DOI Artikel:
Salwa, Mateusz: Petrus Pictor Burgensis "De prospectiva pingendi": o perspektywie malarskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29589#0035
O PERSPEKTYWIE MALARSKIEJ
29
II. 9. Mss. Regg. A 41/2, k. 17v
II. 10. Mss. Regg. A 41/2, k. 20v
krzyżujących się nerwów rodzi się wewnątrz ciała szklistego (umore cristallino) zdolność widzenia {yirtii
visiva), stamtąd zaś promienie rozchodzą się prosto, wydzielając czwartą część obwodu oka; w środku
[oka], jak stwierdziłem, tworzą one kąt prosty, a ponieważ linie wychodzące z kąta prostego kończą się
w punktach .F. i .G., twierdzę, że linia .FG. jest największą wielkością, jaką leżące naprzeciwko [niej]
oko może zobaczyć.
Gdyby [oko] wychodziło poza przekątną, to drugie oko byłoby mniejsze niż ćwierć okręgu, a to nie
jest możliwe, albowiem przekątne idealnego kwadratu dzielą okrąg na cztery jednakowe części. Zatem,
.FG. to największa granica [powierzchnia], jaką oko może objąć. Jeśli zatem wyjdzie się poza tę granicę,
to wielkość zmniejszona okazuje się większa niż wielkość niezmniejszona, a to dlatego, że wkracza ona
w część [pole widzenia] należącą do drugiego oka. Dowód: z [punktów] .B. .1. .2. .3. .4. .5. .6. .7. .8.,
.C. poprowadźmy linie do .A. Twierdzę, że linia [wychodząca z] .B. będzie przekątną przechodzącą przez
[punkt] .F. leżący na .FG.; a jeśli teraz na przedłużeniu linii .BC. dodasz do niej wielkość taką samą jak
wielkość między .1. i .B. - niech to będzie .BK. - a do [punktu] .21. dodasz wielkość równą wielko-
ści między .F. i .21. otrzymując [linię] .21L., i poprowadzisz teraz [linię] .KL., która utworzy kwadrat
.BKL21.; i jeśli połączysz .K. z punktem .A., to linia ta podzieli [linię] .21F. w punkcie .M., [to] twierdzę,
że [linia] .KL. w skrócie jest większa niż niezmniejszona linia .21L. o wielkość .21M., ponieważ .KL.
jawi się jako .LM., która jest większa niż .L21. Jak rzekłem, skrót jest większy niż to, co nieskrócone,
aczkolwiek to nie może mieć miejsca, ponieważ oko nie może na tej granicy [powierzchni] zobaczyć .K.,
ponieważ jest ono częścią [pola widzenia] oka leżącego naprzeciw linii .FH.
I choć oko widzi .FG., to rozum nie ogarnia i nie pojmuje jej części inaczej jak jakichś plam widzianych
z daleka, co do których nie potrafi zdecydować czy to człowiek, czy zwierzę. Podobnie rzecz się ma z punktami
.F. i .G. widzianymi z .A. Rzeczy zaś, których części nie sposób uchwycić, nie da się rozumnie zmniejszyć
inaczej jak traktując je jako plamy. Konieczne jest więc obieranie granicy mniejszej niż .FG.; aby oko łatwiej
mogło uchwytywać rzeczy leżące znajdujące się naprzeciw niego, powinny one jawić się pod kątem mniejszym
niż kąt prosty, mianowicie - jak twierdzę - pod kątem równym 2/3 kąta prostego, a to dlatego, że [w takim
wypadku] trzy [boki] tworzą trójkąt równoboczny, a każdy kąt jest równy pozostałym. (...)
Zatem, jeśli uwzględnisz powyższe racje, zrozumiesz, że jeśli rzecz zmniejszona okazuje się większa
niż [ta sama rzecz] niezmniejszona, to błąd wynika bynajmniej nie z perspektywy (...).
29
II. 9. Mss. Regg. A 41/2, k. 17v
II. 10. Mss. Regg. A 41/2, k. 20v
krzyżujących się nerwów rodzi się wewnątrz ciała szklistego (umore cristallino) zdolność widzenia {yirtii
visiva), stamtąd zaś promienie rozchodzą się prosto, wydzielając czwartą część obwodu oka; w środku
[oka], jak stwierdziłem, tworzą one kąt prosty, a ponieważ linie wychodzące z kąta prostego kończą się
w punktach .F. i .G., twierdzę, że linia .FG. jest największą wielkością, jaką leżące naprzeciwko [niej]
oko może zobaczyć.
Gdyby [oko] wychodziło poza przekątną, to drugie oko byłoby mniejsze niż ćwierć okręgu, a to nie
jest możliwe, albowiem przekątne idealnego kwadratu dzielą okrąg na cztery jednakowe części. Zatem,
.FG. to największa granica [powierzchnia], jaką oko może objąć. Jeśli zatem wyjdzie się poza tę granicę,
to wielkość zmniejszona okazuje się większa niż wielkość niezmniejszona, a to dlatego, że wkracza ona
w część [pole widzenia] należącą do drugiego oka. Dowód: z [punktów] .B. .1. .2. .3. .4. .5. .6. .7. .8.,
.C. poprowadźmy linie do .A. Twierdzę, że linia [wychodząca z] .B. będzie przekątną przechodzącą przez
[punkt] .F. leżący na .FG.; a jeśli teraz na przedłużeniu linii .BC. dodasz do niej wielkość taką samą jak
wielkość między .1. i .B. - niech to będzie .BK. - a do [punktu] .21. dodasz wielkość równą wielko-
ści między .F. i .21. otrzymując [linię] .21L., i poprowadzisz teraz [linię] .KL., która utworzy kwadrat
.BKL21.; i jeśli połączysz .K. z punktem .A., to linia ta podzieli [linię] .21F. w punkcie .M., [to] twierdzę,
że [linia] .KL. w skrócie jest większa niż niezmniejszona linia .21L. o wielkość .21M., ponieważ .KL.
jawi się jako .LM., która jest większa niż .L21. Jak rzekłem, skrót jest większy niż to, co nieskrócone,
aczkolwiek to nie może mieć miejsca, ponieważ oko nie może na tej granicy [powierzchni] zobaczyć .K.,
ponieważ jest ono częścią [pola widzenia] oka leżącego naprzeciw linii .FH.
I choć oko widzi .FG., to rozum nie ogarnia i nie pojmuje jej części inaczej jak jakichś plam widzianych
z daleka, co do których nie potrafi zdecydować czy to człowiek, czy zwierzę. Podobnie rzecz się ma z punktami
.F. i .G. widzianymi z .A. Rzeczy zaś, których części nie sposób uchwycić, nie da się rozumnie zmniejszyć
inaczej jak traktując je jako plamy. Konieczne jest więc obieranie granicy mniejszej niż .FG.; aby oko łatwiej
mogło uchwytywać rzeczy leżące znajdujące się naprzeciw niego, powinny one jawić się pod kątem mniejszym
niż kąt prosty, mianowicie - jak twierdzę - pod kątem równym 2/3 kąta prostego, a to dlatego, że [w takim
wypadku] trzy [boki] tworzą trójkąt równoboczny, a każdy kąt jest równy pozostałym. (...)
Zatem, jeśli uwzględnisz powyższe racje, zrozumiesz, że jeśli rzecz zmniejszona okazuje się większa
niż [ta sama rzecz] niezmniejszona, to błąd wynika bynajmniej nie z perspektywy (...).