DOI article:
Pieńkos, Andrzej: Oświeceniowe "laboratorium natury": w poszukiwaniu mediów poznania
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.29589#0114
108
ANDRZEJ PIEŃKOS
Badania nad „małym malarstwem” rozmaitych podróżników, twórców sztuki turystycznej 2. połowy
XVIII w. zostały w ostatnich dekadach wspaniale rozwinięte. Rozliczne wystawy spopularyzowały ich
ukrytą (także z racji papierowych przeważnie podłoży) twórczość. Jednocześnie wszakże tego rodzaju
pokazy i publikacje w pewnej mierze przyczyniły się do ich pozostawiania w obszarze historii sztuki
sensu stricto. A przecież jednym z „problemów otwartych” w badaniach nad Wielkimi Podróżami pozostaje
zrozumienie żywego i zróżnicowanego charakteru tego laboratorium poznania, którego jednym z pracow-
ników był Jean-Pierre Hoiiel46.
THE ENLIGHTENMENT’S ‘LABORATORY OF NATURĘ’
- IN SEARCH OF MEANS OF COGNITION/KNOWLEDGE
Abstract
Jean-Pierre-Laurent Hotiel does not seem to belong to the realm of art history. His work features as an addition to the galleries
of views executed in Italy in the last decades of the eighteenth century by various “smali masters”. Yet his depictions of Sicilian and
Aeolian landscapes and historical monuments in large part shaped the image of the land modem Europeans (like Goethe) formed, as
they got to know it. Although not belonging to the realm of proper art, the etchings of the excellent French painter (his watercolours and
gouaches were at that time almost unknown) shaped this image by virtue of their documentary naturę. As a matter of fact, Hoiiel did
not create paintings but was rather an active observer, a painter, engraver (and writer) of the inseparable spectacle of naturę and history,
and like Goethe, he did not segregate knowledge according to the means used to acąuire it. He was an explorer of Naturę beyond his
role of a painter and traveller. Hoiiel conducted geological and zoological studies, assembled his own collection of minerals, and cor-
responded with various scholars. Like other artist observers of this type from the Age of Enlightenment (e.g. Gautier d’Agoty, Nathe,
Captain Cook’s artists), he should be studied as a representative of both art and science, a participant in the culture of the Grand Tour
understood as a vibrant laboratory of cognitive experience. Although in his case the aesthetic experience organizes knowledge, the former
does not exclude historical reflection; instead there is a focus on the overall impression - particularly of Sicily - it madę on Hoiiel.
The artist did not investigate the essence of individual phenomena, nor was he carried away by the brilliance of specific discoveries
in themselves, but instead was guided by his curiosity about the whole. Contrary to appearances, the countless works of contemporary
travel - written and illustrated recit de voyage, graphic series, and single images - cannot be treated and interpreted uniformly; it is
impossible to create lfom and for them a stable methodology. Each individual case reveals its own singular place in the rapidly evolving
relationship between the Sciences and the arts.
46 W jednej z tego typu bogato opracowanych i ilustrowanych publikacji wystawowych Ilaria Bignamini rysowała refleksję
badawczą nad tą tematyką, ograniczając się jednak do kwestii artystycznych: II Grand Tour, probierni aperti, [w:] Grand Tour II fascino
dellTtalia nel XVIII secolo. Katalog wystawy, a cura di A. Wilton e I. Bignamini, Palazzo delle Esposizioni w Rzymie, Milano 1997,
s. 35-38. Nowe odkrycia i obszerną rewizję problematyki Grand Tour zawiera tom Yoyages d’artistes en Italie du Nord (XVIe-XIXe
siecle), red. V. Meyer, M.-L. Pujalte-Fraysse, Rennes 2010. Emilie Beck Saiello (E. B e c k S a i e 11 o, Napoli e la Francia. I Pittori di
paesaggio da Yernet a Yalenciennes, Roma 2010) podjęła trud niezwykle sumiennego omówienia uwarunkowań ekonomicznych, komuni-
kacyjnych itp. ówczesnej turystyki włoskiej. Ożywcze spojrzenie na Grand Tour jako rewolucję intelektualną przedstawił niedawno Pascal
Griener (zob. P. Griener, La Republiąue de Toeil. L’Experience de Fart au siecle des Lumieres, Paris 2010, rozdz. Le Grand Tour
comme experience mystiąue de la connaissance, s. 131 i n). Odwołując się do przykładów E. Gibbona i J.J. Winckelmanna, akcentuje
on transgresyjne znaczenie bezpośredniego zetknięcia się z Italią podróżnika, który niczym grecki theoros odbywa podróż pojmowaną
jako „doświadczenie kompletne”.
