Studia Waweliana (1.1992)

opisanym w niniejszej pracy schematem dekoracyj-
nym nie tworzą, z punktu widzenia konstrukcji ar-
chitektonicznej, jednolitej grupy. Do ich budowy
użyto oprócz kafli ściennych różnych kafli łączących
i wieńczących, stosując dużą dowolność w ich dobie-
raniu i umieszczaniu w bryle pieca. Podane przykłady
reprezentują różne etapy rozwojowe architektury pie-
ców, typowej dla epoki późnego renesansu. Świadczy
to, że zdobnictwo kafli nie determinowało formy
pieca, które zależało przede wszystkim od inwencji
garncarza i gustu zleceniodawcy.

Opisane powyżej piece zbudowane z kafli deko-
rowanych rozetą w kwadracie stały się punktem
wyjścia dla odtworzenia wyglądu pieców stawianych
niegdyś na Wawelu. Natomiast załączone przykłady
pieców europejskich są jedynie dodatkowym uzasad-
nieniem dla tych rekonstrukcji.

Ponieważ zespół kafli wawelskich nie jest jedno-
lity, zarówno pod względem dekoracji (liczne od-
miany podstawowego ornamentu), jak i czasu po-
wstania, konieczne stało się przedstawienie kilku
wersji pieców, jakie mogły powstać przy użyciu
takich kafli. Odtwarzając hipotetyczny kształt pieców
wawelskich, wzięto pod uwagę przemiany dokonują-
ce się w konstrukcji pieców w epoce późnego rene-
sansu.

Opierając się na zachowanych fragmentach kafli
i biorąc pod uwagę różnice stylistyczne, zrekon-
struowano bryły trzech pieców:

I — o formie tradycyjnej, odpowiadającej praw-
dopodobnemu wyglądowi pierwowzoru (piec akan-
towy (A));

II — o formie będącej etapem przejściowym
(piec akantowy (B));

III — o formie nowoczesnej, będącej punktem
wyjścia konstrukcji barokowych (piec akantowy (C)).

Dwa ostatnie mogły być zbudowane z kafli
ściennych o dowolnym typie dekoracji i mógł być
w nich zastosowany dowolny system spinania kaflami
łączącymi.

Wśród zachowanych fragmentów póżnorenesan-
sowego zespołu wawelskiego występują kafle ścienne
o siedmiu typach dekoracyjnych oraz kafle łączące
pokryte motywami ornamentalnymi odpowiadający-
mi tylko jednej z odmian kafli ściennych (typ I).
Łączne użycie siedmiu odmian kafli ściennych w jed-
nej bryle pieca jest nieprawdopodobne. W żadnym
z zachowanych obiektów nie spotykamy się z taką
metodą. Należy przypuszczać, że piece wawelskie
budowano z kafli ściennych o jednym, określonym
typie dekoracji, co potwierdza ornament kafli naroż-
nikowych.

Rekonstrukcja pieca akantowego (A) z użyciem
kafli ściennych typu I i obu rodzajów kafli łączących
wydaje się nie budzić wątpliwości. Ponieważ zaś nie

25. Piec z Lamprechtsburga koło Brunecku (Niemcy), druga
połowa XVI w. (wg: Ringi er, Tiroler Hafnerkunst..., tabl. XIX,

ryc. 48)

istnieją żadne przesłanki do stwierdzenia, jakich kafli
łączących używano do budowy pieców pokrytych
dekoracją typu II—VII, dla celów rekonstrukcyjnych
wykorzystano jedynie kafle łączące wchodzące
w skład omawianego zespołu, co nie wyklucza jednak
innego rozwiązania52.

W opracowanym zespole wawelskim nie wy-
stępują kafle wieńczące ze względu na brak podstaw
do włączenia takich kafli do omawianej grupy. Co
prawda, możliwe było zastosowanie w tych piecach
dowolnych zwieńczeń, ale na potrzeby rekonstrukcyj-
ne przyjęto zamknięcie bryły od góry wyłącznie
gzymsem, co w owym czasie było dość częstym
zjawiskiem.

"Dowolność zestawiania elementów łączących z różnymi
kaflami ściennymi spowodowała, że w modelu pieca z wzorem
kontynuacyjnym „kasetonowym" z r. ok. 1600 na wystawie „Wa-
wel Zaginiony" zostały zastosowane również kafle łączące z oma-
wianego w niniejszej pracy zespołu.

61