DOI article:
Sprawozdania
DOI article:Skibińska, Jadwiga: Dokumentacja i konserwacja malarstwa rzeźby o rzemiosła artystycznego w województwie wrocławskim w latach 1970-1973
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13739#0243
162
Jadwiga Skibińska
czono z rdzy (mechanicznie) i kurzu (woda z detergentem)
oraz zabezpieczono przed korozją (pasta stearynowa). Nową
zaprawę w spoinach kamienia i ubytki polichromii na elemen-
tach architektonicznych oraz w tłach ornamentów i przed-
stawień figuralnych scalono przez punktowanie techniką tem-
perową (pigment na spoiwie z 3% roztworu winacetu R50
w metanolu). Przedstawień figuralnych i patronowego orna-
mentu roślinnego nie punktowano. Zrekonstruowany pinakiel
scalono kolorystycznie z pozostałymi częściami architektonicz-
nymi. Ogólna tonacja oryginalnej polichromii jest jasna i obej-
muje rozległą gamę kolorystyczną, od naturalnego koloru
piaskowca przez żółcie, ugry, czerwienie, zieleme, błękity do
fioletu.
Prace wykonała w ramach ćwiczeń studenckich Pracownia
Konserwacji Rzeźby Architektonicznej Wydziału Konserwacji
ASP w Krakowie w latach 1972 — 1973 (pod kierunkiem doc.
W. Zalewskiego i mgr 1. Pluski). Wojewódzki Konserwator
Zabytków we Wrocławiu obciążył swój budżet terenowy kosz-
tami materiałów i dokumentacji.
Ilustracje: 35, 36.
ZIĘBICE (powiat Ząbkowice)
Ołtarz główny w kościele parafialnym
Ołtarz typu architektonicznego, z licznymi rzeźbami i bogatą
snycerką dekoracyjną, wykonany w 1703 r. przez rzeźbiarza
Antoniego Joerga z Kamieńca, z drewna szpilkowego i liścias-
tego, polichromowany, złocony. Pierwotnie przeznaczony do
kościoła w Bardzie SI., niedługo potem sprzedany (bez obrazu)
przez opata z Kamieńca kościołowi w Ziębicach. Po wmon-
towaniu nowego obrazu i przemalowaniu przez J. F. Kremsa
z Wrocławia w 1716 r. został na nowo poświęcony i ustawiony
na obecnym miejscu. Konstrukcja architektoniczna nastawy
składa się z ośmiu kolumn o kapitelach kompozytowych,
rozmieszczonych po cztery, po obu stronach głównego obrazu —
Madonny z Dzieciątkiem w otoczeniu aniołów i puttów (olej
na płótnie, z 1715 r.). Między kolumnami dźwigającymi belko-
wanie ustawiono rzeźby sześciu świętych nadnaturalnej wiel-
kości. Na belkowaniu stoi drugi rząd mniejszych rzeźb świę-
tych, a nad nim wznosi się kondygnacja wieńcząca z obrazem
Koronacja Matki Boskiej (olej na płótnie) oraz rzeźbami świętych
patronów Śląska i aniołów. W dekoracji snycerskiej występują
motywy suchego akantu oraz girland i festonów kwiatowo-
-owocowych
Ołtarz był bardzo zabrudzony. Całość architektury i część
złoceń w dolnej partii ołtarza były przemalowane na kolor
zielonoszary. Drewno uszkodzone przez owady, szczególnie
rzeźby i snycerka z górnych partii ołtarza. Obrazy z pociemnia-
łymi retuszami i werniksem.
Wykonano badania stratygraficzne, które odkryły zupełnie
inną kolorystykę ołtarza. Po częściowym jego rozmontowaniu
drewno poddano dezynfekcji, dezynsekcji („Antox") i impreg-
nacji (kalafonia z werniksem mastyksowym). Odwrocia na-
sączono preparatem toksycznym, grzybobujczym. Większe
i mniejsze ubytki drewna uzupełniono nowym drewnem lub
masą trocinowo-żywiczną. Wszystkie fragmenty rzeźbiarskie
odłamane podczas wcześniejszych demontaży ołtarza i odna-
lezione, jak np. baranek i anioły z tabernakulum, przyklejono
klejem skórnym. Usunięto przemalowania z części architek-
tonicznych („Antifarbina"), a nie przemalowaną, białą rzeźbę
oczyszczono chemicznie (woda amoniakalna + terpentyna).
