GENEZA IKONOGRAFII APOKALIPSY WROCŁAWSKIEJ
91
b
48. Trzeci anioł trąbi (Ap. VIII, 10—11)
a. Bible Moralisée, rkps z Londynu (fragment fol. 127)
b. Komentarz Aleksandra, rkps z Wrocławia (fragment fol. 39)
duje bezpośrednie uzasadnienie w tekście Apokalipsy kanonicznej. Są to kręgi symbolizujące ziemię,
niebo i piekło przy Hołdzie starców; lwy pożerające ludzi przy Czwartym jeźdźcu Apokalipsy; kościół
z adorantami przy Adoracji Baranka; głowa wiatru jako voces przy Aniele z kadzielnicą; walka rycerzy
i adoracja bożków jako przedstawienie ludzi nie pobitych plagami piątego i szóstego anioła; ogień z ust
dwu świadków, który zabija ich nieprzyjaciół; nogi w kształcie kolumn u Mocnego Anioła; pojmani
w niewolę po Adoracji bestii; głos wód z niebios przy Baranku na górze Syjon; źródła wód przy Aniele
z wieczną Ewangelią; naga nierządnica i wręczenie bestii korony przy Zwycięstwie Baranka nad bestią;
beczułka z winem i zwierzęta domowe przy Żałości nad Babilonem; postać Chrystusa na majestacie
przy Zmartwychwstaniu pierwszym; ludzie z odciętymi głowami przy Duszach pościnanych dla świa-
dectwa Jezusowego ; obrazowe ukazanie wielkości nowej Jerozolimy (zamiast łokci jako miary —■ dłonie)
oraz ograbienie wdowy i walka na miecze z epilogu, które nie ilustrują wprawdzie bezpośrednio tekstu,
ale ten, wspominając ogólnie: „kto szkodzi, niech jeszcze szkodzi", pozwalał na zastosowanie pewnej
dowolności w ilustracji. Wszystkie te nowe motywy mają jedynie charakter uzupełniający. Są to ilustracje
mniej ważnych epizodów, o których wspomina tekst Apokalipsy, które jednak nie stają się tematem
osobnych obrazów, lecz, dodane do motywów głównych, przekazanych przez archetyp, wzbogacają je
nowymi szczegółami.
W komentarzu Aleksandra pojawiają się jednakże takie przekształcenia motywów głównych bądź
zupełnie nowe sceny, które znajdują uzasadnienie nie w tekście Apokalipsy kanonicznej, lecz w tekście
samego komentarza. Należy tu wymienić Chrystusa i cztery zwierzęta w otoczeniu starców jako synop-
tyczną Wizję Jana i Ezechiela; prześladowanie chrześcijan przy pierwszym jeźdźcu, którym według ko-
mentarza jest cesarz Neron; rozbudowanie motywu wagi przy jeźdźcu trzecim, którym jest cesarz
91
b
48. Trzeci anioł trąbi (Ap. VIII, 10—11)
a. Bible Moralisée, rkps z Londynu (fragment fol. 127)
b. Komentarz Aleksandra, rkps z Wrocławia (fragment fol. 39)
duje bezpośrednie uzasadnienie w tekście Apokalipsy kanonicznej. Są to kręgi symbolizujące ziemię,
niebo i piekło przy Hołdzie starców; lwy pożerające ludzi przy Czwartym jeźdźcu Apokalipsy; kościół
z adorantami przy Adoracji Baranka; głowa wiatru jako voces przy Aniele z kadzielnicą; walka rycerzy
i adoracja bożków jako przedstawienie ludzi nie pobitych plagami piątego i szóstego anioła; ogień z ust
dwu świadków, który zabija ich nieprzyjaciół; nogi w kształcie kolumn u Mocnego Anioła; pojmani
w niewolę po Adoracji bestii; głos wód z niebios przy Baranku na górze Syjon; źródła wód przy Aniele
z wieczną Ewangelią; naga nierządnica i wręczenie bestii korony przy Zwycięstwie Baranka nad bestią;
beczułka z winem i zwierzęta domowe przy Żałości nad Babilonem; postać Chrystusa na majestacie
przy Zmartwychwstaniu pierwszym; ludzie z odciętymi głowami przy Duszach pościnanych dla świa-
dectwa Jezusowego ; obrazowe ukazanie wielkości nowej Jerozolimy (zamiast łokci jako miary —■ dłonie)
oraz ograbienie wdowy i walka na miecze z epilogu, które nie ilustrują wprawdzie bezpośrednio tekstu,
ale ten, wspominając ogólnie: „kto szkodzi, niech jeszcze szkodzi", pozwalał na zastosowanie pewnej
dowolności w ilustracji. Wszystkie te nowe motywy mają jedynie charakter uzupełniający. Są to ilustracje
mniej ważnych epizodów, o których wspomina tekst Apokalipsy, które jednak nie stają się tematem
osobnych obrazów, lecz, dodane do motywów głównych, przekazanych przez archetyp, wzbogacają je
nowymi szczegółami.
W komentarzu Aleksandra pojawiają się jednakże takie przekształcenia motywów głównych bądź
zupełnie nowe sceny, które znajdują uzasadnienie nie w tekście Apokalipsy kanonicznej, lecz w tekście
samego komentarza. Należy tu wymienić Chrystusa i cztery zwierzęta w otoczeniu starców jako synop-
tyczną Wizję Jana i Ezechiela; prześladowanie chrześcijan przy pierwszym jeźdźcu, którym według ko-
mentarza jest cesarz Neron; rozbudowanie motywu wagi przy jeźdźcu trzecim, którym jest cesarz