DOI Artikel:
Ratajczak, Tomasz: Wieże mieszkalne na zamku wawelskim: badania nad chronologią gotyckiej architektury rezydencji królewskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.29589#0190
184
TOMASZ RATAJCZAK
II. 7. Zamek w Luwrze na miniaturze II. 8. Zamek Karlstejn, fot. archiwum autora
z Bardzo bogatych godzinek diuka de Berry
francuskiego króla Karola V, między innymi w paryskim Luwrze (po 1364), dawnym zamku Filipa Augusta
przebudowanym na reprezentacyjny pałac23 (il. 7). Dzięki bliskim kontaktom króla czeskiego i cesarza
Karola IV z dworem Walezjuszy rozmaite trendy francuskiej architektury rezydencjonalnej szybko stały
się inspiracją dla podobnych rozwiązań w Europie Środkowej, przede wszystkim w rezydencji królów
czeskich na praskich Hradczanach, w latach 40. XIV w.24 Na podstawie reliktów rekonstruuje się obecność
wąskich i wysokich prostokątnych obramień okiennych z krzyżowym podziałem w elewacji południowej
głównego gmachu zamkowego mieszczącego wielką salę, datowanych na ok. 1347 r.25 Niemal w tym
samym czasie, tuż po 1350 r. duże prostokątne okna w kamiennych, profilowanych obramieniach poja-
wiły się w budowanym wtedy zamku Karlstejn26. Wykonano tam obramienia reprezentujące dwa modele
prostokątnego typu: szerokie z krzyżowym podziałem na drugiej kondygnacji i bliższe kształtem oraz
rozmiarami tym wawelskim, a więc wąskie i wysokie na kondygnacji czwartej (il. 8). Z 2. połowy XIV
stulecia pochodzą kolejne przykłady tego typu obramień okiennych, pojawiających się w luksemburskich
i andegaweńskich rezydencjach w Czechach i na Węgrzech, między innymi w takich zamkach jak Diós-
gyór, Zvolen, Vigl’aś i Wyszehrad, a na schyłek XIV w. możemy datować bardzo bliskie pod względem
rozmiarów, kształtu, a nawet profilowania oprawy okien ukończonego wtedy królewskiego pałacu wie-
żowego Wacława IV oraz gmachu burgrabstwa na zamku Toćnik27 (il. 9). Kilka lat wcześniej wielkie
23 M. W h i t e 1 e y, Le Louvre de Charles V: dispositions et fonctions d’une residence royale, „Revue de l’Art”, 97, 1992, s.
60-75; eadem, Royal and Ducal Palaces in France in the Fourteenth and Fifteenth Centuries. Interior, ceremony and function, [w:]
Architecture et vie sociale. L ’organisation interieure des grandes demeures a la fin du Moyen Age et a la Renaissance, ed. J. Guillaume,
Paris 1994, s. 47-63; F. Gebelin, Les chateaia de France, Paris 1962, s. 55-62; J. Mesąui, Chateaux forts et fortifications en
France, Paris 1997, s. 280-284.
24 P. C h o t e b o r, Mladsi lucemburska prestavba Stareho kralovskeho pałace na Praźskem hrade, „Castellologica bohemica”, 10,
2006, s. 55-77; R. Nemec, Lucemburska residence na Praźskem hrade, ćesky korunovaćni rad a tema “appartementu” ve 14. Stoleti,
„Umeni”, 60, 2012, s. 2-25.
25 Ibidem.
26 Z. C h u d a r e k, Prispevek k poznani stavebnich dejin veźi na hrade Karlśtejne v dobę Karla IV, [w:] Schodistni cykly velke
veźe hradu Karlśtejna: stav po restaurovani, ed. Z. VŚeteĆkova, Praha 2006, S. 106—138.
