DOI issue:
Recenzje i omówienia
DOI article:Oszczanowski, Piotr: Addenda
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48107#0294
290
Piotr Oszczanowski
cielą w Cieplicach Śląskich-Zdroju (obecnie dzielni-
cy Jeleniej Góry), a także w dekoracjach luterańskich
konfesjonałów (np. archidiakona, diakona i subdiako-
na w kościele św. św. Piotra i Pawła w Górlitz z lat
1694 i 1717 czy w kościele Mariackim w Bergen z ok.
1730 r.) są tego wymownym dowodem45.
Trudno mi też pogodzić się z interpretacją treści
obrazu z epitafium Antona Schatztaga (poz. kat.
80). Przypuszczenie, że to „czwarty mąż, Anton
Schatztag, staje właśnie w drzwiach Świątyni” jest
według mnie nieuzasadnione, gdyż ten właśnie
małżonek jest przedstawiony na tzw. predelli epita-
fijnej i nie przypomina domniemanej postaci na
obrazie głównym epitafium.
Podsumowując, pragnę jeszcze raz powtórzyć, że
bez względu na liczbę uwag krytycznych lub pole-
micznych zawartych w tej addendzie omawiany tu
katalog zbiorów malarstwa śląskiego z lat 1520-1800
w Muzeum Narodowym we Wrocławiu należy do
wartościowszych opracowań śląskoznawczych ostat-
niej dekady. Jego wartość merytoryczna pozostaje
poza wszelką dyskusją. I tylko życzyć sobie wypada,
aby kolejne katalogi muzealne osiągnęły tak wysoki
poziom edytorski i choćby zbliżoną precyzję w re-
konstrukcji historii poszczególnych zabytków, a tak-
że podobnie błyskotliwe interpretacje i atrybucje,
będące dowodem nieprzeciętnej wiedzy i kompe-
tencji Autorów.
PRZYPISY
1 Na przykład czytelnik zapewne chciałby poznać wcześniejszą
atrybucję podobizny Johanna Kretschmera (poz. kat. 270) ma-
larzowi określonemu jako „Monogramista FJG lub TJG”, któ-
ra została zaproponowana w katalogu wystawy Portret na Śląsku
XVI-X bill w. z 1984 r. (poz. kat. 134, il. 104), a takiej możliwo-
ści mu się nie daje.
2 Poz. poz. kat. 4, 6, 7, 23, 29, 61, 155, 156, 157, 167, 199, 172,
184, 197 i 198. W katalogu zaprezentowany został także obraz,
który jest depozytem Muzeum Narodowego w Poznaniu (poz.
kat. 133).
3 Poz. poz. kat. 14, 72 i 319.
4 Poz. poz. kat. 69, 133, 135, 137, 138, 139, 140, 153, 154, 245,
253, 254,352,353, 357.
5 Dało to także o sobie znać, i to w sposób wymowny, kiedy wraz
z ukończeniem prac nad katalogiem otwarta została wystawa
(od 22 VI2009 r.) zatytułowana „Mali i wielcy mistrzowie. Ob-
razy śląskie XVI-XVHI w.”, pokazująca tylko te dzieła malar-
stwa śląskiego, które nie są prezentowane na stałej ekspozycji
sztuki nowożytnej w Muzeum Narodowym we Wrocławiu.
Stąd prezentacja ta mogła co najwyżej uchodzić za dopełnienie
tego, czym w rzeczywistości dysponuje wrocławskie Muzeum.
Sama w sobie raczej „wypaczała” obraz tego zjawiska, jakim jest
śląskie malarstwo nowożytne, niż go obiektywnie kreowała.
6 P. Oszczanowski, Przewodnik po bazylice pw. św. Elżbiety we Wro-
cławiu, [w:] Bazylika św. Elżbiety, red. P. Oszczanowski, Wro-
cław 2003, s. 39.
7 Epitafium to, ze względu na warunki przechowywania i sposób
zabezpieczenia, wymaga natychmiastowej interwencji konser-
watorskiej, która być może pozwoli jeszcze uratować jego cen-
ny obraz olejny na blasze miedzianej.
8 Fiihrer und Katalog zur Sammlung alter Musikinstrumente. Schle-
sisches Museum fur Kunstgewerbe und Altertiimer, hrsg. von
P Epstein und E. Scheyer, Breslau 1932, s. 17, Tfl. 10.
