Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (1(37).2012/2013)

Antoni Ziemba Galerie w nowej odsłonie...

27

czujności i powściągliwości. Wątki myśliwskie uwidaczniały aspiracje bogatego mieszczaństwa
do rozrywek i polowań, zarezerwowanych dawniej dla arystokracji (il. 13).
Odrębna, łącząca Galerię Dawnego Malarstwa Europejskiego z Galerią Sztuki XIX
Wieku, Galeria Portretu Staropolskiego i Europejskiego demonstruje dwie naczelne funk-
cje dawnych konterfektów: uobecnienia i upamiętnienia osoby poprzez oddanie jej po-
dobieństwa fizjonomicznego (similitudo) oraz hierarchizowania społeczeństwa poprzez
okazywanie statusu społecznego władców i osobistości z elit politycznych. Monumentalne
portrety dworskie i arystokratyczne, rozpowszechnione w całej Europie XVI-XVIII wieku,
ujmowane były w formułę reprezentacyjną, hieratyczną i bogatą w atrybuty władzy (paradny
strój, insygnia, herby itp.); zgodnie z rozpowszechnionym przez Tycjana i mistrzów wene-
ckich ujęciem, postać przedstawiano en pied (w całej figurze, stojącą), na tle podwieszonej
kotary i fragmentu kolumnowej architektury (il. 14-15). W ramach tego rodzaju rozwinięto
teź wizerunek mniej oficjalny, z osobą sportretowaną w stroju nieformalnym, domowym,
ukazaną w dynamicznej pozie. Sztuka portretowa zrodziła się jednak z form mniejszych
i mniej reprezentacyjnych - z wizerunku półfiguralnego i popiersiowego, typu stworzonego
przez wczesnych mistrzów niderlandzkich i niemieckich oraz włoskich XV-XVI wieku
(il. 16). Formuła ta zyskała najpowszechniejsze zastosowanie we wszystkich ośrodkach euro-
pejskich i przyjęta została zarówno przez arystokrację, jak i mieszczaństwo (il. 17). Inaczej niż
portret profilowy, nawiązujący do wzorca podobizn władców na antycznych i nowożytnych

il. 161 fig. 16
Galeria Portretu
Staropolskiego
i Europejskiego,
„Portrety patrycjatu
i mieszczaństwa XVI
wieku” I Gallery of Old
Polish and European
Portraiture, “Portraits
of 16th-century
patricians and
burghers"
fot. I photo © Zbigniew
Doliński / Muzeum Narodowe
w Warszawie