DOI Heft:
II. Z dziejów malarstwa
DOI Artikel:Kępiński, Zdzisław: Madonna kanclerza Rolin
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13395#0123
116
ZDZISŁAW KĘPIŃSKI
lub o zdobionych rzeźbionymi palmetami, tj. głowicami, filarkach (simi-
litude palmarum hinc atque inde in humerulisvestibuli ■—• 41, 26).
Wśród tych ażurowych, kolumnowych konstrukcji spotykamy nawet
„potrójny portyk", należący do posiadającej kamienną posadzkę sieni zew-
nętrznej27, a więc temat architektoniczny odpowiadający, przynajmniej
werbalnie, potrójnemu portykowi otwierającemu nawę świątyni czy przed-
sionka kościelnego w Madonnie kanclerza Rolin2S.
Trójnawowe wnętrze typu sakralnego w naszym obrazie można poj-
mować albo jako vestibulum templi — wedle terminologii Ezechiela, gdyż
nie jest to sanktuarium, sanctum sanctorum, w którym występować mu-
siałby pełny zespół Trójcy Świętej wraz z ołtarzem Barankowym, albo
—' też wedle terminologii średniowiecznej —jako ecclesia mystica na za-
sadzie odpowiednika ecclesia — Maria.
Jakby jednak nie było, sytuacja traktowana od strony urbanistycznej
i architektonicznej oparta została przez malarza na danych pochodzących
z wizji Ezechiela, i tym samym określa gród i mieszczącą się w nim
świątynię jako Niebieską Jerozolimę.
W głębi przez otwartą galerię kolumnową widać ziemskie dziedziny.
Między nimi jednak a świątynią, zamknięty blankowanym murem,
rozciąga się wąskim pasem otaczający sanktuarium ogród. Odstęp okre-
ślony przez Ezechiela między świątynią a murem został tu wykorzystany
dla wprowadzenia popularnego w XV wieku tematu hortus conclusus, oz-
naczającego raj przyszły, a szczególnie blisko związanego z kultem świę-
15. Głowica kolumny z sylwetką tości, dziewictwa i niepokalanego poczęcia Marii,
baranka, fragment ryc. 1
W widocznym na obrazie ogródku zwraca
uwagę symboliczna roślinność związana z kultem
maryjnym — róże, lilie i kosaćce, typowe dla wy-
obrażeń hortus conclusus24. Usadowione na mur: e
27Ezech., 42,3: pavimentum stratum lapide atrii exterioris,
ubi erat iuncta partia triplici.
28 Wizja Ezechiela musiała oddziaływać już na zaranie
ikonografii chrześcijańskiej, gdyż ażurowość architektury i ob-
fitość arkadowych portyków w obrazie pałacu rajskiego
stwierdza L.I. Ringbom (Paradisus Tcrrestris, Myt. bild och
verklighet, [wjyłtfa Societatis Scicntarum Fennicae, Nova Séries
С, 1, Nr 1, Helsingforsiae 1958, s. 224—284) w sztuce wcze-
snochrześcijańskiej i przedromańskicj. Zob. również tamże,
s. 440: the early Christians conceived the Garden of Eden as factu-
ring a fourecourt etnhollished with detached arcades — the very
place, as it would seem, where the mighty spring of Eden rose.
But such a fourecourt must be visualised in a larger architectural
context, for arcades and porticos présuppose adjacent buildings some
kind oj Palace of Paradise. In the case we сап also assume that
early Christian piety depicted the architecture of Palace in the
saine style as the arcades of the fourcourt.
29 Roscn, Lilien und Schwertililien bliihen von der Halle,
Blumen die der Maria zugehorcn im Hortus Conclusus anzutreffcn
sind (H. Rudolph, Die Rolin Madonna des Jan van Eyck,
[1939—1940], s. 146—161. Das Werk des Kiinstlers, 1) Po-
16. Jean sans Peur, fragment ryc. 1
Za plecami księcia kolumna z barankiem. Baranek — atrybut św. Jana
Chrzciciela, patrona księcia.