27 G. Buz as, Das Konigsschloss in Yisegrad. Die Kapelle und das nordóstliche Palastgebaude, [w:] Lapidarium Hungaricum.
Magyarorszag epiteszeti tóredekeinek gyujtemenye, t. 2, Yisegrad, kiralyi palota, ed. M. Horler, Budapest 1990, s. 283-326; G. Buz as,
J. Laszlovszky, Life at Yisegrad Pałace under the reign of King Matthias, [w:] Medieval Yisegrad. Royal castle, pałace, town and
TOMASZ RATAJCZAK
II. 7. Zamek w Luwrze na miniaturze II. 8. Zamek Karlstejn, fot. archiwum autora
z Bardzo bogatych godzinek diuka de Berry
francuskiego króla Karola V, między innymi w paryskim Luwrze (po 1364), dawnym zamku Filipa Augusta
przebudowanym na reprezentacyjny pałac23 (il. 7). Dzięki bliskim kontaktom króla czeskiego i cesarza
Karola IV z dworem Walezjuszy rozmaite trendy francuskiej architektury rezydencjonalnej szybko stały
się inspiracją dla podobnych rozwiązań w Europie Środkowej, przede wszystkim w rezydencji królów
czeskich na praskich Hradczanach, w latach 40. XIV w.24 Na podstawie reliktów rekonstruuje się obecność
wąskich i wysokich prostokątnych obramień okiennych z krzyżowym podziałem w elewacji południowej
głównego gmachu zamkowego mieszczącego wielką salę, datowanych na ok. 1347 r.25 Niemal w tym
samym czasie, tuż po 1350 r. duże prostokątne okna w kamiennych, profilowanych obramieniach poja-
wiły się w budowanym wtedy zamku Karlstejn26. Wykonano tam obramienia reprezentujące dwa modele
prostokątnego typu: szerokie z krzyżowym podziałem na drugiej kondygnacji i bliższe kształtem oraz
rozmiarami tym wawelskim, a więc wąskie i wysokie na kondygnacji czwartej (il. 8). Z 2. połowy XIV
stulecia pochodzą kolejne przykłady tego typu obramień okiennych, pojawiających się w luksemburskich
i andegaweńskich rezydencjach w Czechach i na Węgrzech, między innymi w takich zamkach jak Diós-
gyór, Zvolen, Vigl’aś i Wyszehrad, a na schyłek XIV w. możemy datować bardzo bliskie pod względem
rozmiarów, kształtu, a nawet profilowania oprawy okien ukończonego wtedy królewskiego pałacu wie-
żowego Wacława IV oraz gmachu burgrabstwa na zamku Toćnik27 (il. 9). Kilka lat wcześniej wielkie
23 M. W h i t e 1 e y, Le Louvre de Charles V: dispositions et fonctions d’une residence royale, „Revue de l’Art”, 97, 1992, s.
60-75; eadem, Royal and Ducal Palaces in France in the Fourteenth and Fifteenth Centuries. Interior, ceremony and function, [w:]
Architecture et vie sociale. L ’organisation interieure des grandes demeures a la fin du Moyen Age et a la Renaissance, ed. J. Guillaume,
Paris 1994, s. 47-63; F. Gebelin, Les chateaia de France, Paris 1962, s. 55-62; J. Mesąui, Chateaux forts et fortifications en
France, Paris 1997, s. 280-284.
24 P. C h o t e b o r, Mladsi lucemburska prestavba Stareho kralovskeho pałace na Praźskem hrade, „Castellologica bohemica”, 10,
2006, s. 55-77; R. Nemec, Lucemburska residence na Praźskem hrade, ćesky korunovaćni rad a tema “appartementu” ve 14. Stoleti,
„Umeni”, 60, 2012, s. 2-25.
25 Ibidem.
26 Z. C h u d a r e k, Prispevek k poznani stavebnich dejin veźi na hrade Karlśtejne v dobę Karla IV, [w:] Schodistni cykly velke
veźe hradu Karlśtejna: stav po restaurovani, ed. Z. VŚeteĆkova, Praha 2006, S. 106—138.
27 G. Buz as, Das Konigsschloss in Yisegrad. Die Kapelle und das nordóstliche Palastgebaude, [w:] Lapidarium Hungaricum.
Magyarorszag epiteszeti tóredekeinek gyujtemenye, t. 2, Yisegrad, kiralyi palota, ed. M. Horler, Budapest 1990, s. 283-326; G. Buz as,
J. Laszlovszky, Life at Yisegrad Pałace under the reign of King Matthias, [w:] Medieval Yisegrad. Royal castle, pałace, town and