DOI Artikel:
Łazicka, Małgorzata: Tańce chłopskie w twórczości graficznej Sebalda Behama w kontekście historycznym, społecznym i kulturowym
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.29589#0201
TAŃCE CHŁOPSKIE W TWÓRCZOŚCI GRAFICZNEJ SEBALDA BEHAMA W KONTEKŚCIE...
195
II. 1. Sebald Beham, Wielki odpust chłopski, 1535/1539, drzeworyt, 355 x 1142 mm,
Londyn, British Museum, Prints & Drawings Department
W 1535 r. Albrecht Glockendon wydał wielkoformatowy drzeworyt Behama Wielki odpust chłopski34
(il. 1). Niewykluczone, że artysta sam dostarczył projekt do tej realizacji, gdy zjawił się w lipcu tego
roku w Norymberdze w celu odnowienia swojego obywatelstwa. Możliwe jednak, że rysunki, wykonane
na papierze lub naniesione bezpośrednio na klocki drzeworytnicze, zostały dostarczone z Frankfurtu przez
posłańca35.
Beham został również doceniony jako projektant drzeworytów i miedziorytów heraldycznych. W 1544 r.
wyryto wał herb z trzema tarczami, opatrzony napisem na okrągłej bordiurze: „SEBOLT BEHAM VON
NURMBERG MALER IECZ WOHNHAFTER BURGER ZU FRANGKFURV’36. Mimo że artysta nie miał
godności szlacheckiej, chętnie podkreślał swoją wysoką pozycję społeczną. Ze względu na brak własne-
go herbu, umieścił na przywołanym miedziorycie herb gildii św. Łukasza37. Podobne ryciny heraldyczne
wykonał dla Albrechta Hohenzollerna i Melchiora Pfmzinga38. Ponadto, przypisano mu 26 drzeworytni-
czych emblematów39. Jak można wnioskować z istniejących przekazów do 1547 r. mieszkał w domku
odźwiernego przy bramie św. Leonarda, sąsiadującej z frankfurckim targiem książek40.
Sebald Beham był nie tylko miedziorytnikiem, akwaforcistą, projektantem drzeworytów i witraży, ale
także malarzem. Malarstwo jednak nie znalazło się w centrum jego zainteresowań. Nawet jeśli był twórcą
większej liczby obrazów na desce niż jeden, który zachował się do dziś, jego działalność artystyczna była
zdominowana przez twórczość graficzną. Możliwe również, że projektowanie witraży i zwyczaj ręcznego
kolorowania rycin były w XVI w. wystarczającą podstawą, aby określać kogoś mianem malarza41. Beham
wykonał ok. 250 miedziorytów, 18 akwafort na płytach żelaznych i 1500 drzeworytów, w tym drzewo-
rytniczych ilustracji książkowych. Różnorodna tematyka jego rycin obejmowała sceny biblijne, mitolo-
giczne, historyczne i rodzajowe, wizerunki świętych, portrety, przedstawienia alegoryczne oraz motywy
ornamentalne42.
Duża rozpiętość cechowała również formę prac graficznych Behama: od miniaturowych i prostych
ilustracji drzeworytniczych43, poprzez szczegółowo opracowane miedzioryty o niewielkich rozmiarach44
aż po wielkoformatowe drzeworyty45. Ponadto, tworzył ryciny o funkcji użytkowej, takie jak karty do
34 Pauli 1901, 1245; H. s. 255; B. 168-[V] (245), s. 210-211 (stan V). Na temat Wielkiego odpustu...'. Stewart, Before
Bruegel..., s. 59-135.
35 A.G. Stewart, Woodcuts as Wallpaper. Sebald Beham and Large Prints from Nuremberg, [w]: Grand Scalę. Monumental
Prints in the Age of Diirer and Titian. Katalog wystawy, ed. L. Silver, Davis Museum, Cultural Center, Wellesley College, Yale University
Art Gallery, Philadelphia Museum of Art, Wellesley-New Haven-Philadelphia, New Haven 2008, s. 76.
36 „Sebolt Beham z Norymbergi, malarz, obecnie obywatel i mieszkaniec Frankfurtu”. Obywatelstwo frankfurckie przyznano
artyście 14 października 1540 r.
37 Pauli 1901, 265; H. s. 160; B. 254.
3« Pauli 1901, 263-264; H. s. 159.
39 H. s. 278-289
40 P.F. G w i n n e r, Hans Sebald Beham, [w:] Kunst und Kiinstler in Frankfurt am Main vom dreizehnten Jahrhundert bis zur
Eróffnung des Stadeł schen Kunstinstituts, Frankfurt am Main 1862, s. 63. Miejsce zamieszkania Behama uznano za strategiczne i
powiązano z sukcesem, jaki artysta odniósł w sprzedaży swoich prac graficznych, Lawrence 1988, s. 23.
