DOI Artikel:
Daranowska-Lukaszewska, Joanna: Kto jest autorem nagrobka biskupa Kajetana Sołtyka w katedrze na Wawelu?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19899#0087
Studia Waweliana
Tom I, 1992
JOANNA DARANOWSKA-ŁUKASZEWSKA
KTO JEST AUTOREM NAGROBKA
BISKUPA KAJETANA SOŁTYKA W KATEDRZE NA WAWELU?1
Kontrowersyjną postać LXVII biskupa krakow-
skiego Kajetana Ignacego Sołtyka potomność uczciła
aż trzema pomnikami nagrobnymi. Jeden, jako pas-
terzowi diecezji, wzniesiono w macierzystej katedrze
na Wawelu (fig. 1), drugi — w kościele parafialnym
w Sławkowie (fig. 2)2, trzeci w katedrze gnieźnień-
skiej. Ten trzeci nie zachował się3, drugi, choć niewąt-
pliwie piękniejszy od pierwszego, nie zainteresował
bliżej badaczy; pierwszy, mimo że nie stał się dotąd
przedmiotem szczegółowego omówienia, posiada
wcale obszerną literaturę. Wielokroć wzmiankowany,
najczęściej w przewodnikach, omawiany bywał krót-
ko i zazwyczaj z niechęcią, acz z urozmaiceniem
w określeniu stylu.
Jako pierwszy wspomina o nim Ambroży Gra-
bowski, przekazując jedynie elementarne informacje,
gdzie i komu wystawiono ten pomnik4. Bardziej
osobisty stosunek do monumentu przejawił biograf
1 Krótką wersję niniejszego artykułu, pod takim samym
tytułem, przedstawiłam na zebraniu naukowym Oddziału Krakow-
skiego SHS 21 III 1990 roku. Powstał on na marginesie opracowa-
nia pt „Barokowa plastyka sepulkralna w Polsce w latach
1620—1790 jako wyraz stosunku społeczeństwa do śmierci".
2 Nagrobek w katedrze wawelskiej wzmiankowany jest
w XIX-wiecznej literaturze przyczynkarskiej oraz przewodnikach.
Nieco szerzej wspomina o nim T. Mańkowski w pracy pt.
Marmury dębnickie za Stanisława Augusta (Prace Komisji Historii
Sztuki, VI, 1934, s. 41—45* (i dyskusja)), oraz Katalog zabytków
sztuki w Polsce (dalej: KZSP), IV, 1: Wawel, Warszawa 1965, s. 79,
fig. 696; o pomniku w Sławkowie por. FMS [Franciszek Mak-
symilian Sobieszczański], Pomnik biskupa Sołtyka w Sławkowie,
Biesiada Literacka 1917, nr 6, s. 94; KZSP, I: Województwo
krakowskie, 12: Powiat olkuski, Warszawa 1953, s. 414.
3 Monument gnieźnieński opisał J. Korytkowski, Prałaci
i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej, IIL Gniezno 1883,
s. 573—574. Epitafium Sołtyka w katedrze gnieźnieńskiej wisiało
na filarze pod chórem muzycznym (por. Korytkowski, /. c).
Chór ten zniszczał w czasie działań wojennych w r. 1945, por. J.
Zachwatowicz, Przebudowa katedry po roku 1760 i dalsze
przemiany po roku 1945 [w:] Katedra gnieźnieńska, I, Po-
znań—Warszawa—Lublin 1970, s. 169. Wzmiankowany w Katalo-
biskupów krakowskich — ksiądz Ludwik Łętowski,
który z wielką dezaprobatą odniósł się do przed-
stawień na nagrobku5. Dość szczegółowo i bezna-
miętnie opisał pomnik Sołtyka w katedrze Józef
Lepkowski6, a emocjonalnie ocenił to dzieło Walery
Eliasz-Radzikowski7. Chłodno odnieśli się do na-
grobka autorzy Pomników Krakowa 8. Dopiero Karol
Estreicher9, opierając się na świeżych zdobyczach
naukowych, autoryzował katedralny monument Soł-
tyka, przypisując pomnik Aignerowi10.
