ze zwojami w dłoniach, przypomina
figuralne fryzy sarkofagów starochrześcijańskich.
Epizody odróżniające cykl rrewirski od innych mu współczesnych cykli ilustracji Apokalipsy nie
zostały więc dodane w okresie późnokarolińskim, kiedy wykonano egzemplarz trewirski. Przeciwnie,
stanowią one integralną część całego cyklu, równie starą jak on, i powstały wraz z nim co najmniej
w VI wieku.
Ta konstatacja, jak również fakt, że te właśnie epizody powtórzone zostały w powstałych kilka
stuleci później ilustracjach rozpatrywanej tu grupy rękopisów wyraźnie podkreślają odrębność typu,
jaki reprezentuje cykl ilustracji Apokalips z Trewiru i Cambrai.
Ikonografia cyklu Apokalipsy w komentarzu Haimona
Ikonografia cyklu Apokalipsy w komentarzu Haimona wykazuje wyraźny związek z Apokalipsami
z Cambrai i Trewiru. W rękopisach tych znajdujemy następujące wspólne motywy: ilustracje treści
Posłań; Rozdawanie szat przez anioła duszom pomordowanych przed ołtarzem (ryc. 7); Jan jako skryp-
tor obok Mocnego anioła z ziemi i morza (ryc. 14); Adoracja Arki przez tłum świętych; osobne wy-
obrażenie Adoracji bestii z morza (ryc. 19) ; Jan jako skryptor po Aniele z wieczną Ewangelią, Upadku
Babilonu i Adoracji bestii (ryc. 24) ; Nieczyste duchy opuszczające Babilon i Anioł rzucający kamień
młyński do morza przy płonącym Babilonie (ryc. 34) ; uskrzydleni aniołowie jadący konno za Jeźdźcem
wiernym i prawdziwym (ryc. 38) ; dwaj aniołowie z otwartymi księgami, grupę zmartwychwstałych
zmarłych i Potępienie bestii przy Sądzie Ostatecznym (ryc. 44). Wszystkie te motywy nie pojawiają się
w imiych cyklach; stąd też odnośne sceny z Apokalips w Cambrai i Trewirze można uznać za archetyp
dla komentarza Haimona.
Poza wymienionymi — wyraźne analogie kompozycyjne występują nadto w scenach Adoracji
Baranka (Ар. VII, 9—11), Siedmiu aniołów z siedmioma trąbami i Anioła z kadzielnicą (Ap. VIII, 2—5;
ryc. 9, 10), wyobrażeniu Czterech Aniołów z Eufratu (Ар. IX, 13—16; ryc. 14), Anioła z laską do mie-
rzenia świątyni (Ар. XI, 1—2; ryc. 13, 14), Upadku dziesiątej części miasta (Ар. XI, 13)68, Baranka na
górze Syjon (Ар. XIV, 1—5; ryc. 22, 24), Historii trzech aniołów, z których pierwszy leci z wieczną
68 Motyw trzęsienia ziemi ilustiowany jest także w Beatusach. Ale tam Upadek dziesiątej części miasta przedstawiony
jest w postaci trzech lub czterech figur ludzkich w arkadach, ujętych do góry nogami. Por. Neuss, Die Apokalypse des hi. Jo-
hannes..., t. 1, s. 180—181, t. 2, il. 149, 156. W Apokalipsach z Cambrai i Trewiru pojawia się tu wizerunek całego miasta
rozpadającego się w gruzy, ten sam motyw występuje u Haimona i w Bible moralisée.