41 Stewart, Sebald Beham: Entrepreneur..., s. 4.
42 Formy roślinne, zwierzęce, postacie dziecięce, projekty wyrobów rzemieślniczych.
43 M.in. ilustracje do Księgi Rodzaju, ok. 1526, 25 x 26 mm oraz 45 x 47 mm (Pauli 1901, 359-527; H. s. 167).
44 M.in. Dwanaście prac Herkulesa, 1542-1548, ok. 50 x 70 mm (Pauli 1901, 98-109; H. s. 67-69; B. 96-107).
45 M.in. Fontanna młodości, 1530-1545, 305 x 914 mm (Pauli 1901, 1120; H. s. 234; B. 165-[I]).
195
II. 1. Sebald Beham, Wielki odpust chłopski, 1535/1539, drzeworyt, 355 x 1142 mm,
Londyn, British Museum, Prints & Drawings Department
W 1535 r. Albrecht Glockendon wydał wielkoformatowy drzeworyt Behama Wielki odpust chłopski34
(il. 1). Niewykluczone, że artysta sam dostarczył projekt do tej realizacji, gdy zjawił się w lipcu tego
roku w Norymberdze w celu odnowienia swojego obywatelstwa. Możliwe jednak, że rysunki, wykonane
na papierze lub naniesione bezpośrednio na klocki drzeworytnicze, zostały dostarczone z Frankfurtu przez
posłańca35.
Beham został również doceniony jako projektant drzeworytów i miedziorytów heraldycznych. W 1544 r.
wyryto wał herb z trzema tarczami, opatrzony napisem na okrągłej bordiurze: „SEBOLT BEHAM VON
NURMBERG MALER IECZ WOHNHAFTER BURGER ZU FRANGKFURV’36. Mimo że artysta nie miał
godności szlacheckiej, chętnie podkreślał swoją wysoką pozycję społeczną. Ze względu na brak własne-
go herbu, umieścił na przywołanym miedziorycie herb gildii św. Łukasza37. Podobne ryciny heraldyczne
wykonał dla Albrechta Hohenzollerna i Melchiora Pfmzinga38. Ponadto, przypisano mu 26 drzeworytni-
czych emblematów39. Jak można wnioskować z istniejących przekazów do 1547 r. mieszkał w domku
odźwiernego przy bramie św. Leonarda, sąsiadującej z frankfurckim targiem książek40.
Sebald Beham był nie tylko miedziorytnikiem, akwaforcistą, projektantem drzeworytów i witraży, ale
także malarzem. Malarstwo jednak nie znalazło się w centrum jego zainteresowań. Nawet jeśli był twórcą
większej liczby obrazów na desce niż jeden, który zachował się do dziś, jego działalność artystyczna była
zdominowana przez twórczość graficzną. Możliwe również, że projektowanie witraży i zwyczaj ręcznego
kolorowania rycin były w XVI w. wystarczającą podstawą, aby określać kogoś mianem malarza41. Beham
wykonał ok. 250 miedziorytów, 18 akwafort na płytach żelaznych i 1500 drzeworytów, w tym drzewo-
rytniczych ilustracji książkowych. Różnorodna tematyka jego rycin obejmowała sceny biblijne, mitolo-
giczne, historyczne i rodzajowe, wizerunki świętych, portrety, przedstawienia alegoryczne oraz motywy
ornamentalne42.
Duża rozpiętość cechowała również formę prac graficznych Behama: od miniaturowych i prostych
ilustracji drzeworytniczych43, poprzez szczegółowo opracowane miedzioryty o niewielkich rozmiarach44
aż po wielkoformatowe drzeworyty45. Ponadto, tworzył ryciny o funkcji użytkowej, takie jak karty do
34 Pauli 1901, 1245; H. s. 255; B. 168-[V] (245), s. 210-211 (stan V). Na temat Wielkiego odpustu...'. Stewart, Before
Bruegel..., s. 59-135.
35 A.G. Stewart, Woodcuts as Wallpaper. Sebald Beham and Large Prints from Nuremberg, [w]: Grand Scalę. Monumental
Prints in the Age of Diirer and Titian. Katalog wystawy, ed. L. Silver, Davis Museum, Cultural Center, Wellesley College, Yale University
Art Gallery, Philadelphia Museum of Art, Wellesley-New Haven-Philadelphia, New Haven 2008, s. 76.
36 „Sebolt Beham z Norymbergi, malarz, obecnie obywatel i mieszkaniec Frankfurtu”. Obywatelstwo frankfurckie przyznano
artyście 14 października 1540 r.
37 Pauli 1901, 265; H. s. 160; B. 254.
3« Pauli 1901, 263-264; H. s. 159.
39 H. s. 278-289
40 P.F. G w i n n e r, Hans Sebald Beham, [w:] Kunst und Kiinstler in Frankfurt am Main vom dreizehnten Jahrhundert bis zur
Eróffnung des Stadeł schen Kunstinstituts, Frankfurt am Main 1862, s. 63. Miejsce zamieszkania Behama uznano za strategiczne i
powiązano z sukcesem, jaki artysta odniósł w sprzedaży swoich prac graficznych, Lawrence 1988, s. 23.
41 Stewart, Sebald Beham: Entrepreneur..., s. 4.
42 Formy roślinne, zwierzęce, postacie dziecięce, projekty wyrobów rzemieślniczych.
43 M.in. ilustracje do Księgi Rodzaju, ok. 1526, 25 x 26 mm oraz 45 x 47 mm (Pauli 1901, 359-527; H. s. 167).
44 M.in. Dwanaście prac Herkulesa, 1542-1548, ok. 50 x 70 mm (Pauli 1901, 98-109; H. s. 67-69; B. 96-107).
45 M.in. Fontanna młodości, 1530-1545, 305 x 914 mm (Pauli 1901, 1120; H. s. 234; B. 165-[I]).