Przemalówki z bardzo dobrze zachowanych, oryginalnych
złoceń usunięto rozpuszczalnikiem bezwodnym (czysty chlo-
roform). Obrazy oczyszczono z pociemniałych werniksów
i przemalowań, a górny zdublowano nowym płótnem na
wosk. Wszystkie ubytki zaprawy w partiach polichromowa-
nych i złoconych uzupełniono kitami kredowo-klejowymi,
a na płótnach — woskowo-kredowymi. Uszkodzenia złota
uzupełniono złotem w płatkach lub płynnym złotem na pul-
ment. Przetarte fragmenty polichromii retuszowano techniką
olejno-żywiczną, a najbardziej zniszczone w dolnej części
ołtarza zrekonstruowano techniką olejną według kolorytu
oryginału. Drobne ubytki warstwy malarskiej na obrazach
wyretuszowano techniką olejno-żywiczną. Całą polichromię
ołtarza, z wyjątkiem złoceń, pokryto werniksem woskowo-
-żywicznym, półmatowym. Konserwacja przywróciła pierwotną
kolorystykę ołtarza: marmoryzowana, czarno-brązowo-biało-
-różowa architektura, biała, złocona na obrzeżach szat rzeźba
figuralna i złocona dekoracja rzeźbiarska.
Prace wykonał zespół konserwatorów: mgr mgr Z. Maj-
cherowicz, F. Kędzior, L. Bartnik i H. Banaś w latach 1970 —
1973. Finansował użytkownik realizując uzgodniony w 1967 r.
z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków program prac
konserwatorskich.
ZIĘBICE (powiat Ząbkowice)
Rzeźba w kościele parafialnym
Krucyfiks z 2. ćwierci XV w., z płaskorzeźbionymi plakiet-
kami z symbolami Ewangelistów na końcach ramion krzyża.
Rzeźba z drewna lipowego, polichromowana, sam krzyż póź-
niejszy, z drewna iglastego.
Rzeźba była bardzo zabrudzona, dwukrotnie przemalowana
farbą olejną i pokryta grubą warstwą lakieru o zabarwieniu
żółto-zielonkawym. Drewno częściowo uszkodzone przez owady,
szczególnie w partii korony cierniowej oraz palców nóg i rąk;
drewno samego krzyża w bardzo dobrym stanie.
Cały krucyfiks oczyszczono z nawarstwień brudu (woda
amoniakalna + terpentyna), a następnie usunięto chemicznie
(kompresy z pasty parafinowej + chloroform, amoniak, alkohol)
dwie warstwy przemalowań odsłaniając oryginalną polichromię
postaci Chrystusa. Przemalówki z plakietek z symbolami
Ewangelistów zdjęto mechanicznie (skalpel) ze względu na
złocenia i laserunki na srebrze. Ubytki drewna uzupełniono
masą trocinowo-klejową i kitami woskowymi po uprzednim
utwardzeniu osłabionych partii. Przetartą, autentyczną poli-
chromię i minimalne ubytki zaprawy uzupełniono kitami
woskowymi i wypunktowano techniką żywiczno-olejną. Po
wyschnięciu retuszy cały krucyfiks pociągnięto werniksem
żywicznym z dodatkiem wosku.
Prace wykonali mgr Z. Majcherowicz i mgr F. Kędzior
w 1968 r. Finansował użytkownik realizując uzgodniony w 1967
r. z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków program prac
konserwatorskich w kościele.
Ilustracje: 33, 34.
ZIĘBICE (powiat Ząbkowice)
Rzeźba w kościele parafialnym
Krucyfiks z początku XVIII w., drewniany, polichromo-
wany, zawieszony na ścianie tęczowej prezbiterium.
Cały krucyfiks przemalowany olejno w kolorze brązowo-
żółtym był bardzo zabrudzony z nawarstwieniami tłustego
kurzu i pajęczyn. Drewno rzeźby uszkodzone było przez owady
w partii głowy i korony cierniowej; drewno krzyża oryginalne,
również przemalowane olejno, znajdowało się w dobrym stanie.
