DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Chojecka, Ewa: Drzeworyty Kroniki Joachima Bielskiego i zaginione gobeliny Anny Jagiellonki: Ze studiów nad związkami artystycznymi Krakowa i Brzegu w XVI wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13796#0051
Drzeworyty Kroniki J. Bielskiego i zaginione gobeliny Anny Jagiellonki
39
dził, kontynuując prace zapoczątkowane przez
ojca, wydając swoją Kronikę polską pod jego
imieniem 9.
Dokładnej daty urodzenia Joachima Biel-
skiego nie znamy, przypuszczalnie przyszedł
na świat około r. 1550. Wykształcenie odebrał
z racji przekonań dyssydenckich ojca w pro-
testanckim Gimnazjum Akademickim w Brze-
gu, otwartym w r. 1559 i pozostającym pod
patronatem piastowskiego księcia Jerzego II
brzeskiego10. Swoją karierę pisarską rozpo-
czął dziełem panegirycznym, napisanym w ro-
ku 1572 wspólnie ze swoim nauczycielem
Kasprem Ludwikiem z Hajnowa na cześć swe-
go książęcego protektoran. W czasie pierw-
szego bezkrólewia' przeniósł się Bielski do
Krakowa, nawiązując tu kontakt z podkan-
clerzym koronnym Piotrem Dunin-Wolskim n,
dążąc zaś do zbliżenia ze środowiskiem dworu,
wydał w r. 1576 swój poemat, tym razem na
cześć zaślubin Anny Jagiellonki z Batorym 13.
Do poematu tego jeszcze powrócimy. Rok
przedtem, w r. 1575, umarł ojciec Bielskiego
i Joachim, przejmując po nim spuściznę pisar-
ską, kontynuuje przygotowywanie do druku
rozpoczętej przez ojca Kroniki polskiej. Za-
nim jednak dzieło się ukazało, widzimy Joa-
chima w r. 1579 najprawdopodobniej jako pi-
sarza kancelarii królewskiej, na wyprawie
moskiewskiej króla Stefana. W roku 1588 Joa-
chim Bielski mianowany został sekretarzem
królewskim Zygmunta III 14. Funkcja ta sta-
nowiła dla zainteresowań historycznych Biel-
skiego doskonałą okazję dotarcia i korzysta-
9 H. B a r y c z, Joachim Bielski, [w:] Polski Słow-
nik Biograficzny, t. II, s. 63 n.; Chrzanowski,
op. cit., s. 29—30; przyjmuje się obecnie, że Kronika
polska jest wspólnym dziełem Marcina i Joachima,
przy czym wkład Joachima, oprócz uzupełnienia teks-
tu od r. 1575 do zgonu Batorego w r. 1586, polegał na
literackim przestylizowaniu całego tekstu.
10 B a r y c z, op. cit., s. 61; M. Z 1 a t, Brzeg,
Wrocław 1960, s. 118—119; K. Pieradzka, Jerzy II
książę brzeski i oławski (1523—1586), [w:] Polski
Słownik Biograficzny, t. XI, s. 185.
11 Joachim Bielski, Kasper Ludwik
z Hajnowa, Encomiasticon, id est laudes ilustris-
simi Principis... Georgii PU, Gorliciae, A. Fritsch 1579;
por. Barycz, op. cit., s. 61; Bibliografia polska,
t. XIII, s. 83.
12 B a r y c z, op. cit., s. 61.
13 Joachim Bielski, Istulae convivium in
nuptiis solennibus Serenissimi Principis ac Domini
Stephani Primi Dei Gratia Poloniae Regis... et Annae
Reginae Poloniae, Cracoviae, Stanisław Scharffenberg
1576.
14 B a r y c z, op. cit., s. 62 n.
nia z wielu mało dostępnych materiałów
i źródeł15.
Dodatkowe obowiązki publiczne 16 przewle-
kły ukończenie Kroniki, która ukazała się dru-
kiem dopiero w r. 1597. Mimo dedykowania
dzieła Zygmuntowi III, wzbudziło ono opory,
zwłaszcza wśród tych czytelników, którzy
uznali, że dzieje ich rodzin nie zostały przez
Bielskiego ukazane w dostatecznie korzyst-
nym świetle. Edyktem królewskim wstrzy-
mano więc rozpowszechnianie dzieła do chwili
wprowadzenia poprawek. Do powtórnej edy-
cji Kroniki jednakże nie doszło, jej autor
zmarł bowiem niedługo potem, w styczniu
1599 roku 17.
Kronika polska wydana została w krakow-
skiej oficynie Jakuba Siebeneychera. Posiada
duży format ąuarto, obejmując 804 strony
liczbowane, poprzedzone sześcioma kartami
oznaczonymi od X-l do X-3, oraz kartę tytu-
łową, wypełnioną w całości drzeworytem prze-
jętym z Kroniki Marcina z Miechowa z r. 1519,
ze sceną bitwy z Tatarami, herbami i inicja-
łami Zygmunta Starego. Pierwotnie drzewo-
ryt ten mieścił pośrodku wyobrażenie św. Sta-
nisława, odbite z osobnego klocka, zastąpione
teraz inskrypcją tytułową: Kronika Polska
/Marcina Bielskiego/ nowo/ Przez Joach. Biel-
skiego /syna iego wydana/... Karta tytułowa,
na której występuje dekoracja graficzna sprzed
blisko 80 lat, wprowadza już na samym wstę-
pie atmosferę pewnej archizacji, która nie
była w tym wypadku chyba sprawą nie zamie-
rzoną, podobnie jak nieprzypadkowym było
usunięcie drzeworytu św. Stanisława, do czego
jeszcze powrócimy.
Z Kroniki Miechowity pochodzi ponadto
znajdujący się na s. 34 drzeworyt Dwunastu
legendarnych wojewodów, którego odwrócona
kompozycyjnie kopia pojawia się dodatkowo
na s. 28. Podobnie scena Wyścigu Leszka do
korony 18 oparta jest na wzorze miechowitow-
skim. Obydwie wymienione tutaj kopie we-
15 Wspomina o tym sam Bielski, kiedy o pewnych
zdarzeniach historycznych mówi jako o znanych mu
bezpośrednio z dokumentów: np. o dokumencie dys-
pensy papieskiej dla Aleksandra i Heleny z r. 1501,
„który widziałem w Metryce", albo o potwierdzeniu
unii z Litwą z r. 1499 „na co są listy w Skarbie ko-
ronnym", por. N e h r i n g, op. cit., s. 45.
16 Bielski posłował na sejm warszawski w r. 1591
i trybunał lubelski w r. 1595 — por. Barycz, op.
cit., s. 63.
"Barycz, op. cit., s. 63.
18 Kronika polska, s. 36.
39
dził, kontynuując prace zapoczątkowane przez
ojca, wydając swoją Kronikę polską pod jego
imieniem 9.
Dokładnej daty urodzenia Joachima Biel-
skiego nie znamy, przypuszczalnie przyszedł
na świat około r. 1550. Wykształcenie odebrał
z racji przekonań dyssydenckich ojca w pro-
testanckim Gimnazjum Akademickim w Brze-
gu, otwartym w r. 1559 i pozostającym pod
patronatem piastowskiego księcia Jerzego II
brzeskiego10. Swoją karierę pisarską rozpo-
czął dziełem panegirycznym, napisanym w ro-
ku 1572 wspólnie ze swoim nauczycielem
Kasprem Ludwikiem z Hajnowa na cześć swe-
go książęcego protektoran. W czasie pierw-
szego bezkrólewia' przeniósł się Bielski do
Krakowa, nawiązując tu kontakt z podkan-
clerzym koronnym Piotrem Dunin-Wolskim n,
dążąc zaś do zbliżenia ze środowiskiem dworu,
wydał w r. 1576 swój poemat, tym razem na
cześć zaślubin Anny Jagiellonki z Batorym 13.
Do poematu tego jeszcze powrócimy. Rok
przedtem, w r. 1575, umarł ojciec Bielskiego
i Joachim, przejmując po nim spuściznę pisar-
ską, kontynuuje przygotowywanie do druku
rozpoczętej przez ojca Kroniki polskiej. Za-
nim jednak dzieło się ukazało, widzimy Joa-
chima w r. 1579 najprawdopodobniej jako pi-
sarza kancelarii królewskiej, na wyprawie
moskiewskiej króla Stefana. W roku 1588 Joa-
chim Bielski mianowany został sekretarzem
królewskim Zygmunta III 14. Funkcja ta sta-
nowiła dla zainteresowań historycznych Biel-
skiego doskonałą okazję dotarcia i korzysta-
9 H. B a r y c z, Joachim Bielski, [w:] Polski Słow-
nik Biograficzny, t. II, s. 63 n.; Chrzanowski,
op. cit., s. 29—30; przyjmuje się obecnie, że Kronika
polska jest wspólnym dziełem Marcina i Joachima,
przy czym wkład Joachima, oprócz uzupełnienia teks-
tu od r. 1575 do zgonu Batorego w r. 1586, polegał na
literackim przestylizowaniu całego tekstu.
10 B a r y c z, op. cit., s. 61; M. Z 1 a t, Brzeg,
Wrocław 1960, s. 118—119; K. Pieradzka, Jerzy II
książę brzeski i oławski (1523—1586), [w:] Polski
Słownik Biograficzny, t. XI, s. 185.
11 Joachim Bielski, Kasper Ludwik
z Hajnowa, Encomiasticon, id est laudes ilustris-
simi Principis... Georgii PU, Gorliciae, A. Fritsch 1579;
por. Barycz, op. cit., s. 61; Bibliografia polska,
t. XIII, s. 83.
12 B a r y c z, op. cit., s. 61.
13 Joachim Bielski, Istulae convivium in
nuptiis solennibus Serenissimi Principis ac Domini
Stephani Primi Dei Gratia Poloniae Regis... et Annae
Reginae Poloniae, Cracoviae, Stanisław Scharffenberg
1576.
14 B a r y c z, op. cit., s. 62 n.
nia z wielu mało dostępnych materiałów
i źródeł15.
Dodatkowe obowiązki publiczne 16 przewle-
kły ukończenie Kroniki, która ukazała się dru-
kiem dopiero w r. 1597. Mimo dedykowania
dzieła Zygmuntowi III, wzbudziło ono opory,
zwłaszcza wśród tych czytelników, którzy
uznali, że dzieje ich rodzin nie zostały przez
Bielskiego ukazane w dostatecznie korzyst-
nym świetle. Edyktem królewskim wstrzy-
mano więc rozpowszechnianie dzieła do chwili
wprowadzenia poprawek. Do powtórnej edy-
cji Kroniki jednakże nie doszło, jej autor
zmarł bowiem niedługo potem, w styczniu
1599 roku 17.
Kronika polska wydana została w krakow-
skiej oficynie Jakuba Siebeneychera. Posiada
duży format ąuarto, obejmując 804 strony
liczbowane, poprzedzone sześcioma kartami
oznaczonymi od X-l do X-3, oraz kartę tytu-
łową, wypełnioną w całości drzeworytem prze-
jętym z Kroniki Marcina z Miechowa z r. 1519,
ze sceną bitwy z Tatarami, herbami i inicja-
łami Zygmunta Starego. Pierwotnie drzewo-
ryt ten mieścił pośrodku wyobrażenie św. Sta-
nisława, odbite z osobnego klocka, zastąpione
teraz inskrypcją tytułową: Kronika Polska
/Marcina Bielskiego/ nowo/ Przez Joach. Biel-
skiego /syna iego wydana/... Karta tytułowa,
na której występuje dekoracja graficzna sprzed
blisko 80 lat, wprowadza już na samym wstę-
pie atmosferę pewnej archizacji, która nie
była w tym wypadku chyba sprawą nie zamie-
rzoną, podobnie jak nieprzypadkowym było
usunięcie drzeworytu św. Stanisława, do czego
jeszcze powrócimy.
Z Kroniki Miechowity pochodzi ponadto
znajdujący się na s. 34 drzeworyt Dwunastu
legendarnych wojewodów, którego odwrócona
kompozycyjnie kopia pojawia się dodatkowo
na s. 28. Podobnie scena Wyścigu Leszka do
korony 18 oparta jest na wzorze miechowitow-
skim. Obydwie wymienione tutaj kopie we-
15 Wspomina o tym sam Bielski, kiedy o pewnych
zdarzeniach historycznych mówi jako o znanych mu
bezpośrednio z dokumentów: np. o dokumencie dys-
pensy papieskiej dla Aleksandra i Heleny z r. 1501,
„który widziałem w Metryce", albo o potwierdzeniu
unii z Litwą z r. 1499 „na co są listy w Skarbie ko-
ronnym", por. N e h r i n g, op. cit., s. 45.
16 Bielski posłował na sejm warszawski w r. 1591
i trybunał lubelski w r. 1595 — por. Barycz, op.
cit., s. 63.
"Barycz, op. cit., s. 63.
18 Kronika polska, s. 36.