DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Nowak, Ks. Mirosław: Wartości artystyczne kaplicy bł. Czesława we Wrocławiu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48107#0054
50
ks. Mirosław Nowak
(1664, Gian Lorenzo Bernini) i „kolumnada złudy”
przy Palazzo Spada (1652, Francesco Borromini).
Wielką rolę w rozpropagowaniu takich metod złudy
miały publikacje Giovanniego Battisty Montana
wydawane w latach 1624-1664 pod tytułem Cinąue
libri di architettura, z których czerpali także obaj wielcy
artyści wymienieni wyżej78. Księgi Montana miały
jeszcze ten dydaktyczny aspekt, że niby ukazywały
rekonstrukcje budowli antycznych, choć w gruncie
rzeczy były w znacznej mierze fantazjami autora.
Bezpośrednio po śmierci Berniniego (1680) jego
spadkobiercy podzielili się na dwie orientacje w tej
materii złudy. Jedni, jak Antonio Gherardi, projekto-
wali owe korektury i złudne obudowy w sposób jawny,
agresywny, by nie powiedzieć - natrętny (kaplica
Avila w kościele S. Maria in Trastevere, 1680)79.
Przejęli to zarówno Filippo Juvarra, jak i Guarino
Guarini. Drudzy pracowali w sposób subtelny, kryjąc
przed widzem środki wyrazu, operując korekturami
nieznacznymi, trudno czytelnymi, ale osiągając równie
skuteczne efekty. Takim był najważniejszy uczeń
Gian Lorenza — Carlo Fontana i potem jego rozliczni
uczniowie. Niestety, badania nad sztuką Rzymu po
Berninim są właściwie w powijakach, dotąd nie anali-
zowano pod względem korektur, złudy, stopniowania
wymiarów żadnych budowli z tej epoki, ani większych,
ani mniejszych. Nas interesowałyby najbardziej oczy-
wiście kaplice z osobną przestrzenią wejściową. Jedno
tylko można tu zasygnalizować, że nasza kaplica nawią-
zuje oczywiście do tej drugiej orientacji, reprezento-
wanej przez Fontanę i jego uczniów. Najbliższa kaplicy
bł. Czesława wydaje się być kaplica Cibó przy kościele
S. Maria del Popolo (il. 10)80. Fontana zaprojektował ją
w roku 1681, a ukończył w 1686, na planie krzyża grec-
kiego, poprzedzoną westybulem. Detale kaplicy, jak
wynika ze zdjęć (il. 11) i z autopsji, ulegają korekcie, by
poprzez zmniejszenie podpór i modyfikacje sklepień
osiągnąć wrażenie większej głębi. Niestety nie udało się
nam wykonać pomiarów i wrażeń wizualnych poprzeć
konkretami. Podobne zabiegi zastosowane zostały
także w innych kaplicach Fontany: Ginetti w S. Andrea
della Valle, a zwłaszcza Albani w S. Sebastiano81.
Problematyka światła
Drugim bardzo ważnym elementem barokowego
„teatrum” jest oczywiście światło. I pod tym względem
kaplica bł. Czesława kryje w sobie wiele interesują-
cych rozwiązań. Przede wszystkim projektant zadbał
o to, żeby doprowadzić do wnętrza maksymalną ilość
światła. Poza oknem umieszczonym w ścianie szczy-
10. Carlo Fontana, kaplica Cibó w rzymskim kościele S. Maria
del Popolo, 1681. Fot. M. Nowak.
11. Carlo Fontana, kaplica Cibó w rzymskim kościele S. Maria
del Popolo, 1681, różnice wymiarów detali małej architektury.
Fot. P Fedorowicz.
ks. Mirosław Nowak
(1664, Gian Lorenzo Bernini) i „kolumnada złudy”
przy Palazzo Spada (1652, Francesco Borromini).
Wielką rolę w rozpropagowaniu takich metod złudy
miały publikacje Giovanniego Battisty Montana
wydawane w latach 1624-1664 pod tytułem Cinąue
libri di architettura, z których czerpali także obaj wielcy
artyści wymienieni wyżej78. Księgi Montana miały
jeszcze ten dydaktyczny aspekt, że niby ukazywały
rekonstrukcje budowli antycznych, choć w gruncie
rzeczy były w znacznej mierze fantazjami autora.
Bezpośrednio po śmierci Berniniego (1680) jego
spadkobiercy podzielili się na dwie orientacje w tej
materii złudy. Jedni, jak Antonio Gherardi, projekto-
wali owe korektury i złudne obudowy w sposób jawny,
agresywny, by nie powiedzieć - natrętny (kaplica
Avila w kościele S. Maria in Trastevere, 1680)79.
Przejęli to zarówno Filippo Juvarra, jak i Guarino
Guarini. Drudzy pracowali w sposób subtelny, kryjąc
przed widzem środki wyrazu, operując korekturami
nieznacznymi, trudno czytelnymi, ale osiągając równie
skuteczne efekty. Takim był najważniejszy uczeń
Gian Lorenza — Carlo Fontana i potem jego rozliczni
uczniowie. Niestety, badania nad sztuką Rzymu po
Berninim są właściwie w powijakach, dotąd nie anali-
zowano pod względem korektur, złudy, stopniowania
wymiarów żadnych budowli z tej epoki, ani większych,
ani mniejszych. Nas interesowałyby najbardziej oczy-
wiście kaplice z osobną przestrzenią wejściową. Jedno
tylko można tu zasygnalizować, że nasza kaplica nawią-
zuje oczywiście do tej drugiej orientacji, reprezento-
wanej przez Fontanę i jego uczniów. Najbliższa kaplicy
bł. Czesława wydaje się być kaplica Cibó przy kościele
S. Maria del Popolo (il. 10)80. Fontana zaprojektował ją
w roku 1681, a ukończył w 1686, na planie krzyża grec-
kiego, poprzedzoną westybulem. Detale kaplicy, jak
wynika ze zdjęć (il. 11) i z autopsji, ulegają korekcie, by
poprzez zmniejszenie podpór i modyfikacje sklepień
osiągnąć wrażenie większej głębi. Niestety nie udało się
nam wykonać pomiarów i wrażeń wizualnych poprzeć
konkretami. Podobne zabiegi zastosowane zostały
także w innych kaplicach Fontany: Ginetti w S. Andrea
della Valle, a zwłaszcza Albani w S. Sebastiano81.
Problematyka światła
Drugim bardzo ważnym elementem barokowego
„teatrum” jest oczywiście światło. I pod tym względem
kaplica bł. Czesława kryje w sobie wiele interesują-
cych rozwiązań. Przede wszystkim projektant zadbał
o to, żeby doprowadzić do wnętrza maksymalną ilość
światła. Poza oknem umieszczonym w ścianie szczy-
10. Carlo Fontana, kaplica Cibó w rzymskim kościele S. Maria
del Popolo, 1681. Fot. M. Nowak.
11. Carlo Fontana, kaplica Cibó w rzymskim kościele S. Maria
del Popolo, 1681, różnice wymiarów detali małej architektury.
Fot. P Fedorowicz.