DOI Heft:
Część I. Museum / Part I. The Museum
DOI Artikel:Ignatowicz-Woźniakowska, Dorota: Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki - losy obrazu i historia jego konserwacji do 1999 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45360#0059
58
Muzeum
il. 3 I fig. 3
Wykopywanie obrazów
w Lublinie, 1944
I The paintings being
dug up in Lublin,
1944, Narodowy
Instytut Dziedzictwa
w Warszawie, Teki
Marconiego, T.M. 80-1
I National Heritage Board
of Poland, Marconi Files,
T.M. 80-1
fot. I photo W. Forbert
likwidacji biblioteki, dając trzy dni na jego wykonanie. Sale miały
być przebudowane na potrzeby biblioteki NSDAP. Wobec takiego
przebiegu wydarzeń, Władysław Woyda i Roman Pieczyrak20 os-
tentacyjnie wyrzucili stary bezużyteczny kontuar biblioteczny do
rupieciarni, a następnie, wspólnie z Henrykiem Krzesińskim21,
wywieźli obrazy z muzeum. 1 znowu garstka ludzi narażając życie,
wykonała to niebezpieczne zadanie. Wykorzystano masowe prze-
siedlenia Polaków. Pod pozorem naprawy rozebrano ogrodzenie
muzeum, stłuczono latarnie uliczne. Obrazy - ukryte na wozie pod
stertą mebli - przewieziono do taborów miejskich, odległych od
muzeum o dwa kilometry22. Po nawinięciu na wałek i umieszczeniu
w drewnianej skrzyni, zabezpieczonej z obu stron papą i owiniętej
drutami, umieszczono je w stodole w zacementowanym od góry
dole23. W celu odprowadzenia wilgoci, wykonano kanały odpły-
wowe. Na klepisku zmagazynowano słomę i siano, które pozostały
tam do czasu, gdy policja niemiecka wprowadziła do szopy swoje
konie. Miało to miejsce w Wielki Piątek. Tak ukryte dzieła przetrwały
do wyzwolenia. i8 października 1944 roku zostały przekazane, przez
Pieczyraka i Krzesińskiego, Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia
Narodowego reprezentowanemu przez kierownika Resortu Kultury
i Sztuki - Wincentego Rzymowskiego i kierownika Referatu Plastyki
kapitana Aleksandra Rafałowskiego24 (il. 3).
Po wydobyciu obrazów z ukrycia, złożono je najpierw
w gmachu Banku Rolnego, a następnie w magazynach Zakładu
Fermentacyjnego Polskiego Monopolu Tytoniowego. Niestety
pomimo zabezpieczenia stwierdzono, że są bardzo zniszczone.
Do oceny stanu ich zachowania został zaproszony prof. Aleksy
Rybników z Tretiakowskiej Galerii w Moskwie25, który przepro-
wadził wstępne prace badawcze i dwukrotną dezynfekcję odwro-
cia26 oraz próbę oczyszczenia lica. 8 sierpnia 1945 roku obrazy
20 Roman Pieczyrak był Naczelnikiem Wydziału Gospodarczego
Zarządu Miejskiego w Lublinie. Zob. B. Marconi, O sztuce konserwacji, op. cit.,
s. 149.
21 Henryk Krzesiński był Zastępcą Naczelnika Wydziału Gospodarczego
Zarządu Miejskiego w Lublinie. Ibidem.
22 B. Marconi, O sztuce konserwacji, op. cit., s. 149.
23 Prace przeprowadziło przedsiębiorstwo budowlane Ignacego
i Władysława Drewnowskich. Zob. B. Marconi, Bitwa pod Grunwaldem, op. cit.,
s. 42.
24 Akt przekazania P.K.W.N, Resort Kultury i Sztuki. L.P1740/N,
Dyr. Muz. z dnia 13 listopada 1944 r., Teki Marconiego, T.M. 80-1, Narodowy
Instytut Dziedzictwa w Warszawie.
25 Profesor Rybników prowadził prace przez dwa i pół tygodnia.
Zob. B. Marconi, II. Opis techniczny..., op. cit.
