DOI article:
Whelan, Agnieszka: Powązki: szkoła uczuć i historii: wychowanie młodych Czartoryskich
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.29589#0250
244
AGNIESZKA WHELAN
II. 24. J.P. Norblin, Koncert w parku, Jan Piotr Norblin, olej, płótno, 1785,
Fundacja Czartoryskich w Krakowie
MĘSTWO, PŁUG I MUZYKA
Rollin otwarcie przyznawał starożytnym wielkość. Polegała ona na powiązaniu trzech obligacji: obo-
wiązków militarnych, pracy na roli i praktykowania sztuk pięknych. Według niego Philopemen, ‘ostatni
z Greków’, który wzorował się na Epaminondasie, w czasie pokoju zamieniał miecz na nóż ogrodniczy,
albo chwytał za pług. Rollin dobitnie podkreślał, że każdy heros był oddanym rolnikiem, a sławny Cyn-
cynat tylko jednym z wielu Rzymian, którzy prezentowali sobą ideał służby narodowi. O wychowawczej
roli historii pisał również poeta powązkowski Franciszek Karpiński w O ćwiczeniu młodzieży. ‘Człowiek,
chcący się uformować, w pierwszych dniach swoich powinien obcować z umarłymi, w środku wieku
z żyjącymi, a na końcu z sobą samym’.97 A więc historia starożytna - dzieje umarłych - miała być pod-
stawą wczesnej edukacji.
Sztuki piękne według Rollina odgrywały podstawową rolę w kształtowaniu charakteru. Opierając
się na autorytecie Cycerona, Rollin przypomniał dwa narody w Arkadii, jeden ‘nieskończenie kochany
i poważany’ za elegancję manier, łagodną dyspozycję, ludzkość w stosunku do obcych; drugi potępiany
i nienawidzony za niegodziwość, brutalność i niereligijność.98 Przyczyna takiej odmienności wynikała
z praktykowania - lub nie - muzyki. Czy nauka muzyki w Powązkach podejmowała treści, o jakich pisał
Rollin? Gdyby rozważyć pasterski element muzyki w ogrodzie powązkowskim, to porównania są wyraźne.
Trzeba podkreślić, że muzyka zabierała ważne miejsce w programie wychowania dzieci Czartoryskich.
Izabela wprowadzała córki w początki gry na pianinie i harfie, niezbędnych w salonowych interakcjach,
Adam Jerzy natomiast grał na kobzie, instrumencie pasterskim. Przekazy mówią o znakomitych efektach
dźwiękowych tworzonych przez muzykantów rozstawionych w ukryciu zieleni. Muzyka zaprasza do tańca,
a Norblin uwiecznia sceny nieformalnych pląsów. Pary dorosłych ubranych w niewykwintne, proste kostiu-
my poruszają się wdzięcznie zmieniając pozy przy dźwiękach muzyki pastoralnej, wykonywanej według
arkadyjskich wyobrażeń na instrumentach dętych. Na obrazach często przewijają się grupy pasterskich
muzykantów. Dzieci uczestniczą w muzycznych zebraniach na trawie, jak napanneau namalowanym przez
Norblina dla nowego domu Czartoryskiej (ił. 24).99
97 Dzieła Franciszka Karpińskiego, Warszawa 1830, s. 465.
98 Rollin, Histoire ancienne..., cyt. tutaj w wydaniu angielskim, The ancient history of the Egyptians Carthaginians, Assyrians,
Baby/onians, Medes and Persians, Macedonians, and Grecians, t. V, London 1768, s. 531.
99 Panneau ma charakter wspomnieniowy, ilustrujący okres sprzed lat dziesięciu. W 1785 roku, kiedy Norblin namalował tę scenę
z trojgiem dzieci Teresa już nie żyła, Maria została wydana za mąż, a Adam Jerzy miał 15 lat.
AGNIESZKA WHELAN
II. 24. J.P. Norblin, Koncert w parku, Jan Piotr Norblin, olej, płótno, 1785,
Fundacja Czartoryskich w Krakowie
MĘSTWO, PŁUG I MUZYKA
Rollin otwarcie przyznawał starożytnym wielkość. Polegała ona na powiązaniu trzech obligacji: obo-
wiązków militarnych, pracy na roli i praktykowania sztuk pięknych. Według niego Philopemen, ‘ostatni
z Greków’, który wzorował się na Epaminondasie, w czasie pokoju zamieniał miecz na nóż ogrodniczy,
albo chwytał za pług. Rollin dobitnie podkreślał, że każdy heros był oddanym rolnikiem, a sławny Cyn-
cynat tylko jednym z wielu Rzymian, którzy prezentowali sobą ideał służby narodowi. O wychowawczej
roli historii pisał również poeta powązkowski Franciszek Karpiński w O ćwiczeniu młodzieży. ‘Człowiek,
chcący się uformować, w pierwszych dniach swoich powinien obcować z umarłymi, w środku wieku
z żyjącymi, a na końcu z sobą samym’.97 A więc historia starożytna - dzieje umarłych - miała być pod-
stawą wczesnej edukacji.
Sztuki piękne według Rollina odgrywały podstawową rolę w kształtowaniu charakteru. Opierając
się na autorytecie Cycerona, Rollin przypomniał dwa narody w Arkadii, jeden ‘nieskończenie kochany
i poważany’ za elegancję manier, łagodną dyspozycję, ludzkość w stosunku do obcych; drugi potępiany
i nienawidzony za niegodziwość, brutalność i niereligijność.98 Przyczyna takiej odmienności wynikała
z praktykowania - lub nie - muzyki. Czy nauka muzyki w Powązkach podejmowała treści, o jakich pisał
Rollin? Gdyby rozważyć pasterski element muzyki w ogrodzie powązkowskim, to porównania są wyraźne.
Trzeba podkreślić, że muzyka zabierała ważne miejsce w programie wychowania dzieci Czartoryskich.
Izabela wprowadzała córki w początki gry na pianinie i harfie, niezbędnych w salonowych interakcjach,
Adam Jerzy natomiast grał na kobzie, instrumencie pasterskim. Przekazy mówią o znakomitych efektach
dźwiękowych tworzonych przez muzykantów rozstawionych w ukryciu zieleni. Muzyka zaprasza do tańca,
a Norblin uwiecznia sceny nieformalnych pląsów. Pary dorosłych ubranych w niewykwintne, proste kostiu-
my poruszają się wdzięcznie zmieniając pozy przy dźwiękach muzyki pastoralnej, wykonywanej według
arkadyjskich wyobrażeń na instrumentach dętych. Na obrazach często przewijają się grupy pasterskich
muzykantów. Dzieci uczestniczą w muzycznych zebraniach na trawie, jak napanneau namalowanym przez
Norblina dla nowego domu Czartoryskiej (ił. 24).99
97 Dzieła Franciszka Karpińskiego, Warszawa 1830, s. 465.
98 Rollin, Histoire ancienne..., cyt. tutaj w wydaniu angielskim, The ancient history of the Egyptians Carthaginians, Assyrians,
Baby/onians, Medes and Persians, Macedonians, and Grecians, t. V, London 1768, s. 531.
99 Panneau ma charakter wspomnieniowy, ilustrujący okres sprzed lat dziesięciu. W 1785 roku, kiedy Norblin namalował tę scenę
z trojgiem dzieci Teresa już nie żyła, Maria została wydana za mąż, a Adam Jerzy miał 15 lat.