Informacje zawarte w przewodniku Estreichera
pochodzą z wydrukowanej w roku 1935 przez Tadeu-
sza Mankowkiego pracy. W ślad za opublikowanym
tamże kontraktem z 26IX 1789 roku przyjęło się, że
pomnik bpa Sołtyka z katedry wawelskiej wykonano
jeszcze w roku zawarcia tej umowy. Dlatego datę
1789 wymieniają późniejsze publikacje11. Również za
Mańkowskim przypisano do nagrobka Aignera jako
gu {KZSP, V: Województwo poznańskie, 3: Powiat gnieźnieński,
Warszawa 1963, s. 19) portret Kajetana Sołtyka prawdopodobnie
pozostał po tymże epitafium.
4 A. Grabowski, Kraków i jego okolice, wyd. IV, Kraków
1844, s. 130.
5 L. Łętowski, Katalog biskupów, prałatów i kanoników
krakowskich, II, Kraków 1852, s. 256-7.
6J. Łepkowski, Die Heiligengeist- und Heiligenkreuz-Ca-
pelle der Krakauer Domkirche [w:] Mittheilungen der K.K. Cent-
ral-Comission zur Erforschung und Erhaltung der Baudenkmale, 5,
Wien 1860, s. 299.
7W. Eliasz-Radzikowski, Kraków, brw. [1902], s.
327—328.
8 M. i S. Cerchowie, F. Kopera, Pomniki Krakowa, M,
Kraków 1906, s. 300.
9 K. Estreicher, Kraków. Przewodnik dla zwiedzających
miasto i jego okolice, wyd. III poszerzone, Kraków 1938, s. 184.
10 Mańkowski, l.c.
11 Jw. W ślad za tym T. Dobrowolski, Sztuka Krakowa,
wyd. I, Kraków 1950, s. 351 (tu jeszcze w rozdziale pL Sztuka
baroku); wyd. II, Kraków 1959, s. 460; wyd. IIL Kraków 1964,
s. 476-^78; oraz KZSP, IV, 1: Wawel, Warszawa 1966, s. 79.
85
Tom I, 1992
JOANNA DARANOWSKA-ŁUKASZEWSKA
KTO JEST AUTOREM NAGROBKA
BISKUPA KAJETANA SOŁTYKA W KATEDRZE NA WAWELU?1
Kontrowersyjną postać LXVII biskupa krakow-
skiego Kajetana Ignacego Sołtyka potomność uczciła
aż trzema pomnikami nagrobnymi. Jeden, jako pas-
terzowi diecezji, wzniesiono w macierzystej katedrze
na Wawelu (fig. 1), drugi — w kościele parafialnym
w Sławkowie (fig. 2)2, trzeci w katedrze gnieźnień-
skiej. Ten trzeci nie zachował się3, drugi, choć niewąt-
pliwie piękniejszy od pierwszego, nie zainteresował
bliżej badaczy; pierwszy, mimo że nie stał się dotąd
przedmiotem szczegółowego omówienia, posiada
wcale obszerną literaturę. Wielokroć wzmiankowany,
najczęściej w przewodnikach, omawiany bywał krót-
ko i zazwyczaj z niechęcią, acz z urozmaiceniem
w określeniu stylu.
Jako pierwszy wspomina o nim Ambroży Gra-
bowski, przekazując jedynie elementarne informacje,
gdzie i komu wystawiono ten pomnik4. Bardziej
osobisty stosunek do monumentu przejawił biograf
1 Krótką wersję niniejszego artykułu, pod takim samym
tytułem, przedstawiłam na zebraniu naukowym Oddziału Krakow-
skiego SHS 21 III 1990 roku. Powstał on na marginesie opracowa-
nia pt „Barokowa plastyka sepulkralna w Polsce w latach
1620—1790 jako wyraz stosunku społeczeństwa do śmierci".
2 Nagrobek w katedrze wawelskiej wzmiankowany jest
w XIX-wiecznej literaturze przyczynkarskiej oraz przewodnikach.
