Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (1(37).2012/2013)

kwarcową lampę analityczną, aparat Roentgena, mikroskopy i inne.
Całe przedsięwzięcie zostało sfinansowane przez Ministerstwo
Kultury i Sztuki, Naczelną Dyrekcję Muzeów i Ochrony Zabytków
oraz Główny Urząd Konserwatorski.
Niestety z powodu złego stanu budynku Zachęty, działania
związane z pracami konserwatorskimi były bardzo utrudnione.
Prowizorycznie oszklony dach bez przerwy przeciekał. Podczas
deszczu pracownicy podstawiali naczynia, aby nie dopuścić do za-
moknięcia Bitwy. Pokryta linoleum betonowa podłoga o nierównej
powierzchni stała się wylęgarnią pleśni i grzybów. Trzeba było prze-
prowadzić jej wymianę i dezynfekcję pomieszczenia. Jak donosiła
prasa: „Wszystko to wynikało z rażącej dysproporcji między ogro-
mem pracy ministerstwa i troskliwości konserwatorów, dyrekcji
muzeum a lekceważeniem obowiązków ze strony odpowiedzialnej
za przeprowadzenie remontów. Nasuwa się więc pytanie, kto jest
odpowiedzialny za tolerowanie podobnego stanu rzeczy. Opinia
publiczna domaga się bezzwłocznego doprowadzenia do porządku
sal Zachęty. Bezcenny dokument kultury narodowej jest własnością
całego społeczeństwa, które protestuje przeciwko tak skandalicz-
nemu niedbalstwu, tak jak protestowało przeciwko magazynowa-
niu benzyny w bezpośrednim sąsiedztwie Zachęty. Zbiór arcydzieł
sztuki, które przetrwały pożogę wojenną, nie może paść ofiarą
bezmyślnego biurokratyzmu. Grunwald musi zmartwychwstać”33.
Obraz miał być zakonserwowany do końca 1946 roku, a nastąpiło
to dopiero w czerwcu 1949 roku. Pokazano go 15 lipca w związku
z rocznicą bitwy pod Grunwaldem34.
Po przewiezieniu obrazu z Lublina do Warszawy pierwsze oglę-
dziny zostały przeprowadzone przez prof. dr. Stanisława Lorentza,
Naczelnego Dyrektora Muzeów i Ochrony Zabytków, dyrektora
Muzeum Narodowego w Warszawie i prof. Bohdana Marconiego.
Dokumentacja fotograficzna została wykonana w Zachęcie, gdzie
po rozłożeniu Bitwy na podłodze ksylolitowej, sfotografowano ją
z wysokości szklanego dachu. Aparat został ustawiony na specjalnej
podporze. Niestety z powodu złych warunków oświetleniowych, nie
udało się udokumentować dokładnego stanu zachowania obrazu35.
Z powodu zakopania Grunwald był w opłakanym stanie.
Drewniany wał, o średnicy 90 cm, który pozwolił na czterokrotne
nawinięcie obrazu36, całkowicie zbutwiał w wyniku zawilgocenia
i braku wentylacji, a uszkodzenie kręgu stanowiącego jego część

33 Wieczór z dnia 15 lipca 1947 r., Teki Marconiego, T.M. 80-1, Narodowy
Instytut Dziedzictwa w Warszawie.
34 Remont gmachu ukończono latem 1948 r. Zob. B. Marconi, Bitwa
pod Grunwaldem, op. cit., s. 42.
35 B. Marconi, II. Opis techniczny..., op. cit.
36 B. Marconi, O sztuce konserwacji, op. cit., s. 157.