DOI article:
Hryszko, Barbara: Malarska narracja w świetle teorii francuskiej sztuki akademickiej: antecedencje wolności artystycznej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.29589#0068
62
BARBARA HRYSZKO
II. 1. Nicolas Poussin, Zbiór manny, 1637-1639, olej, płótno, 149 x 200 cm, Paryż, Muzeum Luwru © Web Gallery of Art
woli” malarstwa akademickiego, teksty Hilaire’a Padera, Gian Piętro Belloriego i Andre Felibiena oraz
wykłady głoszone w paryskiej Akademii. Odczyty te były poświęcone wybranym dziełom traktowanym
jako rozwiązania modelowe mające walor edukacyjny dla młodych adeptów malarstwa. Rolę tę często
pełniły obrazy Poussina, między innymi Zbiór manny (il. 1), Uzdrowienie ślepców (il. 2) czy Eliezer
i Rebeka przy studni (il. 3).
ROLA TEMATU
Zgodnie z siedemnastowieczną teorią francuskiej sztuki akademickiej najważniejszym aspektem obra-
zu narracyjnego był jego temat, przesądzający o wartości płótna, a tym samym określający jego pozycję
pośród innych dzieł. To właśnie tematyka stanowiła kryterium ustalenia hierarchii gatunków malarskich* * 3.
„Najszlachetniejszym ze wszystkich rodzajów [tematów] jest ten, który przedstawia jakąś historię poprzez
kompozycję wielu postaci” - pisał Andre Felibien4, a na potwierdzenie wysokiej rangi nadanej malar-
stwu historycznemu już w starożytności przywoływał dodatkowo jego antyczną nazwę - megalographia.
Z tym dawnym podejściem doskonale koresponduje wysuwany w XVII w. postulat wybierania tematów
wielkich, wzniosłych (sublime), godnych uwiecznienia w dziele artysty. Do rangi wzoru moralnego aspi-
rowały zwłaszcza sceny z życia świętych i czyny bohaterskie5. Szlachetne wątki z historii starożytnej lub
Franęaise, Geneve-Paris 2012, s. 56-89. O kwestii wolności w polityce, literaturze oraz sztuce w poglądach A. Felibiena: P. Caye,
„Car je pretends etre dans un pays de liberte... Felibien ou la politique de la peinture, „XVIIe siecle”, 64, 2006, no 254, s. 155-165.
Szerzej na temat akademickiej teorii sztuki: J. H e ld, Franzósische Kunsttheorie des 17. Jahrhunderts und der absolutistische Staat. Le
Brun und die ersten acht Yorlesungen an der kóniglichen Akademie, Berlin 2001.
3 A. Felibien, Preface awc „Conferences de FAcademie royale de peinture et de sculpture pendant Fannee 166T\ [w:] Les
Conferances de FAcademie royale de peinture et de sculpture au XVIIe siecle, ed. A. Merot, Paris 1996, s. 45, 50-52; idem, Wykłady
w Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby, 1668, [w:] Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce, 1600-1700, oprać. J. Białostocki,
red. M. Poprzęcka i A. Ziemba, Warszawa 1994, s. 517-518; A. Merot, Reference poetique et hierarchie des genres picturaux au XVlle
siecle: Poussin et le paysage, „XVIIe siecle”, 61, 2009, no 245, s. 609-619.
4 [A. F e 1 i b i e n], Des principes de Farchitecture, de la sculpture, de la peinture, et des autres arts qui en dependent, avec un
dictionnaire des termes propres a chacun de ces arts, Paris 1676, s. 618-619.
5 N. Poussin, Uwagi o malarstwie, [w:] Poussin i teoria klasycyzmu, oprać. J. Białostocki, Wrocław 1953, s. 64. Idea wznio-
słości została zapożyczona z traktatu Pseudo-Longinosa Peri hypsous. Dzieło przetłumaczył na język francuski Nicolas Boileau-Despreaux:
Oeuvres diverses du sieur D*** [N. Boileau-Despreaux], avec le Traite du sublime ou du merveilleux dans le discours, traduit du
grec de Longin, Paris 1674. O związkach starożytnego traktatu z malarstwem Poussina, szczególnie z jego pejzażami: C. Na u, Le temps
du sublime. Longin et le paysage poussinien, Rennes 2005; L. Marin, Sublime Poussin, Paris 1995. O poglądach Pseudo-Longinosa:
R. Brandt, Pseudo-Longinosa filozofia wzniosłości, tłum. M. Marciniak, „Studia z Historii Filozofii”, 1, 2013, nr 4, s. 53-66.
