DOI issue:
Artykuły
DOI article:Gorzelany, Dorota: Oblicza dionizyjskie: Kilka uwag o ikonografii Dionizosa i Ariadny na wazach greckich w zbiorach Fundacji Książąt Czartoryskich i Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.21226#0038
36
Dorota Gorzelany
lałego króla zamienił się jego syn. Za Dionizosem roztańczona menada zmierza w stronę
siedzącego na skale satyra grającego na aulosie. Tę tracką historię Dionizosa przekazuje
Homer w opowieści Diomedesa:
Wszakże i Likurg potężny, syn Dryasa, nie żył zbyt długo,
Kiedy z bogami, co w niebie mieszkają, rozpoczął niesnaski.
Szalejącego on kiedyś Dyjonizosa piastunki
Ścigał na świętym Nysejon. Wszystkie strwożone rzuciły
Tyrsy bachiczne na ziemię, przez mężobójcę Likurga
Biczem na woły smagane. A przerażony Dionizos
W fali zanurzył się morskiej, gdzie go przyjęła Tetyda
Przestraszonego. Bo mocno drżał przez Likurga groźbami.
A na Likurga zawrzeli gniewem szczęśliwi bogowie.
Syn go Kronosa oślepił i Likurg nie żył już długo,
wszyscy go bowiem wieczyści znienawidzili bogowie4.
Mit ten nie należał do tematów często ilustrowanych przez malarzy waz. Przedstawiona
na krakowskiej kalpis scena nawiązuje do wersji przekazanej przez Ajschylosa w Lycurgia -
zaginionej tetralogii napisanej po 467 r. p.n.e.5 Inspiracją mógł być także obraz ukazujący
historię Likurga, wiszący w świątyni Dionizosa Eleutherosa przy jego teatrze wzniesionym na
południowym zboczu Akropolis. Tam też znajdowały się malowidła wyobrażające Penteusa,
śpiącą Ariadnę i przybywającego po nią Dionizosa oraz sprowadzenie Hefajstosa na Olimp6 *.
Malarz kalpis, należący do grupy późnych manierystów V w. p.n.e., nawiązywał
do archaicznego stylu malowania i schematów kompozycyjnych, których przykładem
jest miniaturowy fryz zdobiący kyliks czarnofigurowy Malarza Amasisa (550-540 p.n.e.,
ił. 2)'. Tu dostojny Dionizos prowadzi na Olimp siedzącego na mule Hefajstosa, upojo-
nego wcześniej winem, o czym świadczy trzymany przez niego ryton8. Za nim podążają
towarzysze Dionizosa - utożsamiani ze sobą w okresie archaicznym sylenowie-satyro-
4 Homer, Iliada 6.130-140, tłum. K. Jeżewska, Warszawa 1999.
5 Por. J. G. Griffith, The Myth of Lycurgos, King of the Edonian Thracians in Literaturę and Art [w:]
A. G. Poulter, Ancient Bułgaria: Paperspresented to the International Symposium on the Ancient History
and Archaeology of Bułgaria, Nottingham 1981, vol. I [1983], s. 217-232.
6 Pauzaniasz, Wędrówki po Helladzie, I 20,3.
Nr inw. MNK XI-30, ze zbiorów Fundacji Książąt Czartoryskich w depozycie w Muzeum Narodo-
wym w Krakowie, zob. CVA Cracovie, s. 10, tab. 5.1; F. Brommer, Die Ruckfuhrung des Hephaistos,
„Jahrbuch des Deutschen Archaologischen Instituts”, 52, 1937, s. 202; J. D. Beazley, Tlie Attic Black-Fi-
gure Vases, Oxford 1956, s. 156, nr 84; S. Karouzou, The Amasis-Painter, Oxford 1956, s. 36, nr 65;
D. von Bothmer, T/mee Vases by the Amasis Painter, „Madrider Mitteilungen”, 12, 1971, s. 124, tab. 25;
D. von Bothmer, The Amasis Painter and his World. Vase Painting in Sixth-Century B.C. Athens, Paul
Getty Museum, Malibu (California) 1985, s. 209; T. H. Carpenter, Dionysian Imagery in Archaic Greek
Art. Its Development in Black-Figure Vase Painting, Oxford 1986, s. 42n.; T. H. Carpenter, T. Man-
nach, M. Mendonca, Beazley Addenda, Oxford, 1989, s. 46; C. Isler-Kerenyi, Dionysos und Solon.
Dionysische Ikonographie Z, „Antike Kunst”, 36, 1993, s. 3-10, tab. 1; eadem, Artemidę e Dioniso: Korni
e Parthenoi nella cittd delle immagini [w:] Le orse di Brauron, red. B. Gentili, F. Per u sin o, Pisa 2002,
s. 117-138; D. Gorzelany, Zwei Gottheiten kurotrophoi auf einer Schale des Amasis-Malers in Krakau,
„Archeologia”, LVI1, 2006 [2007], s. 25-31.
