DOI Artikel:
Adamski, Jakub: Śląska geneza gotyckiej katedry gnieźnieńskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.29589#0168
162
JAKUB ADAMSKI
II. 3. Gniezno, katedra. Południowa elewacja chóru i korpusu. Fot. J. Adamski
kościoła Dominikanów we Wrocławiu (1300—1330)32 oraz północne i południowe aneksy przyprezbite-
rialne kolegiaty w Głogowie (2. połowa XIV w.)33. Było to więc rozwiązanie powszechnie stosowane na
Śląsku przez całe XIV stulecie.
CHÓR KATEDRY
W ukształtowaniu arkad międzynawowych w chórze katedry zwraca uwagę ich surowy, zdecydowa-
nie antyklasyczny charakter (ił. 3). Są one podparte masywnymi filarami prostokątnymi, o narożnikach
ujętych niewielkimi wklęskami, które przechodzą bezpośrednio w podłucza archiwolt (il. 4, 5). Jedynie
w zamknięciu chóru załamania filarów podkreślono cieniutkimi laskami służek. Od strony obejścia filary te
są nieco bardziej rozczłonkowane, przez dodanie do nich prostokątnego występu z półośmioboczną służką
na osi. Uderzające jest też wyeksponowanie znacznej płaszczyzny gładkiego, napiętego niczym membrana
muru, zawartego między gzymsem międzykondygnacyjnym a opartymi na nim wielodzielnymi służkami.
Badacze podkreślali przedgotyckie i klasztorne tradycje takiego rozwiązania34. Marian Kutzner zauważył
jednak, że upodobanie do płaszczyznowego traktowania ścian nawy głównej oraz komponowania arkad
niczym przez „wycięcie” otworów w litym murze jest cechą architektury śląskiej35.
Faktycznie, tego rodzaju redukcyjna tendencja zamanifestowana została w korpusie nawowym katedry
wrocławskiej, budowanym być może od przełomu 1. i 2. dekady XIV w. po połowę stulecia36. W partii
podwieżowej oraz w obu skrajnych przęsłach korpusu pojawiły się tam po raz pierwszy na Śląsku bezim-
32 R. Kaczmarek, Rzeźba architektoniczna XIV wieku we Wrocławiu, Wrocław 1999, s. 140 (tam starsza literatura).
33 H. Kozaczewsk a-Go 1 a s z, H. G o 1 a s z-Sz o 1 o m i c k a, Halowe kościoły z XIV wieku na Śląsku, Wrocław 2013, s. 103-114.
34 Świechowski, Gotycka katedra..., s. 67; Skibiński, Polskie katedry..., s. 115; Grzybkówski, op. cit., s. 146.
35 Kutzner, Architektura..., s. 382.
36 Jak dotychczas najlepsza analiza budowli w: Skibiński, Polskie katediy..., s. 75-90. Zob. też J. Adamski, Uwagi o chro-
nologii budowy czternastowiecznego korpusu katediy wrocławskiej, mps w posiadaniu autora, przygotowany do druku.
JAKUB ADAMSKI
II. 3. Gniezno, katedra. Południowa elewacja chóru i korpusu. Fot. J. Adamski
kościoła Dominikanów we Wrocławiu (1300—1330)32 oraz północne i południowe aneksy przyprezbite-
rialne kolegiaty w Głogowie (2. połowa XIV w.)33. Było to więc rozwiązanie powszechnie stosowane na
Śląsku przez całe XIV stulecie.
CHÓR KATEDRY
W ukształtowaniu arkad międzynawowych w chórze katedry zwraca uwagę ich surowy, zdecydowa-
nie antyklasyczny charakter (ił. 3). Są one podparte masywnymi filarami prostokątnymi, o narożnikach
ujętych niewielkimi wklęskami, które przechodzą bezpośrednio w podłucza archiwolt (il. 4, 5). Jedynie
w zamknięciu chóru załamania filarów podkreślono cieniutkimi laskami służek. Od strony obejścia filary te
są nieco bardziej rozczłonkowane, przez dodanie do nich prostokątnego występu z półośmioboczną służką
na osi. Uderzające jest też wyeksponowanie znacznej płaszczyzny gładkiego, napiętego niczym membrana
muru, zawartego między gzymsem międzykondygnacyjnym a opartymi na nim wielodzielnymi służkami.
Badacze podkreślali przedgotyckie i klasztorne tradycje takiego rozwiązania34. Marian Kutzner zauważył
jednak, że upodobanie do płaszczyznowego traktowania ścian nawy głównej oraz komponowania arkad
niczym przez „wycięcie” otworów w litym murze jest cechą architektury śląskiej35.
Faktycznie, tego rodzaju redukcyjna tendencja zamanifestowana została w korpusie nawowym katedry
wrocławskiej, budowanym być może od przełomu 1. i 2. dekady XIV w. po połowę stulecia36. W partii
podwieżowej oraz w obu skrajnych przęsłach korpusu pojawiły się tam po raz pierwszy na Śląsku bezim-
32 R. Kaczmarek, Rzeźba architektoniczna XIV wieku we Wrocławiu, Wrocław 1999, s. 140 (tam starsza literatura).
33 H. Kozaczewsk a-Go 1 a s z, H. G o 1 a s z-Sz o 1 o m i c k a, Halowe kościoły z XIV wieku na Śląsku, Wrocław 2013, s. 103-114.
34 Świechowski, Gotycka katedra..., s. 67; Skibiński, Polskie katedry..., s. 115; Grzybkówski, op. cit., s. 146.
35 Kutzner, Architektura..., s. 382.
36 Jak dotychczas najlepsza analiza budowli w: Skibiński, Polskie katediy..., s. 75-90. Zob. też J. Adamski, Uwagi o chro-
nologii budowy czternastowiecznego korpusu katediy wrocławskiej, mps w posiadaniu autora, przygotowany do druku.