Studia Waweliana (2.1993)

-Bohusza, należy przeprowadzić krótkie porów-
nanie konstrukcji kamiennych grobowców wcze-
snośredniowiecznych odnalezionych dotąd na Wa-
welu, a także wspomnieć, jak wyglądały nielicz-
ne rozpoznane pochówki biskupów z tego okresu
w katedrach polskich.

Pierwszy murowany grobowiec, który można
wiązać z okresem wczesnego średniowiecza, od-
krył na Wawelu Szyszko-Bohusz w 1921 roku
w pobliżu wieży Sobieskiego, tuż przy północ-
nej ścianie romańskiego kościoła Św. Gereona.
Grób posiadał obstawę wykonaną z dużych blo-
ków martwicy wapiennej oraz nakrycie w posta-
ci grubych płyt wapiennych. Szerokość komory
wynosiła 53 cm, głębokość — 56 cm. Część
wschodnia obiektu została zniszczona przez fun-
dament zachodniej ściany pałacu i wówczas też.
według przypuszczenia Szyszko-Bohusza, zrabo-
wano jego zawartość 14.

Drugim w kolejności był opisywany grobo-
wiec biskupa Maurusa, trzeci zaś został odkry-
ty przez Mieczysława Frasia w zachodniej absy-
dzie przedromańskiego kościoła ,,B" w roku 1966.
Miał on komorę o wymiarach 200 X 60 cm
i głębokości (od posadzki) 60 cm, oblicowaną
dużymi ciosami piaskowca, oraz nakrycie w po-
staci płyty piaskowcowej z wyrytym na gór-
nej powierzchni znakiem krzyża procesyjne-
go. We wnętrzu znaleziono szkielet kobiety (bez
wyposażenia). Grób nie został jeszcze do końca
przebadany. Uważany jest przez odkrywcę i Sta-
nisława Kozieła za późniejszy od samej świąty-
ni. Płyta nagrobna, według oceny Lecha Kalinow-
skiego, może pochodzić z XI wieku 15,

Kolejnym kamiennym grobowcem okazał się
obiekt odsłonięty w roku 1981 przez autora i Ja-
nusza Firleta w północno-wschodnim narożniku
zachodniej krypty pod kaplicą Sw. Małgorzaty, tj.
zakrystią katedry. Ma on komorę o szerokości
40 cm i wysokości 30 cm, obmurowaną ścianka-
mi z dwu warstw ciosów wapiennych. Nakrywę
stanowi wylewka zaprawy wapiennej z dodat-
kiem miałkiej polepy. We wnętrzu znajdował się
bardzo zdekompletowany szkielet, należący praw-
dopodobnie do mężczyzny w wieku około 50 lat.
Był on pozbawiony czaszki, zniszczonej wraz z za-
chodnią ścianą grobowca przez gotycki wkop

fundamentowy. Był to grób pogrążony w ziemi.
Prawdopodobnie przylega on bezpośrednio do za-
chodniej ściany kościoła Św. Gereona. Może być
datowany na drugą połowę XI lub przełom XI
i XII wieku16.

Dwa grobowce zostały zlokalizowane w trak-
cie ostatnich badań prowadzonych przez autora
i Janusza Firleta na dziedzińcu Batorego, w obrę-
bie części nawowej romańskiego kościoła Sw.
Gereona. Jeden z nich odsłonięty został niemal
pośrodku nawy głównej, pod stopą muru XVI-
-wiecznej łaźni królewskiej. Posiadał komorę o
szerokości około 48 cm i wysokości 40 cm. obu-
dowaną dużymi ciosami z miękkiego wapienia
oraz dodatkowo cienkim murem z kamienia łama-
nego. Przykrycie stanowiła płyta wapienna o gru-
bości 20 cm, bez śladów napisów czy też innych
rytów na górnej powierzchni. Wnętrze było puste,
ocalała bowiem jedynie środkowa część komory,
części zaś skrajne zostały zniszczone przez fun-
damenty ścian korytarzyka wspomnianej łaźni,
posadowione głębiej niż jej mur południowy. Nad
płytą stwierdzono warstwę ziemi, wyżej zaś —
fragment posadzki kościoła w postaci wylewki
zaprawy na kamiennym podkładzie. Drugi gro-
bowiec odsłonięto w 1990 roku jedynie częścio-
wo, wchodzi on bowiem pod stopę fundamento-
wą zachodniej ściany pałacu. Posiadał obstawę
z ciosów wapiennych oraz nakrywę z grubej pły-
ty piaskowca, która zapadła się do wnętrza gro-
bu. Nie wiadomo jeszcze, czy pod nią znajdują
się kości szkieletu.

Ponadto na Wawelu odkryto jeszcze dwa
obiekty, które mogą być interpretowane — choć
niejednoznacznie — jako grobowce. W roku 1978
podczas badań wykopaliskowych we wnętrzu ro-
tundy romańskiej, w pobliżu baszty Sandomier-
skiej, Magdalena Szewczyk i Witold Szmukier
odsłonili ciągły fundament prostopadły do osi
świątyni. Przecinał on prostokątny, zagłębiony
obiekt o lekko zaokrąglonych narożach, złożony
z dna i cienkich ścianek bocznych wykonanych
z drobnych kamieni piaskowcowych, spojonych
zaprawą wapienną. Trudno odtworzyć jego wy-
miary, gdyż część zachodnia oraz cała wyższa
partia zostały zniszczone 17'. Na uwagę zasługuje
monolityczna konstrukcja polegająca na wypro-

14 A. Szyszko-Bohusz, Z historii romańskiego
Wawelu (Rocznik Krakowski, 19, 1923, s. 6, fig. 9).

15 S. Kozieł, M. F r a ś, Stratygrafia kulturowa
w rejonie przedromańskiego kościoła „B" na Wawelu
(Prace Komisji Archeologicznej 17, Oddział PAN w Kra-
kowie, 1979, s. 69—75).

16 J. F i r 1 e t, Z. P i a n o w s k i, Romański grobo-
wiec odkryty pod kaplicą Sw. Małgorzaty na Wawelu
(Sprawozdania Archeologiczne, 35, 1983, s. 223—231).

17 Badania prowadzili M. Szewczyk-Wojtasiewicz
oraz W. Szmukier pod kierunkiem S. Kozieła.

18