DOI article:
Biłozór-Salwa, Małgorzata: Teoria tworzenia anamorfoz stożkowych według Jana Ziarnki
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.29589#0051
TEORIA TWORZENIA ANAMORFOZ STOŻKOWYCH WEDŁUG JANA ZIARNKI
45
II. 2. Jan Ziarnko, Para kochanków, 1608, akwaforta, 161 x 259 mm, Fundacja XX Czartoryskich - widok anamorficzny,
fot. M. Biłozór-Salwa
Drugie przedstawienie, zajmujące górną partię ryciny, zostało poddane deformacji anamorficznej, przez
co stało się niemal całkowicie nieczytelne9. Prawidłowe odczytanie pracy stawało się możliwe dopiero
po docięciu ryciny do odcisku płyty, a następnie sklejeniu krawędzi prostych i utworzeniu stożka. Jednak
wciąż, patrzący na stożek z boku, choć obracając go mógł podziwiać pierwszą kompozycję, w przypadku
górnej partii stożka nadal rozpoznawał zaledwie kończyny i fragmenty ludzkich ciał. Dopiero obranie
odpowiedniego punktu patrzenia pozwalało ujrzeć ukryty poprzez deformację obraz. Patrzącemu na stożek
z góry od strony wierzchołka ukazywało się śmiałe przedstawienie erotyczne (il. 2).
Również motyw pary nagich kochanków został zaczerpnięty ze znanej artyście ryciny. W sposobie
zakomponowania scena nawiązywała do trzeciej pozycji zobrazowanej w słynnej erotycznej serii Modi
Marcantonia Raimondiego10. Motywy zawarte w serii, która wywołała skandal, cieszyły się olbrzymią
popularnością, a rozpowszechniane przez licznych naśladowców stawały się źródłem kolejnych redakcji
tematu* 11. O ile w wypadku pierwszej, alegoryczno-moralizatorskiej kompozycji ustalenie bezpośredniego
pierwowzoru nie nastręcza problemów, o tyle w wypadku przedstawienia erotycznego sprawa jest bardziej
skomplikowana.
Prawdopodobnie Ziarnko posłużył się jedną z rycin pochodzących z dobrze znanej w całej Europie,
choć obecnie trudnej do zrekonstruowania serii Miłości bogów, której powstanie zwyczajowo wiązane jest
z twórczością jednego z braci Carraccich. Zgodnie z hipotezą Louisa Dunanda i Philippe’a Lemarchanda
na serię złożyło się 16 rysunkowych kompozycji Agostino Carracciego wyrytowanych przez działającego
w Antwerpii Pietera de Jode12. Domniemane autorstwo Agostino Carracciego oraz bliskie związki Miłości
9 Deformacja kompozycji czyniła ją do tego stopnia nieczytelną, że znana jedynie z opisów podawana była jako przykład okru-
cieństwa epoki przez ukazanie obdartej ludzkiej skóry. J. Tazbir, Okrucieństwo w nowożytnej Europie, Polska Oficyna Wydawnicza
„BGW”, Warszawa 1993, s. 91-92.
10 Raimondi wykonał serię rycin według rysunków Giulio Romano przedstawiającą różne pozycje seksualne. Jej publikacja
wywołała olbrzymie poruszenie w katolickim Rzymie i zgodnie z rozkazem papieskim cały nakład oraz płyty skonfiskowano i znisz-
czono, a artystę uwięziono. Podobny los spotkał kolejną serię, do której Piętro Aretino skomponował pornograficzne sonety. Niszczenie
nakładów nie było jednak w stanie zatrzymać rozprzestrzeniania się wzorów kompozycyjnych podejmowanych przez licznych artystów.
Do dziś nie udało się odnaleźć żadnej oryginalnej ryciny Raimondiego. Historia serii najpełniej zrekonstruowana została przez Bette
Talvacchię: B. Talvacchia, Taking Positions: On the Erotic in Renaissance Culture, Princetown University Press, Chichester 1999.
11 J.G. Turner, Marcantonios Lost ‘Modi’and their Copies, „Print Quarterly”, 21, 2004, no 4, s. 366, 369; idem, Caraglio’s
‘Loves of the Gods’, „Print Quarterly”, 24, 2007, no 4, s. 359-380.
