DOI article:
Urban, Jacek: Biskup krakowski Maur (1110-1118)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19898#0015
niższego kleru. Dla wielu celem było dobre be-
neficjum plebańskie dające stabilizację i wyso-
ką rangę społeczną 42. Niewiele potrafimy powie-
dzieć o poziomie intelektualno-moralnym ducho-
wieństwa. Z pewnością zarówno cudzoziemcy,
jak i coraz liczniejsze duchowieństwo rodzime
było zróżnicowane. Odkryta w grobie biskupa
Maura tablica grobowa, prócz wiadomości o
śmierci biskupa, zawiera tekst Credo, w którym
brak jest jednego z artykułów wiary — zapisu
0 zmartwychwstaniu ciała, być może będącego
wynikiem przeoczenia albo też śladem istnienia
manicheizmu w Krakowie 43.
Zredagowany na polecenie legata Gwalona
zbiór przepisów prawa kanonicznego zdaje się
sugerować, że duszpasterstwo było sterowane
przepisami prawa. Nie ulega też wątpliwości, że
życie religijne chrześcijan nie było głęboko osa-
dzone w świadomości wiernych. Trudno jeszcze
mówić o chrześcijańskiej pobożności ludowej. Są
to wciąż początki chrześcijaństwa w Polsce. Do
podstawowych obowiązków wiernych należało
święcenie niedziel i świąt, dochowywanie postów
1 wypełnianie różnego rodzaju świadczeń 44. Nie-
pełny stan źródeł nie pozwala odpowiedzieć na
pytanie, w jakim zakresie można mówić o dusz-
pasterstwie w diecezji krakowskiej za rządów
biskupa Maura, ani też w jakim stopniu prak-
tyki religijne miały wpływ na życie i obyczaje
wiernych.
Wiadomość o śmierci biskupa Maura zapisa-
na została w wielu rocznikach i katalogach oraz
na ołowianej tablicy grobowej z datą dzienną
5 marca 1118 roku45. Zmarł w dziewiątym roku
rządów diecezją krakowską i pochowany został
42 K ł o c z o w s k i, Kler katolicki..., s. 927.
43 Kozlowsk a-B u d k o w a, Maur..., s. 261; W.
Swoboda, Maurus [w:] Słownik starożytności sło-
wiańskich. 3, Wrocław 1967, s. 185.
44 S u ł o w s k i, Początki kościoła..., s. 115—117; K.
Górski, Życie wewnętrzne w Polsce [w:] Księga
1000-lecia katolicyzmu w Polsce, 1, Lublin 1969, s. 325;
A. V e t u 1 a n i, Średniowieczny kościół polski w za-
sięgu łacińskiej kultury prawniczej [w:] Księęa 1000-
-lecia..., 1, s. 395—396.
w katedrze wawelskiej w krypcie św. Leonarda.
Okres jego rządów zamyka pewną epokę. Jak
napisał wspomniany już Władysław Abraham:
„od Maura następstwo biskupów krakowskich
jest już na podstawie źródeł ustalone i daty pe-
wniejsze i coraz więcej płynie wiadomości o ich
życiu i działaniu, bo nowe i ważne przybywa
źródło — dokumenty współczesne"46. Biskup
Maur zamyka katalog cudzoziemców na stolicy
biskupiej w Krakowie w pierwszym okresie jej
dziejów. Z pewnością wiele zawdzięczał on Bo-
lesławowi Krzywoustemu. Szkoda, że nigdzie nie
została zaznaczona jego działalność państwowa.
Znalazł się, wraz z arcybiskupem gnieźnieńskim
Marcinem, biskupem Pawłem z Poznania i Ży-
rosławem z Wrocławia w gronie biskupów pol-
skich, którym Gall dedykował swoją Kronikę47.
