Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (1(37).2012/2013)

Krystyny Secomskiej badania
nad dawnym malarstwem

Działalność naukowa Krystyny Secomskiej łączyła w sobie jakże trudne do pogodzenia wyzwania:
głęboką erudycję z niebywałym talentem do barwnej narracji historycznej, zdolnością do błyskot-
liwego skrótu, trafnością sumarycznego ujęcia trudnych problemów, czyniącego je przystępnymi
dla czytelnika. Krystyna Secomska miała świetny styl. Wielki styl w pisaniu o sztuce, jaki miewają
tylko ludzie o wybitnej osobowości. Bo też Krystyna Secomska była uczoną, której naukowe zain-
teresowania i działania wynikały z głęboko uwewnętrznionej kultury - kultury bycia, życia, odczu-
wania, empatii. Staromodnie rzec by się chciało: miała piękną duszę. Więc i pisała pięknie, badała
rzeczy piękne, szukała kultury piękna w odległej przeszłości, ożywiając ją na nowo.
Była osobą cichą, skromną, chętnie funkcjonującą na uboczu. A tymczasem pisała prace
wybitne, które powinny były przynieść rozgłos autorce. Ona go jednak unikała, i nigdy nie
forsowała przetłumaczenia jej dzieł na języki obce, zadawalając się odbiorcą polskim. Cóż, nie
znalazł się wśród nas nikt, kto by pokierował wydaniem jej najważniejszych prac w wydawni-
ctwach zachodnich. Już za późno! Szkoda. Nasza wina.
Krystyna Secomska zaczęła działalność naukową od badań nad ikonografią średnio-
wieczną. Świat kultury wielkomiejskiej, pobożności mieszczańskiej, duchowości środowisk
cechowych późnego średniowiecza znalazł erudycyjne omówienie w doskonałym artykule
o brukselskim obrazie Męczeństwo świętych Kryspina i Kiyspiniana z końca XV wieku (1490-
1494, wtedy jeszcze datowanym na początek XVI w.) w Muzeum Narodowym w Warszawie,
opublikowanym w „Bulletin du Musée National de Varsovie” w 1965 roku1.
W latach siedemdziesiątych XX wieku powstała duża, trzystustronicowa, rozprawa Legenda
Aleksandra Wielkiego w „Panteonie” sandomierskim: miniatury w Kodeksie z 1335 roku2. Było to nie
tylko, jakby mógł wskazywać tytuł, „przyczynkarskie” opracowanie cyklu iluminacji w jednym
kodeksie, ale panoramiczny przegląd wątku ikonograficznego, kluczowego dla kultury umy-
słowej późnośredniowiecznej Europy. Książka ta odkrywała ów świecki aspekt „świata wyob-
rażonego”, imaginarium cywilizacji dworskiej XIII-XV wieku. Kilkunastostronicowy skrót
tez tej rozprawy ukazał się na szczęście wcześniej w renomowanym „Journal of the Warburg
and Courtauld Institutes”3, co uczyniło autorkę postacią notowaną w świecie naukowym.
Zainteresowaniom późnośredniowieczną sztuką XV-XVI wieku Krystyna Secomska
pozostała wierna właściwie przez całe życie. Świadectwem tego są artykuły: Wniebowzięcie
w kościele parafialnym w Warcie: analiza ikonograficzna4 i Wielkopolska czy Kraków? Geneza stylu

1 Krystyna Secomska, “Martyrium SS. Crispini et Crispiniani MM” et un tableau néerlandais du début du
XVIe siècle, „Bulletin du Musée National de Varsovie” 1965, vol. 6, n° 1, s. 5-16.
2 Eadem, Legenda Aleksandra Wielkiego w „Panteonie” sandomierskim: miniatury w Kodeksie z 1335 roku,
Ossolineum, Wrocław i in. 1977.
3 Eadem, The Miniature Cycle in the Sandomierz Pantheon and the Mediaeval Iconography of Alexander’s
Indian Campaign, „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes” 1975, vol. 38, s. 53-71.
4 Eadem, „Wniebowzięcie” w kościele parafialnym w Warcie: analiza ikonograficzna [w:] Malarstwo gotyckie
w Wielkopolsce: studia o dziełach i ludziach, red. Adam S. Labuda, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół
Nauk, Poznań 1994, s. 121-162. Prace Komisji Historii Sztuki, t. 20. Artykuł w wersji skróconej został wcześniej
opublikowany w „Biuletynie Historii Sztuki” 1987, t. 49, s. 109-144.