Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (1(37).2012/2013)

Krzysztof Pomian, Antoni Ziemba, Grażyna Bastek

Wystawa „Wywyższeni.
Od faraona do Lady Gagi”
(17 maja - 23 września 2012)
Wystawa „Wywyższeni. Od faraona do Lady Gagi” poświęcona została fundamentalnemu prob-
lemowi społeczeństw ludzkich: napięciu między hierarchią a równością - koniecznością hierar-
chicznego porządku a pragnieniem (utopią?) równości. Tematem głównym jest relacja między
dwiema wielkimi zasadami ustrojowymi: tradycją dawnych społeczeństw hierarchicznych oraz
tradycją i formułą demokracji, parlamentaryzmu, ustroju deklaratywnie egalitarnego. Po raz
pierwszy w Polsce i na świecie tak postawiony problem stał się tematem ekspozycji muzealnej.
Wystawa przedstawiła w syntetycznym ujęciu historię społeczeństw hierarchicznych oraz
mechanizmy współczesnego społeczeństwa, takie jak równość i hierarchizacja komunikacji
w sferze internetowej, spektakularyzm medialny jako sposób prezentacji władzy i jednostek, rola
czwartej władzy (TV, prasa i media internetowe) w kształtowaniu dzisiejszego społeczeństwa;
celebrytyzm (gwiazdy medialne jako simulacra kultury); wirtualizacja wizerunku publicznego
i strategie jego kreowania; kryzys tradycji i wyzwania nowej cywilizacji medialnej. Ukazane zostały
najbardziej typowe sposoby podnoszenia statusu społecznego osób i grup ludzkich, czyli sposoby
budowania wizerunku publicznego dawniej i dziś - od starożytności po współczesnych celebrytów
medialnych. Wystawę tworzyło 546 eksponatów, pochodzących głównie ze zbiorów Muzeum
Narodowego w Warszawie, uzupełnionych kilkunastoma okazami z muzeów i kolekcji polskich.
Autorami ekspozycji byli Krzysztof Pomian (CRNS, Paryż; Musée de 1’Europe, Bruksela),
Antoni Ziemba (UW, MNW), Grażyna Bastek (MNW), Aleksandra Janiszewska (MNW) oraz
cały zespół kustoszy i pracowników naukowych muzeum. Partnerami Muzeum Narodowego
w tym projekcie byli: Musée de 1’Europe w Brukseli oraz Uniwersytet Warszawski (Instytut
Historii Sztuki). Towarzyszyły jej dwa duże przedsięwzięcia: publikacja obszernej książki
problemowej o tym samym co wystawa tytule1 oraz program edukacyjny (m.in. wieloetapowa
dysputa społeczna o mechanizmach demokracji i hierarchiach społecznych)2.
1 Wywyższeni. Od faraona do Lady Gagi, red. naukowa Krzysztof Pomian, Muzeum Narodowe w Warszawie,
Warszawa 2012. Książka zawiera następujące artykuły: Krzysztof Pomian, Krótka historia nierówności między ludźmi na
przykładzie Europy; Antoni Ziemba, Dawna sztuka w służbie władzy - mechanizmy sprawowania władzy poprzez sztukę
w społecznościach hierarchicznych; Mirosława Marody, Wywyższenie w dobie różnorodności; Paweł Majewski, Pojawiać
się i znikać - somatyka w przedstawieniach władzy. Szkic; Monika Dolińska, Prawo do nieśmiertelności - mumia i sarko-
fag; Juliusz A. Chrościcki, Prawo do nieśmiertelności: trumna z ciałem, uroczysty pochówek, pomnik; Antoni Ziemba,
Prawo do twarzy - przywilej imiennego wizerunku. Społeczne i antropologiczne funkcje portretu; Zofia Keler-Pigłowska,
Medal - dokument z życia wyższych sfer; Barbara Arciszewska, Wywyższeni: architektura jako instrument hierarchizacji
społecznej; Ewa Orlińska-Mianowska, Ubiór i jego ozdoby jako oznaki wyższości; Ryszard Bobrow i Wanda Załęska,
Kultura stołu jako sposób wywyższenia; Bartek Chaciński, WWWywyższenie; Ewa Wojtowicz, Celebrytyzm w sieci.
Droga do sławy w Internecie 2.0. Zamieszczone zostały w niej także Ilustrowana mapa wystawy (oprać. Grażyna Bastek
i Antoni Ziemba) oraz Spis obiektów na wystawie (oprać. Aleksandra Janiszewska).
2 Program opracował Przemysław Głowacki z zespołem (Dział Edukacji MNW).