DOI Heft:
III. Przeglądy i sprawozdania
DOI Artikel:Łoziński, Jerzy: Katalog zabytków sztuki w Polsce: Stan prac, Przegląd dorobku, Perspektywy
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13395#0296
288
JERZY ŁOZIŃSKI
28. Środa. Szkoła włoska, Sic. Rodzina ze św. Katarzyną, po
połowie XVI w.
Opolskiego zespół kościołów trzynastowiecznych okazał się obfitszy, niż to ujawniły problemowe
inwentarze romańszczyzny33. Kościół farny w Żorach koło Rybnika, datowany ostatnio na pierwszą
połowę XIV wieku34, a do niedawna zaliczany nawet do grupy hal późnogotyckich35, określony został
w Katalogu jako budowla ze schyłku XIII stulecia. Pierwszy wydany zeszyt katalogu województwa byd-
goskiego pozwala sądzić, że w ramach znanej grupy gotyckich kościołów wiejskich ziemi chełmińskiej
liczne budowle nie są jednolite i że trzeba będzie przeprowadzić rewizję chronologii rozwoju ceglanych
form dekoracji ich szczytów i wież nie tylko w obrębie XIV wieku, ale aż po początek XVI stulecia.
O ile architekturze sakralnej wieku XIV poświęcono już dawniej stosunkowo wiele zainteresowania,
0 tyle budownictwo późnogotyckie w małym stopniu było poznane. Dopiero teraz m. in. zarysowała się
wyraźnie działalność późnogotyckiego warsztatu budowlano-kamieniarskiego w północnomałopolskich
ośrodkach dóbr Odrowążów, w kręgu mecenatu Szydłowieckich (Szydłowiec, Ćmielów, Żarnów, Chle-
wiska, Końskie, Radom—• ryc. 2)36. Na obszarze Małopolski zwrócił zresztą Katalog uwagę na szereg
zapomnianych kościołów XV—XVI wieku (m. in. w Proszowicach, Witowie, Przemykowie, Mierz-
winie, Koziegłowach, Leśniowie, Łagowie, Gródku k. Zwolenia), wydobył też zupełnie nieznane,
skromne, ale charakterystyczne budownictwo zborów innowierczych37. Zarysowała się też chronologia
1 topografia różnych odmian późnogotyckich i gotycko-renesansowych portali. Uchwycony przez in-
33 Wczesne budownictwo kościelne na Śląsku Opolskim omawia — w wyniku inwentaryzacji całego województwa —
M. Kornecki (Z problematyki iviejskiego budownictwa kościelnego na Opolszczyźnie w wieku XIII oraz na przełomie XIII i XIV
wieku, „Biul. Hist. Szt.", t. 28, 1966, nr 1, s. 87—93).
34 G. Chmarzyński, Sztuka górnośląska, [w:] Górny Śląsk, t. 1, Poznań 1959, s. 132, 358.
35 G. Grundmann, Deutsche Kunst im befreiten Schlesien, Wrocław 1941, s. 93—94.
36 Na warsztat ten zwrócił ostatnio uwagę A. Miłobędzki (Późnogotyckie typy sakralne..., przypis 71 na s. 109).
37 Wydobyte na jaw i następnie scharakteryzowane przez T. Przypkowskiego (Pierwsze wyniki inwentaryzacji zabyt-
ków w powiatach kieleckim i jędrzejowskim, „Biul. Hist. Szt. i Kult.", t. 8, 1946, nr 1/2, s. 62; tenże, Sprawozdanie z prac nad
inwentaryzacją zabytków w powiecie jędrzejowskim województwa kieleckiego, „Biul. Hist. Szt. i Kult.", t. 9, 1947, nr 3/4, s. 343—344;
tenże, Zabytki reformacji w Kielecczyźnie, [w:] Studia Renesansowe, t. 1, 1956, s. 57—82). Do obiektów tam wymienionych
dodać można zbór w stanie ruiny w Łapczynej Woli (pow. włoszczowski).
JERZY ŁOZIŃSKI
28. Środa. Szkoła włoska, Sic. Rodzina ze św. Katarzyną, po
połowie XVI w.
Opolskiego zespół kościołów trzynastowiecznych okazał się obfitszy, niż to ujawniły problemowe
inwentarze romańszczyzny33. Kościół farny w Żorach koło Rybnika, datowany ostatnio na pierwszą
połowę XIV wieku34, a do niedawna zaliczany nawet do grupy hal późnogotyckich35, określony został
w Katalogu jako budowla ze schyłku XIII stulecia. Pierwszy wydany zeszyt katalogu województwa byd-
goskiego pozwala sądzić, że w ramach znanej grupy gotyckich kościołów wiejskich ziemi chełmińskiej
liczne budowle nie są jednolite i że trzeba będzie przeprowadzić rewizję chronologii rozwoju ceglanych
form dekoracji ich szczytów i wież nie tylko w obrębie XIV wieku, ale aż po początek XVI stulecia.
O ile architekturze sakralnej wieku XIV poświęcono już dawniej stosunkowo wiele zainteresowania,
0 tyle budownictwo późnogotyckie w małym stopniu było poznane. Dopiero teraz m. in. zarysowała się
wyraźnie działalność późnogotyckiego warsztatu budowlano-kamieniarskiego w północnomałopolskich
ośrodkach dóbr Odrowążów, w kręgu mecenatu Szydłowieckich (Szydłowiec, Ćmielów, Żarnów, Chle-
wiska, Końskie, Radom—• ryc. 2)36. Na obszarze Małopolski zwrócił zresztą Katalog uwagę na szereg
zapomnianych kościołów XV—XVI wieku (m. in. w Proszowicach, Witowie, Przemykowie, Mierz-
winie, Koziegłowach, Leśniowie, Łagowie, Gródku k. Zwolenia), wydobył też zupełnie nieznane,
skromne, ale charakterystyczne budownictwo zborów innowierczych37. Zarysowała się też chronologia
1 topografia różnych odmian późnogotyckich i gotycko-renesansowych portali. Uchwycony przez in-
33 Wczesne budownictwo kościelne na Śląsku Opolskim omawia — w wyniku inwentaryzacji całego województwa —
M. Kornecki (Z problematyki iviejskiego budownictwa kościelnego na Opolszczyźnie w wieku XIII oraz na przełomie XIII i XIV
wieku, „Biul. Hist. Szt.", t. 28, 1966, nr 1, s. 87—93).
34 G. Chmarzyński, Sztuka górnośląska, [w:] Górny Śląsk, t. 1, Poznań 1959, s. 132, 358.
35 G. Grundmann, Deutsche Kunst im befreiten Schlesien, Wrocław 1941, s. 93—94.
36 Na warsztat ten zwrócił ostatnio uwagę A. Miłobędzki (Późnogotyckie typy sakralne..., przypis 71 na s. 109).
37 Wydobyte na jaw i następnie scharakteryzowane przez T. Przypkowskiego (Pierwsze wyniki inwentaryzacji zabyt-
ków w powiatach kieleckim i jędrzejowskim, „Biul. Hist. Szt. i Kult.", t. 8, 1946, nr 1/2, s. 62; tenże, Sprawozdanie z prac nad
inwentaryzacją zabytków w powiecie jędrzejowskim województwa kieleckiego, „Biul. Hist. Szt. i Kult.", t. 9, 1947, nr 3/4, s. 343—344;
tenże, Zabytki reformacji w Kielecczyźnie, [w:] Studia Renesansowe, t. 1, 1956, s. 57—82). Do obiektów tam wymienionych
dodać można zbór w stanie ruiny w Łapczynej Woli (pow. włoszczowski).