ZDZISŁAW KĘPIŃSKI
lub o zdobionych rzeźbionymi palmetami, tj. głowicami, filarkach (simi-
litude palmarum hinc atque inde in humerulisvestibuli ■—• 41, 26).
Wśród tych ażurowych, kolumnowych konstrukcji spotykamy nawet
„potrójny portyk", należący do posiadającej kamienną posadzkę sieni zew-
nętrznej27, a więc temat architektoniczny odpowiadający, przynajmniej
werbalnie, potrójnemu portykowi otwierającemu nawę świątyni czy przed-
sionka kościelnego w Madonnie kanclerza Rolin2S.
Trójnawowe wnętrze typu sakralnego w naszym obrazie można poj-
mować albo jako vestibulum templi — wedle terminologii Ezechiela, gdyż
nie jest to sanktuarium, sanctum sanctorum, w którym występować mu-
siałby pełny zespół Trójcy Świętej wraz z ołtarzem Barankowym, albo
—' też wedle terminologii średniowiecznej —jako ecclesia mystica na za-
sadzie odpowiednika ecclesia — Maria.
Jakby jednak nie było, sytuacja traktowana od strony urbanistycznej
i architektonicznej oparta została przez malarza na danych pochodzących
z wizji Ezechiela, i tym samym określa gród i mieszczącą się w nim
świątynię jako Niebieską Jerozolimę.
W głębi przez otwartą galerię kolumnową widać ziemskie dziedziny.
Między nimi jednak a świątynią, zamknięty blankowanym murem,
rozciąga się wąskim pasem otaczający sanktuarium ogród. Odstęp okre-
ślony przez Ezechiela między świątynią a murem został tu wykorzystany
dla wprowadzenia popularnego w XV wieku tematu hortus conclusus, oz-
naczającego raj przyszły, a szczególnie blisko związanego z kultem świę-
15. Głowica kolumny z sylwetką tości, dziewictwa i niepokalanego poczęcia Marii,
baranka, fragment ryc. 1
W widocznym na obrazie ogródku zwraca
uwagę symboliczna roślinność związana z kultem
maryjnym — róże, lilie i kosaćce, typowe dla wy-
obrażeń hortus conclusus24. Usadowione na mur: e
27Ezech., 42,3: pavimentum stratum lapide atrii exterioris,
ubi erat iuncta partia triplici.
28 Wizja Ezechiela musiała oddziaływać już na zaranie
ikonografii chrześcijańskiej, gdyż ażurowość architektury i ob-
fitość arkadowych portyków w obrazie pałacu rajskiego
stwierdza L.I. Ringbom (Paradisus Tcrrestris, Myt. bild och
verklighet, [wjyłtfa Societatis Scicntarum Fennicae, Nova Séries
С, 1, Nr 1, Helsingforsiae 1958, s. 224—284) w sztuce wcze-
snochrześcijańskiej i przedromańskicj. Zob. również tamże,
s. 440: the early Christians conceived the Garden of Eden as factu-
ring a fourecourt etnhollished with detached arcades — the very
place, as it would seem, where the mighty spring of Eden rose.
But such a fourecourt must be visualised in a larger architectural
context, for arcades and porticos présuppose adjacent buildings some
kind oj Palace of Paradise. In the case we сап also assume that
early Christian piety depicted the architecture of Palace in the
saine style as the arcades of the fourcourt.
29 Roscn, Lilien und Schwertililien bliihen von der Halle,
Blumen die der Maria zugehorcn im Hortus Conclusus anzutreffcn
sind (H. Rudolph, Die Rolin Madonna des Jan van Eyck,
[1939—1940], s. 146—161. Das Werk des Kiinstlers, 1) Po-
16. Jean sans Peur, fragment ryc. 1
Za plecami księcia kolumna z barankiem. Baranek — atrybut św. Jana
Chrzciciela, patrona księcia.