26 Do dezynfekcji został użyty lo-procentowy roztwór tymolu w alko-
holu. Ibidem.
Muzeum
il. 3 I fig. 3
Wykopywanie obrazów
w Lublinie, 1944
I The paintings being
dug up in Lublin,
1944, Narodowy
Instytut Dziedzictwa
w Warszawie, Teki
Marconiego, T.M. 80-1
I National Heritage Board
of Poland, Marconi Files,
T.M. 80-1
fot. I photo W. Forbert
likwidacji biblioteki, dając trzy dni na jego wykonanie. Sale miały
być przebudowane na potrzeby biblioteki NSDAP. Wobec takiego
przebiegu wydarzeń, Władysław Woyda i Roman Pieczyrak20 os-
tentacyjnie wyrzucili stary bezużyteczny kontuar biblioteczny do
rupieciarni, a następnie, wspólnie z Henrykiem Krzesińskim21,
wywieźli obrazy z muzeum. 1 znowu garstka ludzi narażając życie,
wykonała to niebezpieczne zadanie. Wykorzystano masowe prze-
siedlenia Polaków. Pod pozorem naprawy rozebrano ogrodzenie
muzeum, stłuczono latarnie uliczne. Obrazy - ukryte na wozie pod
stertą mebli - przewieziono do taborów miejskich, odległych od
muzeum o dwa kilometry22. Po nawinięciu na wałek i umieszczeniu
w drewnianej skrzyni, zabezpieczonej z obu stron papą i owiniętej
drutami, umieszczono je w stodole w zacementowanym od góry
dole23. W celu odprowadzenia wilgoci, wykonano kanały odpły-
wowe. Na klepisku zmagazynowano słomę i siano, które pozostały
tam do czasu, gdy policja niemiecka wprowadziła do szopy swoje
konie. Miało to miejsce w Wielki Piątek. Tak ukryte dzieła przetrwały
do wyzwolenia. i8 października 1944 roku zostały przekazane, przez
Pieczyraka i Krzesińskiego, Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia
Narodowego reprezentowanemu przez kierownika Resortu Kultury
i Sztuki - Wincentego Rzymowskiego i kierownika Referatu Plastyki
kapitana Aleksandra Rafałowskiego24 (il. 3).
Po wydobyciu obrazów z ukrycia, złożono je najpierw
w gmachu Banku Rolnego, a następnie w magazynach Zakładu
Fermentacyjnego Polskiego Monopolu Tytoniowego. Niestety
pomimo zabezpieczenia stwierdzono, że są bardzo zniszczone.
Do oceny stanu ich zachowania został zaproszony prof. Aleksy
Rybników z Tretiakowskiej Galerii w Moskwie25, który przepro-
wadził wstępne prace badawcze i dwukrotną dezynfekcję odwro-
cia26 oraz próbę oczyszczenia lica. 8 sierpnia 1945 roku obrazy
20 Roman Pieczyrak był Naczelnikiem Wydziału Gospodarczego
Zarządu Miejskiego w Lublinie. Zob. B. Marconi, O sztuce konserwacji, op. cit.,
s. 149.
21 Henryk Krzesiński był Zastępcą Naczelnika Wydziału Gospodarczego
Zarządu Miejskiego w Lublinie. Ibidem.
22 B. Marconi, O sztuce konserwacji, op. cit., s. 149.
23 Prace przeprowadziło przedsiębiorstwo budowlane Ignacego
i Władysława Drewnowskich. Zob. B. Marconi, Bitwa pod Grunwaldem, op. cit.,
s. 42.
24 Akt przekazania P.K.W.N, Resort Kultury i Sztuki. L.P1740/N,
Dyr. Muz. z dnia 13 listopada 1944 r., Teki Marconiego, T.M. 80-1, Narodowy
Instytut Dziedzictwa w Warszawie.
25 Profesor Rybników prowadził prace przez dwa i pół tygodnia.
Zob. B. Marconi, II. Opis techniczny..., op. cit.
26 Do dezynfekcji został użyty lo-procentowy roztwór tymolu w alko-
holu. Ibidem.