9 N. Vogt, Littera Italiae et Latince et Germania: patricii ejusdam ...,
1599-1604, passim (Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu,
Oddział Rękopisów, sygn. M 1301); N.N., Auszug aus Monu-
mentu Ducatus Monsterbergensi et Comitatus Glacensis. Mst. 4° e
Bibliotheca Bernhardów Neapolitana. Asseruatur in Souinio Mueh-
lencroniaho, Wratislaviae ca. 1650, s. 36-37 (Biblioteka Uniwer-
sytecka we Wrocławiu, Oddział Rękopisów, sygn. R 2698); C.
Zonta, Schlesische Studenten an italienischen Uniuersitdten. Einepro-
sographische Studie zur friihneuzeitlichen Bildungsgeschichte, Neue
Forschungen zur schlesischen Geschichte, Bd. 10, Koln 2004,
s. 432.
10 Dopełnia tę propozycję szczere stwierdzenie: „Domniemanie
to musi jednak pozostać hipotezą, gdyż żadnej podobizny Hes-
slera nie znamy”.
11 Dzieła te w istotny sposób jednak ustępują omawianemu por-
tretowi swoją znacznie niższą klasą artystyczną, walorami ma-
larskimi, precyzją detalu anatomicznego.
12 J.T. Volkmar, Priifung der Glaubwtirdigkeit des Zeugnes derer
Ewangelisten ..., Breslau 1786, s. 3*, Biblioteka Uniwersytecka
we Wrocławiu, Oddział Starych Druków, sygn. 304823.
13 Ch.F. Paritius, Beschreibung der Altaere, Monumetae und Epita-
phien... in Pfarr-Kirche St. Elisabeth in Breslau, Breslau 1833,
k. 103 r, Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Oddział
Rękopisów, sygn. R 689.
14 Na jego temat m.in.: G. Wustmann, Beitrdge zur Geschichte der
Malerei in Leipzig vom XU his zum XVII. Jahrhundert, Leipzig
1879, s. 58; G.K. Nagler, Die Monogrammisten und diejenigen be-
kannten und unbekannten Kiinstler aller Schulen, Bd. 1, Munchen
1858, s. 318-319; W Hentschel, Heusler Antonius, [hasło w:]
Allgemeines Lexikon der Bildenden Kiinstler von der Antike bis zur
Gegenwart. Begriindet von U. Thieme und F. Becker, Bd. 17, Leip-
zig 1924, s. 9-10 (gdzie wspomniane są kontakty tego malarza
z rodziną saksońskich rzeźbiarzy Waltherów, których reprezen-
tanci od lat trzydziestych do pięćdziesiątych XVI w. czynni byli
zawodowo także we Wrocławiu). Zob. także: O. Benesch, Die
Tafelmalerei des 1. Drittel des ló.Jahrhunderts in Ósterreich, [w:] Die
bildende Kunst in Ósterreich, Bd. 3, Baden 1938, s. 142, przyp. 8;
W. Briicker, Conrad Faber von Creuznach, Frankfurt am Main
1963, s. 132, przyp. 238; Fiihrer durch die Sammlungen. Germani-
sches Nationalmuseum, Munchen 1977, poz. kat. 202; K. Lócher,
Bildnisse des 16. bis 18Jahrnunderts. Person und Personlichkeit,
Schatzhaus 1982, s. 538; K. Lócher, Bildnismalerei des spdten Mittel-
alters und der Renaissance in Deutschland, [w:] Altdeutsche Bilder
der Sammlung Georg Schafer, Ausstallungskatalog, Schweinfurt
1985, s 45; J. Zander-Seidel, TextilerHausrat, Kleidung undHaus-
textilien in Niirnberg non 1500-1650, “Kunstwissenschaftliche
Studien” 1990, 59, s. 262-263, il. 238; I. Sandner, Spdtgothische-
-Tafelmalerei in Sachsen, Dresden-Basel 1993, s. 243; K. Lócher,
Die Gemalde des 16. Jahrhunderts. Germanisches Nationalmuseum
Niirnberg, Niirnberg 1997, s. 260-261.
15 Reprodukawany w: „Weltkunst” 1997, H. 4, s. 329.
16 Zob. http://www.sothebys.com/app/live/lot/LotDetailjsp71ot_
id = 159418718 (dostęp: 4 I 2011).