Jadwiga Skibińska
czono z rdzy (mechanicznie) i kurzu (woda z detergentem)
oraz zabezpieczono przed korozją (pasta stearynowa). Nową
zaprawę w spoinach kamienia i ubytki polichromii na elemen-
tach architektonicznych oraz w tłach ornamentów i przed-
stawień figuralnych scalono przez punktowanie techniką tem-
perową (pigment na spoiwie z 3% roztworu winacetu R50
w metanolu). Przedstawień figuralnych i patronowego orna-
mentu roślinnego nie punktowano. Zrekonstruowany pinakiel
scalono kolorystycznie z pozostałymi częściami architektonicz-
nymi. Ogólna tonacja oryginalnej polichromii jest jasna i obej-
muje rozległą gamę kolorystyczną, od naturalnego koloru
piaskowca przez żółcie, ugry, czerwienie, zieleme, błękity do
fioletu.
Prace wykonała w ramach ćwiczeń studenckich Pracownia
Konserwacji Rzeźby Architektonicznej Wydziału Konserwacji
ASP w Krakowie w latach 1972 — 1973 (pod kierunkiem doc.
W. Zalewskiego i mgr 1. Pluski). Wojewódzki Konserwator
Zabytków we Wrocławiu obciążył swój budżet terenowy kosz-
tami materiałów i dokumentacji.
Ilustracje: 35, 36.
ZIĘBICE (powiat Ząbkowice)
Ołtarz główny w kościele parafialnym
Ołtarz typu architektonicznego, z licznymi rzeźbami i bogatą
snycerką dekoracyjną, wykonany w 1703 r. przez rzeźbiarza
Antoniego Joerga z Kamieńca, z drewna szpilkowego i liścias-
tego, polichromowany, złocony. Pierwotnie przeznaczony do
kościoła w Bardzie SI., niedługo potem sprzedany (bez obrazu)
przez opata z Kamieńca kościołowi w Ziębicach. Po wmon-
towaniu nowego obrazu i przemalowaniu przez J. F. Kremsa
z Wrocławia w 1716 r. został na nowo poświęcony i ustawiony
na obecnym miejscu. Konstrukcja architektoniczna nastawy
składa się z ośmiu kolumn o kapitelach kompozytowych,
rozmieszczonych po cztery, po obu stronach głównego obrazu —
Madonny z Dzieciątkiem w otoczeniu aniołów i puttów (olej
na płótnie, z 1715 r.). Między kolumnami dźwigającymi belko-
wanie ustawiono rzeźby sześciu świętych nadnaturalnej wiel-
kości. Na belkowaniu stoi drugi rząd mniejszych rzeźb świę-
tych, a nad nim wznosi się kondygnacja wieńcząca z obrazem
Koronacja Matki Boskiej (olej na płótnie) oraz rzeźbami świętych
patronów Śląska i aniołów. W dekoracji snycerskiej występują
motywy suchego akantu oraz girland i festonów kwiatowo-
-owocowych
Ołtarz był bardzo zabrudzony. Całość architektury i część
złoceń w dolnej partii ołtarza były przemalowane na kolor
zielonoszary. Drewno uszkodzone przez owady, szczególnie
rzeźby i snycerka z górnych partii ołtarza. Obrazy z pociemnia-
łymi retuszami i werniksem.
Wykonano badania stratygraficzne, które odkryły zupełnie
inną kolorystykę ołtarza. Po częściowym jego rozmontowaniu
drewno poddano dezynfekcji, dezynsekcji („Antox") i impreg-
nacji (kalafonia z werniksem mastyksowym). Odwrocia na-
sączono preparatem toksycznym, grzybobujczym. Większe
i mniejsze ubytki drewna uzupełniono nowym drewnem lub
masą trocinowo-żywiczną. Wszystkie fragmenty rzeźbiarskie
odłamane podczas wcześniejszych demontaży ołtarza i odna-
lezione, jak np. baranek i anioły z tabernakulum, przyklejono
klejem skórnym. Usunięto przemalowania z części architek-
tonicznych („Antifarbina"), a nie przemalowaną, białą rzeźbę
oczyszczono chemicznie (woda amoniakalna + terpentyna).