12 L. Dunand, P. Lemarchand, Augustin Carrache les compositions intitulees Les Amours des Diewc grave par Pierre de
Jode L Ancien. Le Lascivie. III, Institut dTconographie, Geneve 1990, s. 755-1009.
45
II. 2. Jan Ziarnko, Para kochanków, 1608, akwaforta, 161 x 259 mm, Fundacja XX Czartoryskich - widok anamorficzny,
fot. M. Biłozór-Salwa
Drugie przedstawienie, zajmujące górną partię ryciny, zostało poddane deformacji anamorficznej, przez
co stało się niemal całkowicie nieczytelne9. Prawidłowe odczytanie pracy stawało się możliwe dopiero
po docięciu ryciny do odcisku płyty, a następnie sklejeniu krawędzi prostych i utworzeniu stożka. Jednak
wciąż, patrzący na stożek z boku, choć obracając go mógł podziwiać pierwszą kompozycję, w przypadku
górnej partii stożka nadal rozpoznawał zaledwie kończyny i fragmenty ludzkich ciał. Dopiero obranie
odpowiedniego punktu patrzenia pozwalało ujrzeć ukryty poprzez deformację obraz. Patrzącemu na stożek
z góry od strony wierzchołka ukazywało się śmiałe przedstawienie erotyczne (il. 2).
Również motyw pary nagich kochanków został zaczerpnięty ze znanej artyście ryciny. W sposobie
zakomponowania scena nawiązywała do trzeciej pozycji zobrazowanej w słynnej erotycznej serii Modi
Marcantonia Raimondiego10. Motywy zawarte w serii, która wywołała skandal, cieszyły się olbrzymią
popularnością, a rozpowszechniane przez licznych naśladowców stawały się źródłem kolejnych redakcji
tematu* 11. O ile w wypadku pierwszej, alegoryczno-moralizatorskiej kompozycji ustalenie bezpośredniego
pierwowzoru nie nastręcza problemów, o tyle w wypadku przedstawienia erotycznego sprawa jest bardziej
skomplikowana.
Prawdopodobnie Ziarnko posłużył się jedną z rycin pochodzących z dobrze znanej w całej Europie,
choć obecnie trudnej do zrekonstruowania serii Miłości bogów, której powstanie zwyczajowo wiązane jest
z twórczością jednego z braci Carraccich. Zgodnie z hipotezą Louisa Dunanda i Philippe’a Lemarchanda
na serię złożyło się 16 rysunkowych kompozycji Agostino Carracciego wyrytowanych przez działającego
w Antwerpii Pietera de Jode12. Domniemane autorstwo Agostino Carracciego oraz bliskie związki Miłości
9 Deformacja kompozycji czyniła ją do tego stopnia nieczytelną, że znana jedynie z opisów podawana była jako przykład okru-
cieństwa epoki przez ukazanie obdartej ludzkiej skóry. J. Tazbir, Okrucieństwo w nowożytnej Europie, Polska Oficyna Wydawnicza
„BGW”, Warszawa 1993, s. 91-92.
10 Raimondi wykonał serię rycin według rysunków Giulio Romano przedstawiającą różne pozycje seksualne. Jej publikacja
wywołała olbrzymie poruszenie w katolickim Rzymie i zgodnie z rozkazem papieskim cały nakład oraz płyty skonfiskowano i znisz-
czono, a artystę uwięziono. Podobny los spotkał kolejną serię, do której Piętro Aretino skomponował pornograficzne sonety. Niszczenie
nakładów nie było jednak w stanie zatrzymać rozprzestrzeniania się wzorów kompozycyjnych podejmowanych przez licznych artystów.
Do dziś nie udało się odnaleźć żadnej oryginalnej ryciny Raimondiego. Historia serii najpełniej zrekonstruowana została przez Bette
Talvacchię: B. Talvacchia, Taking Positions: On the Erotic in Renaissance Culture, Princetown University Press, Chichester 1999.
11 J.G. Turner, Marcantonios Lost ‘Modi’and their Copies, „Print Quarterly”, 21, 2004, no 4, s. 366, 369; idem, Caraglio’s
‘Loves of the Gods’, „Print Quarterly”, 24, 2007, no 4, s. 359-380.
12 L. Dunand, P. Lemarchand, Augustin Carrache les compositions intitulees Les Amours des Diewc grave par Pierre de
Jode L Ancien. Le Lascivie. III, Institut dTconographie, Geneve 1990, s. 755-1009.