17 Na marginesie można także odnotować, że zagadnienie wro-
cławskiego portretu renesansowego pozostaje tematem god-
nym nowego opracowania naukowego. Tym bardziej, iż iden-
Piotr Oszczanowski
cielą w Cieplicach Śląskich-Zdroju (obecnie dzielni-
cy Jeleniej Góry), a także w dekoracjach luterańskich
konfesjonałów (np. archidiakona, diakona i subdiako-
na w kościele św. św. Piotra i Pawła w Górlitz z lat
1694 i 1717 czy w kościele Mariackim w Bergen z ok.
1730 r.) są tego wymownym dowodem45.
Trudno mi też pogodzić się z interpretacją treści
obrazu z epitafium Antona Schatztaga (poz. kat.
80). Przypuszczenie, że to „czwarty mąż, Anton
Schatztag, staje właśnie w drzwiach Świątyni” jest
według mnie nieuzasadnione, gdyż ten właśnie
małżonek jest przedstawiony na tzw. predelli epita-
fijnej i nie przypomina domniemanej postaci na
obrazie głównym epitafium.
Podsumowując, pragnę jeszcze raz powtórzyć, że
bez względu na liczbę uwag krytycznych lub pole-
micznych zawartych w tej addendzie omawiany tu
katalog zbiorów malarstwa śląskiego z lat 1520-1800
w Muzeum Narodowym we Wrocławiu należy do
wartościowszych opracowań śląskoznawczych ostat-
niej dekady. Jego wartość merytoryczna pozostaje
poza wszelką dyskusją. I tylko życzyć sobie wypada,
aby kolejne katalogi muzealne osiągnęły tak wysoki
poziom edytorski i choćby zbliżoną precyzję w re-
konstrukcji historii poszczególnych zabytków, a tak-
że podobnie błyskotliwe interpretacje i atrybucje,
będące dowodem nieprzeciętnej wiedzy i kompe-
tencji Autorów.
PRZYPISY
1 Na przykład czytelnik zapewne chciałby poznać wcześniejszą
atrybucję podobizny Johanna Kretschmera (poz. kat. 270) ma-
larzowi określonemu jako „Monogramista FJG lub TJG”, któ-
ra została zaproponowana w katalogu wystawy Portret na Śląsku
XVI-X bill w. z 1984 r. (poz. kat. 134, il. 104), a takiej możliwo-
ści mu się nie daje.
2 Poz. poz. kat. 4, 6, 7, 23, 29, 61, 155, 156, 157, 167, 199, 172,
184, 197 i 198. W katalogu zaprezentowany został także obraz,
który jest depozytem Muzeum Narodowego w Poznaniu (poz.
kat. 133).
3 Poz. poz. kat. 14, 72 i 319.
4 Poz. poz. kat. 69, 133, 135, 137, 138, 139, 140, 153, 154, 245,
253, 254,352,353, 357.
5 Dało to także o sobie znać, i to w sposób wymowny, kiedy wraz
z ukończeniem prac nad katalogiem otwarta została wystawa
(od 22 VI2009 r.) zatytułowana „Mali i wielcy mistrzowie. Ob-
razy śląskie XVI-XVHI w.”, pokazująca tylko te dzieła malar-
stwa śląskiego, które nie są prezentowane na stałej ekspozycji
sztuki nowożytnej w Muzeum Narodowym we Wrocławiu.
Stąd prezentacja ta mogła co najwyżej uchodzić za dopełnienie
tego, czym w rzeczywistości dysponuje wrocławskie Muzeum.
Sama w sobie raczej „wypaczała” obraz tego zjawiska, jakim jest
śląskie malarstwo nowożytne, niż go obiektywnie kreowała.
6 P. Oszczanowski, Przewodnik po bazylice pw. św. Elżbiety we Wro-
cławiu, [w:] Bazylika św. Elżbiety, red. P. Oszczanowski, Wro-
cław 2003, s. 39.
7 Epitafium to, ze względu na warunki przechowywania i sposób
zabezpieczenia, wymaga natychmiastowej interwencji konser-
watorskiej, która być może pozwoli jeszcze uratować jego cen-
ny obraz olejny na blasze miedzianej.
8 Fiihrer und Katalog zur Sammlung alter Musikinstrumente. Schle-
sisches Museum fur Kunstgewerbe und Altertiimer, hrsg. von
P Epstein und E. Scheyer, Breslau 1932, s. 17, Tfl. 10.