Nieco szerzej wspomina o nim T. Mańkowski w pracy pt.
Marmury dębnickie za Stanisława Augusta (Prace Komisji Historii
Sztuki, VI, 1934, s. 41—45* (i dyskusja)), oraz Katalog zabytków
sztuki w Polsce (dalej: KZSP), IV, 1: Wawel, Warszawa 1965, s. 79,
fig. 696; o pomniku w Sławkowie por. FMS [Franciszek Mak-
symilian Sobieszczański], Pomnik biskupa Sołtyka w Sławkowie,
Biesiada Literacka 1917, nr 6, s. 94; KZSP, I: Województwo
krakowskie, 12: Powiat olkuski, Warszawa 1953, s. 414.
3 Monument gnieźnieński opisał J. Korytkowski, Prałaci
i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej, IIL Gniezno 1883,
s. 573—574. Epitafium Sołtyka w katedrze gnieźnieńskiej wisiało
na filarze pod chórem muzycznym (por. Korytkowski, /. c).
Chór ten zniszczał w czasie działań wojennych w r. 1945, por. J.
Zachwatowicz, Przebudowa katedry po roku 1760 i dalsze
przemiany po roku 1945 [w:] Katedra gnieźnieńska, I, Po-
znań—Warszawa—Lublin 1970, s. 169. Wzmiankowany w Katalo-
biskupów krakowskich — ksiądz Ludwik Łętowski,
który z wielką dezaprobatą odniósł się do przed-
stawień na nagrobku5. Dość szczegółowo i bezna-
miętnie opisał pomnik Sołtyka w katedrze Józef
Lepkowski6, a emocjonalnie ocenił to dzieło Walery
Eliasz-Radzikowski7. Chłodno odnieśli się do na-
grobka autorzy Pomników Krakowa 8. Dopiero Karol
Estreicher9, opierając się na świeżych zdobyczach
naukowych, autoryzował katedralny monument Soł-
tyka, przypisując pomnik Aignerowi10.
Informacje zawarte w przewodniku Estreichera
pochodzą z wydrukowanej w roku 1935 przez Tadeu-
sza Mankowkiego pracy. W ślad za opublikowanym
tamże kontraktem z 26IX 1789 roku przyjęło się, że
pomnik bpa Sołtyka z katedry wawelskiej wykonano
jeszcze w roku zawarcia tej umowy. Dlatego datę
1789 wymieniają późniejsze publikacje11. Również za
Mańkowskim przypisano do nagrobka Aignera jako
gu {KZSP, V: Województwo poznańskie, 3: Powiat gnieźnieński,
Warszawa 1963, s. 19) portret Kajetana Sołtyka prawdopodobnie
pozostał po tymże epitafium.
4 A. Grabowski, Kraków i jego okolice, wyd. IV, Kraków
1844, s. 130.
5 L. Łętowski, Katalog biskupów, prałatów i kanoników
krakowskich, II, Kraków 1852, s. 256-7.
6J. Łepkowski, Die Heiligengeist- und Heiligenkreuz-Ca-
pelle der Krakauer Domkirche [w:] Mittheilungen der K.K. Cent-
ral-Comission zur Erforschung und Erhaltung der Baudenkmale, 5,
Wien 1860, s. 299.
7W. Eliasz-Radzikowski, Kraków, brw. [1902], s.
327—328.
8 M. i S. Cerchowie, F. Kopera, Pomniki Krakowa, M,
Kraków 1906, s. 300.
9 K. Estreicher, Kraków. Przewodnik dla zwiedzających
miasto i jego okolice, wyd. III poszerzone, Kraków 1938, s. 184.
10 Mańkowski, l.c.
11 Jw. W ślad za tym T. Dobrowolski, Sztuka Krakowa,
wyd. I, Kraków 1950, s. 351 (tu jeszcze w rozdziale pL Sztuka
baroku); wyd. II, Kraków 1959, s. 460; wyd. IIL Kraków 1964,
s. 476-^78; oraz KZSP, IV, 1: Wawel, Warszawa 1966, s. 79.
85