Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (1(37).2012/2013)

Dr Aleksandra Krzyżanowska
(24 czerwca 1928 -11 kwietnia 2012)

ii kwietnia 2012 roku, po długiej i ciężkiej chorobie, zmarła dr Aleksandra Krzyżanowska, wy-
bitna specjalistka w dziedzinie numizmatyki antycznej, wieloletni kurator Gabinetu Monet
i Medali, przez ponad pół wieku związana z Muzeum Narodowym w Warszawie. Przez znaw-
ców przedmiotu nazywana Pierwszą Damą numizmatyki starożytnej w Polsce.
Aleksandra Krzyżanowska z domu Zahorska urodziła się 24 czerwca 1928 roku
w Zaleszczykach. Wyrastała w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych - ojciec był ofi-
cerem z przeszłością murmańską, matka walczyła w obronie Lwowa w 1918 roku, dziadek
był powstańcem styczniowym, ona sama w czasie powstania warszawskiego była łączniczką.
Gimnazjum ukończyła w Warszawie w czasie wojny. W roku 1946 rozpoczęła studia arche-
ologiczne na Uniwersytecie Warszawskim, w 1952 roku uzyskując tytuł magistra archeologii
klasycznej. Współpracę z Muzeum Narodowym nawiązała już na drugim roku studiów, po-
dejmując w sierpniu 1948 roku pracę zleconą w Dziale Sztuki Starożytnej. Na stałe z muzeum
związała się w 1950 roku, rozpoczynając w styczniu pracę w Gabinecie Monet i Medali jako
młodszy asystent.
Zainteresowania naukowe Aleksandry Krzyżanowskiej niemalże od samego początku
dotyczyły numizmatyki antycznej. Tematem jej pracy magisterskiej była ikonografia rodziny
Sewerów na monetach rzymskich, napisana na podstawie zbioru monet rzymskich Muzeum
Narodowego w Warszawie (opublikowana w 1957 r. w „Roczniku Muzeum Narodowego
w Warszawie”). W październiku 1967 roku uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych na
Uniwersytecie Warszawskim. Tym razem przedmiotem jej badań było mennictwo Antiochii
Pizydyjskiej. Zrealizowanie pracy ułatwił jej pobyt na stypendium Polskiej Akademii Nauk
we Francji, gdzie miała dostęp do tamtejszych kolekcji i bogatego księgozbioru numizmatycz-
nego. Opublikowana w 1970 roku w języku francuskim praca doktorska Monnaies coloniales
d’Antioche de Pisidie zyskała międzynarodowe zainteresowanie i wysoką ocenę.
W styczniu 1968 roku została kustoszem Działu Monet Antycznych, a od 1 marca 1971 do
i września 1986 roku pełniła funkcję kuratora Gabinetu Monet i Medali. Kierowanie najwięk-
szym w Polsce gabinetem numizmatycznym było wielkim wyzwaniem i wiązało się z licznymi
dodatkowymi obowiązkami. W1974 roku sfinalizowano pertraktacje w sprawie sprowadzenia
do Polski kolekcji gen. Jerzego Węsierskiego z Londynu. Kolekcja została opracowana, wy-
dano jej katalog i udostępniono ją zwiedzającym. Była to pierwsza w powojennych dziejach
muzeum wielka wystawa polskich monet i medali. Za zgodą ofiarodawców kolekcja przeka-
zana została do zbiorów Zamku Królewskiego w Warszawie. W tym czasie zbiory Gabinetu
powiększyły kolejne dary - kolekcja Andrzeja Piękosia z Kanady, ks. Franciszka Gabryla ze
Stanów Zjednoczonych czy Włodzimierza Głuchowskiego z Łodzi. Na ten okres przypada
również niezwykle ożywiona aktywność ekspozycyjna Gabinetu (międzynarodowa wystawa
„Monety XX wieku” w Wiedniu, 1973; „Moneta zwierciadłem królów” w Mennicy Paryskiej,
1978; w 1980 r. polskie medale królewskie pokazano w Brnie, Kromierzyżu i Gottwaldowie
oraz ekspozycje krajowe - studyjne w gmachu głównym i te zrealizowane we współpracy
muzeami polskimi).
Równolegle z działalnością muzealną Aleksandra Krzyżanowska aktywnie współpracowała
z wieloma instytucjami, przez wiele kadencji była członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa