Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (11.1977)

BOŻENA STEINBORN (Wrocław)

„GALERIA SŁAWNYCH" TOMASZA REHDIGERA

WSTĘP

1 — Historia zbioru. 2 — Życiorys Rehdigera.

W historii wrocławskiego zbieractwa i muzealnic-
twa osoba Tomasza Rehdigera zapisała się dwojako:
materialnie i ideowo. Zebrane przez niego książki
i dzieła sztuki — choć nie w całości zachowane —
istnieją do dziś w zbiorach wrocławskiej Biblioteki
Uniwersyteckiej i Muzeum. Jego testament zaś,
napisany w Kolonii w 1576 roku, zawiera pierwsze
dla Śląska sformułowanie koncepcji nowożytnego
muzeum: zbiorów dzielić nie wolno1, mają wrócić
do Wrocławia i zostać tam „...wystawione w upo-
rządkowanych grupach, nie tylko dla honoru ro-
dziny Rehdigerów, ale i również dla użytku i przy-
jemności innych".

Nie od razu ziścił się szczytny zamysł Rehdigera,
bo do Wrocławia przywieziono zbiory dopiero w 1581
r.; złożone osiem lat później w Auditorium Theolo-
gicum kościoła św. Elżbiety udostępniono zwiedza-
jącym w 1661 r.2 W roku 1854 znalazły się obrazy
kolekcji Rehdigera w miejskiej Galerii w Standehaus.
Włączono je następnie do zbiorów otwartego w 1879
r., w nowym gmachu, Schlesisches Museum der
bildende Kiinste. Galeria portretów sławnych ludzi
pozostała jednak w całości w Standehaus. Po wyodręb-
nieniu się z Museum der bildenden Kiinste w 1898 r.
nowej instytucji Schlesisches Museum fur Kunstge-
werbe und Altertumer znajdujemy je w ekspozycji
tego muzeum przy Graupenstrasse (wisiały tu w formie

1 Warunek ten wywołał oburzenie rodziny Rehdigera;
dzięki staraniom przyjaciela domu, uczonego Cratona von
Craftheim udało się zapobiec procesowi, który miał obalić
testament (Baecker, s. 83).

2 Nastąpiło to wskutek ostatecznego zrzeczenia się w 1654 r.
przez rodzinę Rehdigerów prawa własności do zbiorów na
rzecz magistratu, który w zamian zobowiązał się do utrzymy-
wania ich w należytym stanie i do zachowania dla nich nazwy
„Rehdigeriana" (Baecker, s. 83).

fryzu pod sufitem)3. W zreorganizowanej ok. 1933 r.
wystawie Kunstgewerbe Museum zbiory Rehdigera
otrzymały wprawdzie osobną salkę, ale portretów
pokazano tylko dwanaście, w układzie dość przy-
padkowym4. Od roku 1942 muzealne zbiory Wro-
cławia ewakuowano z miasta; „Galeria Rehdigera"
trafiła 5.V.1943 do magazynowego schronu w Ło-
jowicach koło Strzelina. W 1956 r. Muzeum Śląskie
we Wrocławiu otrzymało w darze od Związku Ra-
dzieckiego 18 portretów5.

Zespół około 60 kopii portretów osobistości wsła-
wionych w historii europejskiej 15 i 16 stulecia,
który nazywać będę Galerią Rehdigera, nie stanowił
zbioru interesującego pod względem artystycznym;
niektóre z kopii są bardzo nieudolne. Zdecydowałam
się jednak opracować ich katalog ze względu na
walory ikonograficzne zbioru. Oczywiście nie wzbo-
gaci ikonografii np. papieża Pawia 111 jeszcze jedna,
słaba kopia głowy papieża z portretu Tycjana w Nea-
polu. W odniesieniu wszakże do niektórych osobis-
tości Galeria Rehdigera przynosi nieznany materiał:
np. w jakże bogatej i wyczerpująco zbadanej ikono-
grafii Elżbiety angielskiej6 nie ma wzoru dla Rehdi-

3 Jak to wynika z fotografii zachowanej w Archiwum Mu-
zeum Narodowego we Wrocławiu. Kustoszowi Archiwum,
panu mgrowi Józefowi Gębczakowi dziękuję za pomoc w tego
rodzaju ustaleniach.

4 Schlesischer Kulturspiegel im Rahmen der Kunstsammlun-
gen der Stadt Breslau, Breslau 1935, il. 4.

5 Trudno dziś ustalić losy innych dzieł sztuki z kolekcji
Rehdigera; wiemy o obrazie G. Pencza {Chrystus w koronie
cierniowej) i rzeźbie szkoły padewskiej (Głowa Liwiuszd), że
były w innych schronach dolnośląskich i że zaraz po wojnie
przejęło je Muzeum Narodowe w Warszawie. (W 1973 r. obraz
Pencza Muzeum warszawskie przekazało do zbiorów Muzeum
Narodowego we Wrocławiu).

6 Poz. katalogu 19.