BARBARA HRYSZKO
II. 1. Nicolas Poussin, Zbiór manny, 1637-1639, olej, płótno, 149 x 200 cm, Paryż, Muzeum Luwru © Web Gallery of Art
woli” malarstwa akademickiego, teksty Hilaire’a Padera, Gian Piętro Belloriego i Andre Felibiena oraz
wykłady głoszone w paryskiej Akademii. Odczyty te były poświęcone wybranym dziełom traktowanym
jako rozwiązania modelowe mające walor edukacyjny dla młodych adeptów malarstwa. Rolę tę często
pełniły obrazy Poussina, między innymi Zbiór manny (il. 1), Uzdrowienie ślepców (il. 2) czy Eliezer
i Rebeka przy studni (il. 3).
ROLA TEMATU
Zgodnie z siedemnastowieczną teorią francuskiej sztuki akademickiej najważniejszym aspektem obra-
zu narracyjnego był jego temat, przesądzający o wartości płótna, a tym samym określający jego pozycję
pośród innych dzieł. To właśnie tematyka stanowiła kryterium ustalenia hierarchii gatunków malarskich* * 3.
„Najszlachetniejszym ze wszystkich rodzajów [tematów] jest ten, który przedstawia jakąś historię poprzez
kompozycję wielu postaci” - pisał Andre Felibien4, a na potwierdzenie wysokiej rangi nadanej malar-
stwu historycznemu już w starożytności przywoływał dodatkowo jego antyczną nazwę - megalographia.
Z tym dawnym podejściem doskonale koresponduje wysuwany w XVII w. postulat wybierania tematów
wielkich, wzniosłych (sublime), godnych uwiecznienia w dziele artysty. Do rangi wzoru moralnego aspi-
rowały zwłaszcza sceny z życia świętych i czyny bohaterskie5. Szlachetne wątki z historii starożytnej lub
Franęaise, Geneve-Paris 2012, s. 56-89. O kwestii wolności w polityce, literaturze oraz sztuce w poglądach A. Felibiena: P. Caye,
„Car je pretends etre dans un pays de liberte... Felibien ou la politique de la peinture, „XVIIe siecle”, 64, 2006, no 254, s. 155-165.
Szerzej na temat akademickiej teorii sztuki: J. H e ld, Franzósische Kunsttheorie des 17. Jahrhunderts und der absolutistische Staat. Le
Brun und die ersten acht Yorlesungen an der kóniglichen Akademie, Berlin 2001.
3 A. Felibien, Preface awc „Conferences de FAcademie royale de peinture et de sculpture pendant Fannee 166T\ [w:] Les
Conferances de FAcademie royale de peinture et de sculpture au XVIIe siecle, ed. A. Merot, Paris 1996, s. 45, 50-52; idem, Wykłady
w Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby, 1668, [w:] Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce, 1600-1700, oprać. J. Białostocki,
red. M. Poprzęcka i A. Ziemba, Warszawa 1994, s. 517-518; A. Merot, Reference poetique et hierarchie des genres picturaux au XVlle
siecle: Poussin et le paysage, „XVIIe siecle”, 61, 2009, no 245, s. 609-619.
4 [A. F e 1 i b i e n], Des principes de Farchitecture, de la sculpture, de la peinture, et des autres arts qui en dependent, avec un
dictionnaire des termes propres a chacun de ces arts, Paris 1676, s. 618-619.
5 N. Poussin, Uwagi o malarstwie, [w:] Poussin i teoria klasycyzmu, oprać. J. Białostocki, Wrocław 1953, s. 64. Idea wznio-
słości została zapożyczona z traktatu Pseudo-Longinosa Peri hypsous. Dzieło przetłumaczył na język francuski Nicolas Boileau-Despreaux:
Oeuvres diverses du sieur D*** [N. Boileau-Despreaux], avec le Traite du sublime ou du merveilleux dans le discours, traduit du
grec de Longin, Paris 1674. O związkach starożytnego traktatu z malarstwem Poussina, szczególnie z jego pejzażami: C. Na u, Le temps
du sublime. Longin et le paysage poussinien, Rennes 2005; L. Marin, Sublime Poussin, Paris 1995. O poglądach Pseudo-Longinosa:
R. Brandt, Pseudo-Longinosa filozofia wzniosłości, tłum. M. Marciniak, „Studia z Historii Filozofii”, 1, 2013, nr 4, s. 53-66.