Choć wzmiankowany prawie we wszystkich rocz-
nikach małopolskich i katalogach biskupów kra-
kowskich, biskup Maur wciąż jest postacią mało
znaną. Jego życie i działalność przed rokiem 1110
ginie z mroku dziejów. Okres jego rządów na
stolicy biskupiej w Krakowie na podstawie za-
chowanego materiału wystawia dobre świadec-
two jego kulturze osobistej, a także postawie bi-
skupiej. Zabytki, które łączymy z osobą biskupa
Maura, a zwłaszcza najstarszy polski inwentarz
kościelny spisany na jego polecenie w r. 1110,
dalej, najstarszy znany dokument polskiego wy-
stawcy dla polskiego odbiorcy, dotyczący uposa-
żenia kościoła w Pacanowie, a wreszcie odkry-
cie jego grobu w 1938 r. mają doniosłe zna-
czenie dla dziejów Kościoła w Polsce, studiów
nad romańską katedrą wawelską, jak i pol-
skiej kultury oraz oświaty początku XII wieku.
45 Rocznik kapitulny krakowski, MPH, 2, s. 797;
Katalog biskupów krakowskich, MPH, 2, s. 816; Rocznik
Traski, MPH, 2, s. 831; Rocznik Sędziwoja, MPH, 2, s.
874; Kalendarz krakowski, MPH, 2, s. 915; Rocznik Ma-
łopolski, MPH, 3, s. 150—153; Katalogi biskupów kra-
kowskich, MPH, 3, s. 328, 346, 347, 803; Bochnak,
Grób biskupa Maura..., s. 195.
46 Abraham, o. c, s. 196.
47 Anonim tzw. Gall.... s. 3.
MAURUS, BISHOP OF CRACOW (1110—1118)
S u m m a r y
Bishop Maurus of Cracow is mentioned in almost
all the annals of Little Poland. His name suggests that
he came from a country dominated by Romanesąue cul-
ture, but nothing is known about his life before he took
up his episcopal duties in Cracow, succeeding Balduinus
who died in 1109. It is possible that he came to Poland
in 1103, in the suitę of Gwalo of Beauvais, the papai
legate. He may have been a Benedictine monk, Maurus
11
neficjum plebańskie dające stabilizację i wyso-
ką rangę społeczną 42. Niewiele potrafimy powie-
dzieć o poziomie intelektualno-moralnym ducho-
wieństwa. Z pewnością zarówno cudzoziemcy,
jak i coraz liczniejsze duchowieństwo rodzime
było zróżnicowane. Odkryta w grobie biskupa
Maura tablica grobowa, prócz wiadomości o
śmierci biskupa, zawiera tekst Credo, w którym
brak jest jednego z artykułów wiary — zapisu
0 zmartwychwstaniu ciała, być może będącego
wynikiem przeoczenia albo też śladem istnienia
manicheizmu w Krakowie 43.
Zredagowany na polecenie legata Gwalona
zbiór przepisów prawa kanonicznego zdaje się
sugerować, że duszpasterstwo było sterowane
przepisami prawa. Nie ulega też wątpliwości, że
życie religijne chrześcijan nie było głęboko osa-
dzone w świadomości wiernych. Trudno jeszcze
mówić o chrześcijańskiej pobożności ludowej. Są
to wciąż początki chrześcijaństwa w Polsce. Do
podstawowych obowiązków wiernych należało
święcenie niedziel i świąt, dochowywanie postów
1 wypełnianie różnego rodzaju świadczeń 44. Nie-
pełny stan źródeł nie pozwala odpowiedzieć na
pytanie, w jakim zakresie można mówić o dusz-
pasterstwie w diecezji krakowskiej za rządów
biskupa Maura, ani też w jakim stopniu prak-
tyki religijne miały wpływ na życie i obyczaje
wiernych.