Przemalówki z bardzo dobrze zachowanych, oryginalnych
złoceń usunięto rozpuszczalnikiem bezwodnym (czysty chlo-
roform). Obrazy oczyszczono z pociemniałych werniksów
i przemalowań, a górny zdublowano nowym płótnem na
wosk. Wszystkie ubytki zaprawy w partiach polichromowa-
nych i złoconych uzupełniono kitami kredowo-klejowymi,
a na płótnach — woskowo-kredowymi. Uszkodzenia złota
uzupełniono złotem w płatkach lub płynnym złotem na pul-
ment. Przetarte fragmenty polichromii retuszowano techniką
olejno-żywiczną, a najbardziej zniszczone w dolnej części
ołtarza zrekonstruowano techniką olejną według kolorytu
oryginału. Drobne ubytki warstwy malarskiej na obrazach
wyretuszowano techniką olejno-żywiczną. Całą polichromię
ołtarza, z wyjątkiem złoceń, pokryto werniksem woskowo-
-żywicznym, półmatowym. Konserwacja przywróciła pierwotną
kolorystykę ołtarza: marmoryzowana, czarno-brązowo-biało-
-różowa architektura, biała, złocona na obrzeżach szat rzeźba
figuralna i złocona dekoracja rzeźbiarska.
Prace wykonał zespół konserwatorów: mgr mgr Z. Maj-
cherowicz, F. Kędzior, L. Bartnik i H. Banaś w latach 1970 —
1973. Finansował użytkownik realizując uzgodniony w 1967 r.
z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków program prac
konserwatorskich.
ZIĘBICE (powiat Ząbkowice)
Rzeźba w kościele parafialnym
Krucyfiks z 2. ćwierci XV w., z płaskorzeźbionymi plakiet-
kami z symbolami Ewangelistów na końcach ramion krzyża.
Rzeźba z drewna lipowego, polichromowana, sam krzyż póź-
niejszy, z drewna iglastego.
Rzeźba była bardzo zabrudzona, dwukrotnie przemalowana
farbą olejną i pokryta grubą warstwą lakieru o zabarwieniu
żółto-zielonkawym. Drewno częściowo uszkodzone przez owady,
szczególnie w partii korony cierniowej oraz palców nóg i rąk;
drewno samego krzyża w bardzo dobrym stanie.
Cały krucyfiks oczyszczono z nawarstwień brudu (woda
amoniakalna + terpentyna), a następnie usunięto chemicznie
(kompresy z pasty parafinowej + chloroform, amoniak, alkohol)
dwie warstwy przemalowań odsłaniając oryginalną polichromię
postaci Chrystusa. Przemalówki z plakietek z symbolami
Ewangelistów zdjęto mechanicznie (skalpel) ze względu na
złocenia i laserunki na srebrze. Ubytki drewna uzupełniono
masą trocinowo-klejową i kitami woskowymi po uprzednim
utwardzeniu osłabionych partii. Przetartą, autentyczną poli-
chromię i minimalne ubytki zaprawy uzupełniono kitami
woskowymi i wypunktowano techniką żywiczno-olejną. Po
wyschnięciu retuszy cały krucyfiks pociągnięto werniksem
żywicznym z dodatkiem wosku.
Prace wykonali mgr Z. Majcherowicz i mgr F. Kędzior
w 1968 r. Finansował użytkownik realizując uzgodniony w 1967
r. z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków program prac
konserwatorskich w kościele.
Ilustracje: 33, 34.
ZIĘBICE (powiat Ząbkowice)
Rzeźba w kościele parafialnym
Krucyfiks z początku XVIII w., drewniany, polichromo-
wany, zawieszony na ścianie tęczowej prezbiterium.
Cały krucyfiks przemalowany olejno w kolorze brązowo-
żółtym był bardzo zabrudzony z nawarstwieniami tłustego
kurzu i pajęczyn. Drewno rzeźby uszkodzone było przez owady
w partii głowy i korony cierniowej; drewno krzyża oryginalne,
również przemalowane olejno, znajdowało się w dobrym stanie.