8 Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae, III 1, s. 567-569; Simon, o.c., s. 219-223.
Dorota Gorzelany
lałego króla zamienił się jego syn. Za Dionizosem roztańczona menada zmierza w stronę
siedzącego na skale satyra grającego na aulosie. Tę tracką historię Dionizosa przekazuje
Homer w opowieści Diomedesa:
Wszakże i Likurg potężny, syn Dryasa, nie żył zbyt długo,
Kiedy z bogami, co w niebie mieszkają, rozpoczął niesnaski.
Szalejącego on kiedyś Dyjonizosa piastunki
Ścigał na świętym Nysejon. Wszystkie strwożone rzuciły
Tyrsy bachiczne na ziemię, przez mężobójcę Likurga
Biczem na woły smagane. A przerażony Dionizos
W fali zanurzył się morskiej, gdzie go przyjęła Tetyda
Przestraszonego. Bo mocno drżał przez Likurga groźbami.
A na Likurga zawrzeli gniewem szczęśliwi bogowie.
Syn go Kronosa oślepił i Likurg nie żył już długo,
wszyscy go bowiem wieczyści znienawidzili bogowie4.
Mit ten nie należał do tematów często ilustrowanych przez malarzy waz. Przedstawiona
na krakowskiej kalpis scena nawiązuje do wersji przekazanej przez Ajschylosa w Lycurgia -
zaginionej tetralogii napisanej po 467 r. p.n.e.5 Inspiracją mógł być także obraz ukazujący
historię Likurga, wiszący w świątyni Dionizosa Eleutherosa przy jego teatrze wzniesionym na
południowym zboczu Akropolis. Tam też znajdowały się malowidła wyobrażające Penteusa,
śpiącą Ariadnę i przybywającego po nią Dionizosa oraz sprowadzenie Hefajstosa na Olimp6 *.
Malarz kalpis, należący do grupy późnych manierystów V w. p.n.e., nawiązywał
do archaicznego stylu malowania i schematów kompozycyjnych, których przykładem
jest miniaturowy fryz zdobiący kyliks czarnofigurowy Malarza Amasisa (550-540 p.n.e.,
ił. 2)'. Tu dostojny Dionizos prowadzi na Olimp siedzącego na mule Hefajstosa, upojo-
nego wcześniej winem, o czym świadczy trzymany przez niego ryton8. Za nim podążają
towarzysze Dionizosa - utożsamiani ze sobą w okresie archaicznym sylenowie-satyro-
4 Homer, Iliada 6.130-140, tłum. K. Jeżewska, Warszawa 1999.
5 Por. J. G. Griffith, The Myth of Lycurgos, King of the Edonian Thracians in Literaturę and Art [w:]
A. G. Poulter, Ancient Bułgaria: Paperspresented to the International Symposium on the Ancient History
and Archaeology of Bułgaria, Nottingham 1981, vol. I [1983], s. 217-232.
6 Pauzaniasz, Wędrówki po Helladzie, I 20,3.
Nr inw. MNK XI-30, ze zbiorów Fundacji Książąt Czartoryskich w depozycie w Muzeum Narodo-
wym w Krakowie, zob. CVA Cracovie, s. 10, tab. 5.1; F. Brommer, Die Ruckfuhrung des Hephaistos,
„Jahrbuch des Deutschen Archaologischen Instituts”, 52, 1937, s. 202; J. D. Beazley, Tlie Attic Black-Fi-
gure Vases, Oxford 1956, s. 156, nr 84; S. Karouzou, The Amasis-Painter, Oxford 1956, s. 36, nr 65;
D. von Bothmer, T/mee Vases by the Amasis Painter, „Madrider Mitteilungen”, 12, 1971, s. 124, tab. 25;
D. von Bothmer, The Amasis Painter and his World. Vase Painting in Sixth-Century B.C. Athens, Paul
Getty Museum, Malibu (California) 1985, s. 209; T. H. Carpenter, Dionysian Imagery in Archaic Greek
Art. Its Development in Black-Figure Vase Painting, Oxford 1986, s. 42n.; T. H. Carpenter, T. Man-
nach, M. Mendonca, Beazley Addenda, Oxford, 1989, s. 46; C. Isler-Kerenyi, Dionysos und Solon.
Dionysische Ikonographie Z, „Antike Kunst”, 36, 1993, s. 3-10, tab. 1; eadem, Artemidę e Dioniso: Korni
e Parthenoi nella cittd delle immagini [w:] Le orse di Brauron, red. B. Gentili, F. Per u sin o, Pisa 2002,
s. 117-138; D. Gorzelany, Zwei Gottheiten kurotrophoi auf einer Schale des Amasis-Malers in Krakau,
„Archeologia”, LVI1, 2006 [2007], s. 25-31.
8 Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae, III 1, s. 567-569; Simon, o.c., s. 219-223.