Wiadomość o śmierci biskupa Maura zapisa-
na została w wielu rocznikach i katalogach oraz
na ołowianej tablicy grobowej z datą dzienną
5 marca 1118 roku45. Zmarł w dziewiątym roku
rządów diecezją krakowską i pochowany został
42 K ł o c z o w s k i, Kler katolicki..., s. 927.
43 Kozlowsk a-B u d k o w a, Maur..., s. 261; W.
Swoboda, Maurus [w:] Słownik starożytności sło-
wiańskich. 3, Wrocław 1967, s. 185.
44 S u ł o w s k i, Początki kościoła..., s. 115—117; K.
Górski, Życie wewnętrzne w Polsce [w:] Księga
1000-lecia katolicyzmu w Polsce, 1, Lublin 1969, s. 325;
A. V e t u 1 a n i, Średniowieczny kościół polski w za-
sięgu łacińskiej kultury prawniczej [w:] Księęa 1000-
-lecia..., 1, s. 395—396.
w katedrze wawelskiej w krypcie św. Leonarda.
Okres jego rządów zamyka pewną epokę. Jak
napisał wspomniany już Władysław Abraham:
„od Maura następstwo biskupów krakowskich
jest już na podstawie źródeł ustalone i daty pe-
wniejsze i coraz więcej płynie wiadomości o ich
życiu i działaniu, bo nowe i ważne przybywa
źródło — dokumenty współczesne"46. Biskup
Maur zamyka katalog cudzoziemców na stolicy
biskupiej w Krakowie w pierwszym okresie jej
dziejów. Z pewnością wiele zawdzięczał on Bo-
lesławowi Krzywoustemu. Szkoda, że nigdzie nie
została zaznaczona jego działalność państwowa.
Znalazł się, wraz z arcybiskupem gnieźnieńskim
Marcinem, biskupem Pawłem z Poznania i Ży-
rosławem z Wrocławia w gronie biskupów pol-
skich, którym Gall dedykował swoją Kronikę47.
Choć wzmiankowany prawie we wszystkich rocz-
nikach małopolskich i katalogach biskupów kra-
kowskich, biskup Maur wciąż jest postacią mało
znaną. Jego życie i działalność przed rokiem 1110
ginie z mroku dziejów. Okres jego rządów na
stolicy biskupiej w Krakowie na podstawie za-
chowanego materiału wystawia dobre świadec-
two jego kulturze osobistej, a także postawie bi-
skupiej. Zabytki, które łączymy z osobą biskupa
Maura, a zwłaszcza najstarszy polski inwentarz
kościelny spisany na jego polecenie w r. 1110,
dalej, najstarszy znany dokument polskiego wy-
stawcy dla polskiego odbiorcy, dotyczący uposa-
żenia kościoła w Pacanowie, a wreszcie odkry-
cie jego grobu w 1938 r. mają doniosłe zna-
czenie dla dziejów Kościoła w Polsce, studiów
nad romańską katedrą wawelską, jak i pol-
skiej kultury oraz oświaty początku XII wieku.
45 Rocznik kapitulny krakowski, MPH, 2, s. 797;
Katalog biskupów krakowskich, MPH, 2, s. 816; Rocznik
Traski, MPH, 2, s. 831; Rocznik Sędziwoja, MPH, 2, s.
874; Kalendarz krakowski, MPH, 2, s. 915; Rocznik Ma-
łopolski, MPH, 3, s. 150—153; Katalogi biskupów kra-
kowskich, MPH, 3, s. 328, 346, 347, 803; Bochnak,
Grób biskupa Maura..., s. 195.
46 Abraham, o. c, s. 196.
47 Anonim tzw. Gall.... s. 3.
MAURUS, BISHOP OF CRACOW (1110—1118)
S u m m a r y
Bishop Maurus of Cracow is mentioned in almost
all the annals of Little Poland. His name suggests that
he came from a country dominated by Romanesąue cul-
ture, but nothing is known about his life before he took
up his episcopal duties in Cracow, succeeding Balduinus
who died in 1109. It is possible that he came to Poland
in 1103, in the suitę of Gwalo of Beauvais, the papai
legate. He may have been a Benedictine monk, Maurus
11