ANDRZEJ PIEŃKOS
Badania nad „małym malarstwem” rozmaitych podróżników, twórców sztuki turystycznej 2. połowy
XVIII w. zostały w ostatnich dekadach wspaniale rozwinięte. Rozliczne wystawy spopularyzowały ich
ukrytą (także z racji papierowych przeważnie podłoży) twórczość. Jednocześnie wszakże tego rodzaju
pokazy i publikacje w pewnej mierze przyczyniły się do ich pozostawiania w obszarze historii sztuki
sensu stricto. A przecież jednym z „problemów otwartych” w badaniach nad Wielkimi Podróżami pozostaje
zrozumienie żywego i zróżnicowanego charakteru tego laboratorium poznania, którego jednym z pracow-
ników był Jean-Pierre Hoiiel46.
THE ENLIGHTENMENT’S ‘LABORATORY OF NATURĘ’
- IN SEARCH OF MEANS OF COGNITION/KNOWLEDGE
Abstract
Jean-Pierre-Laurent Hotiel does not seem to belong to the realm of art history. His work features as an addition to the galleries
of views executed in Italy in the last decades of the eighteenth century by various “smali masters”. Yet his depictions of Sicilian and
Aeolian landscapes and historical monuments in large part shaped the image of the land modem Europeans (like Goethe) formed, as
they got to know it. Although not belonging to the realm of proper art, the etchings of the excellent French painter (his watercolours and
gouaches were at that time almost unknown) shaped this image by virtue of their documentary naturę. As a matter of fact, Hoiiel did
not create paintings but was rather an active observer, a painter, engraver (and writer) of the inseparable spectacle of naturę and history,
and like Goethe, he did not segregate knowledge according to the means used to acąuire it. He was an explorer of Naturę beyond his
role of a painter and traveller. Hoiiel conducted geological and zoological studies, assembled his own collection of minerals, and cor-
responded with various scholars. Like other artist observers of this type from the Age of Enlightenment (e.g. Gautier d’Agoty, Nathe,
Captain Cook’s artists), he should be studied as a representative of both art and science, a participant in the culture of the Grand Tour
understood as a vibrant laboratory of cognitive experience. Although in his case the aesthetic experience organizes knowledge, the former
does not exclude historical reflection; instead there is a focus on the overall impression - particularly of Sicily - it madę on Hoiiel.
The artist did not investigate the essence of individual phenomena, nor was he carried away by the brilliance of specific discoveries
in themselves, but instead was guided by his curiosity about the whole. Contrary to appearances, the countless works of contemporary
travel - written and illustrated recit de voyage, graphic series, and single images - cannot be treated and interpreted uniformly; it is
impossible to create lfom and for them a stable methodology. Each individual case reveals its own singular place in the rapidly evolving
relationship between the Sciences and the arts.
46 W jednej z tego typu bogato opracowanych i ilustrowanych publikacji wystawowych Ilaria Bignamini rysowała refleksję
badawczą nad tą tematyką, ograniczając się jednak do kwestii artystycznych: II Grand Tour, probierni aperti, [w:] Grand Tour II fascino
dellTtalia nel XVIII secolo. Katalog wystawy, a cura di A. Wilton e I. Bignamini, Palazzo delle Esposizioni w Rzymie, Milano 1997,
s. 35-38. Nowe odkrycia i obszerną rewizję problematyki Grand Tour zawiera tom Yoyages d’artistes en Italie du Nord (XVIe-XIXe
siecle), red. V. Meyer, M.-L. Pujalte-Fraysse, Rennes 2010. Emilie Beck Saiello (E. B e c k S a i e 11 o, Napoli e la Francia. I Pittori di
paesaggio da Yernet a Yalenciennes, Roma 2010) podjęła trud niezwykle sumiennego omówienia uwarunkowań ekonomicznych, komuni-
kacyjnych itp. ówczesnej turystyki włoskiej. Ożywcze spojrzenie na Grand Tour jako rewolucję intelektualną przedstawił niedawno Pascal
Griener (zob. P. Griener, La Republiąue de Toeil. L’Experience de Fart au siecle des Lumieres, Paris 2010, rozdz. Le Grand Tour
comme experience mystiąue de la connaissance, s. 131 i n). Odwołując się do przykładów E. Gibbona i J.J. Winckelmanna, akcentuje
on transgresyjne znaczenie bezpośredniego zetknięcia się z Italią podróżnika, który niczym grecki theoros odbywa podróż pojmowaną
jako „doświadczenie kompletne”.