9 N. Vogt, Littera Italiae et Latince et Germania: patricii ejusdam ...,
1599-1604, passim (Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu,
Oddział Rękopisów, sygn. M 1301); N.N., Auszug aus Monu-
mentu Ducatus Monsterbergensi et Comitatus Glacensis. Mst. 4° e
Bibliotheca Bernhardów Neapolitana. Asseruatur in Souinio Mueh-
lencroniaho, Wratislaviae ca. 1650, s. 36-37 (Biblioteka Uniwer-
sytecka we Wrocławiu, Oddział Rękopisów, sygn. R 2698); C.
Zonta, Schlesische Studenten an italienischen Uniuersitdten. Einepro-
sographische Studie zur friihneuzeitlichen Bildungsgeschichte, Neue
Forschungen zur schlesischen Geschichte, Bd. 10, Koln 2004,
s. 432.
10 Dopełnia tę propozycję szczere stwierdzenie: „Domniemanie
to musi jednak pozostać hipotezą, gdyż żadnej podobizny Hes-
slera nie znamy”.
11 Dzieła te w istotny sposób jednak ustępują omawianemu por-
tretowi swoją znacznie niższą klasą artystyczną, walorami ma-
larskimi, precyzją detalu anatomicznego.
12 J.T. Volkmar, Priifung der Glaubwtirdigkeit des Zeugnes derer
Ewangelisten ..., Breslau 1786, s. 3*, Biblioteka Uniwersytecka
we Wrocławiu, Oddział Starych Druków, sygn. 304823.
13 Ch.F. Paritius, Beschreibung der Altaere, Monumetae und Epita-
phien... in Pfarr-Kirche St. Elisabeth in Breslau, Breslau 1833,
k. 103 r, Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Oddział
Rękopisów, sygn. R 689.
14 Na jego temat m.in.: G. Wustmann, Beitrdge zur Geschichte der
Malerei in Leipzig vom XU his zum XVII. Jahrhundert, Leipzig
1879, s. 58; G.K. Nagler, Die Monogrammisten und diejenigen be-
kannten und unbekannten Kiinstler aller Schulen, Bd. 1, Munchen
1858, s. 318-319; W Hentschel, Heusler Antonius, [hasło w:]
Allgemeines Lexikon der Bildenden Kiinstler von der Antike bis zur
Gegenwart. Begriindet von U. Thieme und F. Becker, Bd. 17, Leip-
zig 1924, s. 9-10 (gdzie wspomniane są kontakty tego malarza
z rodziną saksońskich rzeźbiarzy Waltherów, których reprezen-
tanci od lat trzydziestych do pięćdziesiątych XVI w. czynni byli
zawodowo także we Wrocławiu). Zob. także: O. Benesch, Die
Tafelmalerei des 1. Drittel des ló.Jahrhunderts in Ósterreich, [w:] Die
bildende Kunst in Ósterreich, Bd. 3, Baden 1938, s. 142, przyp. 8;
W. Briicker, Conrad Faber von Creuznach, Frankfurt am Main
1963, s. 132, przyp. 238; Fiihrer durch die Sammlungen. Germani-
sches Nationalmuseum, Munchen 1977, poz. kat. 202; K. Lócher,
Bildnisse des 16. bis 18Jahrnunderts. Person und Personlichkeit,
Schatzhaus 1982, s. 538; K. Lócher, Bildnismalerei des spdten Mittel-
alters und der Renaissance in Deutschland, [w:] Altdeutsche Bilder
der Sammlung Georg Schafer, Ausstallungskatalog, Schweinfurt
1985, s 45; J. Zander-Seidel, TextilerHausrat, Kleidung undHaus-
textilien in Niirnberg non 1500-1650, “Kunstwissenschaftliche
Studien” 1990, 59, s. 262-263, il. 238; I. Sandner, Spdtgothische-
-Tafelmalerei in Sachsen, Dresden-Basel 1993, s. 243; K. Lócher,
Die Gemalde des 16. Jahrhunderts. Germanisches Nationalmuseum
Niirnberg, Niirnberg 1997, s. 260-261.
15 Reprodukawany w: „Weltkunst” 1997, H. 4, s. 329.
16 Zob. http://www.sothebys.com/app/live/lot/LotDetailjsp71ot_
id = 159418718 (dostęp: 4 I 2011).
17 Na marginesie można także odnotować, że zagadnienie wro-
cławskiego portretu renesansowego pozostaje tematem god-
nym nowego opracowania naukowego. Tym bardziej, iż iden-