DOI Heft:
Część I. Museum / Part I. The Museum
DOI Artikel:Danielewicz, Iwona: Galeria Sztuki XIX Wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45360#0046
Iwona Danielewicz Galeria Sztuki XIX Wieku
45
że celem artysty jest ukazywanie transcendentnych prawd, że sztuka nie powinna być ani
ilustracją codziennej rzeczywistości, ani wydarzeń historycznych. Znaczące miejsce prze-
znaczono dziełu Jacka Malczewskiego. Obrazy z okresu „syberyjskiego” sąsiadują z pracami
późniejszymi, m.in. z okresu, kiedy pozostawał on pod wpływem niemieckiego symbolizmu,
jak i z powstałymi na początku XX wieku. Zestawiono je z dziełami innych przedstawicieli
Młodej Polski - Józefa Mehoffera, Witolda Wojtkiewicza, Edwarda Okunia. Wszystkich tych
twórców łączy zainteresowanie „historią” w obrazie w postaci wątku literackiego, mitologicz-
nego czy bajkowego. Nawet portrety, szczególnie Malczewskiego, zawierają ukryte znaczenia;
postaciom towarzyszą zjawy, zwierzęta, stwory mitologiczne oraz różnorodne atrybuty odno-
szące się do działalności przedstawionych osób. Pejzaż w tych obrazach ma charakter urojony.
Gatunki malarskie ulegają zatarciu, historia miesza się z pejzażem lub portretem. Dziwny
ogród Mehoffera (1902-1903, il. 7), choć w zamyśle artysty miał być odzwierciedleniem jego
rodzinnego szczęścia, rodzajem hortus deliciarum9, w istocie operuje symbolami ukształtowa-
nymi przez jego wyobraźnię, a poprzez specyficzny światłocień tworzy świat ułudy. I chociaż
podczas wystawy w Monachium w 1905 roku malarz nadał mu tytuł Słońce, krytycy w nastroju
obrazu nie dopatrzyli się sielanki10. Dziwne wewnętrzne napięcie powstaje też pomiędzy
9 Agnieszka Morawińska, Hortus deliciarum Józefa Mehoffera [w:] Ars auro prior. Studia Ioanni Białostocki
sexagenario dicata, PWN, Warszawa 1981, s. 713-718.
10 Opinia znanych krytyków sztuki, Ludwiga Hevesiego i Williama Rittera, zob. Marta Smolińska-Buczuk,
„Dziwny ogród” Józefa Mehoffera. Topografia interpretacji [w:] Wielkie dzieła, wielkie interpretacje. Materiały LV ogól-
nopolskiej sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, 17-18 listopada 2006, red. Maria Poprzęcka,
Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 2007, s. 192-195.
il. 8 i fig. 8
Jacek Malczewski,
Święta Agnieszka
I Saint Agnes,
1920-1921
fot. I photo © Piotr Ugier /
Muzeum Narodowe
w Warszawie
45
że celem artysty jest ukazywanie transcendentnych prawd, że sztuka nie powinna być ani
ilustracją codziennej rzeczywistości, ani wydarzeń historycznych. Znaczące miejsce prze-
znaczono dziełu Jacka Malczewskiego. Obrazy z okresu „syberyjskiego” sąsiadują z pracami
późniejszymi, m.in. z okresu, kiedy pozostawał on pod wpływem niemieckiego symbolizmu,
jak i z powstałymi na początku XX wieku. Zestawiono je z dziełami innych przedstawicieli
Młodej Polski - Józefa Mehoffera, Witolda Wojtkiewicza, Edwarda Okunia. Wszystkich tych
twórców łączy zainteresowanie „historią” w obrazie w postaci wątku literackiego, mitologicz-
nego czy bajkowego. Nawet portrety, szczególnie Malczewskiego, zawierają ukryte znaczenia;
postaciom towarzyszą zjawy, zwierzęta, stwory mitologiczne oraz różnorodne atrybuty odno-
szące się do działalności przedstawionych osób. Pejzaż w tych obrazach ma charakter urojony.
Gatunki malarskie ulegają zatarciu, historia miesza się z pejzażem lub portretem. Dziwny
ogród Mehoffera (1902-1903, il. 7), choć w zamyśle artysty miał być odzwierciedleniem jego
rodzinnego szczęścia, rodzajem hortus deliciarum9, w istocie operuje symbolami ukształtowa-
nymi przez jego wyobraźnię, a poprzez specyficzny światłocień tworzy świat ułudy. I chociaż
podczas wystawy w Monachium w 1905 roku malarz nadał mu tytuł Słońce, krytycy w nastroju
obrazu nie dopatrzyli się sielanki10. Dziwne wewnętrzne napięcie powstaje też pomiędzy
9 Agnieszka Morawińska, Hortus deliciarum Józefa Mehoffera [w:] Ars auro prior. Studia Ioanni Białostocki
sexagenario dicata, PWN, Warszawa 1981, s. 713-718.
10 Opinia znanych krytyków sztuki, Ludwiga Hevesiego i Williama Rittera, zob. Marta Smolińska-Buczuk,
„Dziwny ogród” Józefa Mehoffera. Topografia interpretacji [w:] Wielkie dzieła, wielkie interpretacje. Materiały LV ogól-
nopolskiej sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, 17-18 listopada 2006, red. Maria Poprzęcka,
Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Warszawa 2007, s. 192-195.
il. 8 i fig. 8
Jacek Malczewski,
Święta Agnieszka
I Saint Agnes,
1920-1921
fot. I photo © Piotr Ugier /
Muzeum Narodowe
w Warszawie