Studia Waweliana (2.1993)

wadzeniu ścianek bocznych bezpośrednio z dna
obiektu.

We wnętrzu rotundy przedromańskiej, odkry-
tej przez autora i J. Firleta w r. 1981, na wschód
od tzw. bastionu Władysława IV stwierdzono
prostokątne zagłębienie oblicowane dużymi, cien-
kimi płytami piaskowca oraz murem na zapra-
wie gipsowej (wokół komory) i wapiennej (w czę-
ści zewnętrznej) 18. Mur obstawy posiadał znacz-
ną grubość, zwłaszcza od strony południowej (po-
nad 1,3 m), zupełnie pozbawioną uzasadnienia
konstrukcyjnego. Część północna rotundy zosta-
ła całkowicie zniszczona podczas budowy późno-
średniowiecznego przedmurza na przełomie XIV
i XV wieku. W wypełnisku ocalałej części zagłę-
bienia nie odnaleziono kości ludzkich. Początko-
wo interpretowano obiekt jako grobowiec, ostat-
nio rozważane jest także jego rekonstrukcja ja-
ko basenu chrzcielnego.

Grobowce odkryte na Wawelu — jak widać
z powyższego krótkiego przeglądu — posiadały
dość zróżnicowaną konstrukcję, zarówno jeśli
chodzi o obstawę, jak też nakrycie, a także roz-
miary komory i jej usytuowanie w stosunku do
posadzki czy też poziomu użytkowego terenu.
Tylko w trzech przypadkach zachował się szkie-
let (Maurus, kościół ,,B" i grób przy zachodniej
ścianie kościoła Św. Gereona), wyposażenie po-
siadał jedynie grób biskupa Maurusa.

Oprócz katedry krakowskiej w szerszym za-
kresie badano jedynie kościoły katedralne w
Gnieźnie i w Poznaniu. We wnętrzu katedry
gnieźnieńskiej biskup Antoni Laubitz odkrył w
latach trzydziestych m. in. sklepiony grobowiec
zbudowany z granitowych .okrzesków spojonych
zaprawą gipsową. Komora posiadała długość
2,2 m, szerokość 0,6 m. Obiekt zlokalizowany był
na osi bazyliki, w pobliżu głównego ołtarza. Lau-
bitz interpretował go jako grobowiec arcybisku-
pa Gaudentego 19. Wspomina on także o innych
grobowcach wykonanych z ociosanych polnych
granitów i nakrytych płytami kamiennymi. Część
z nich została zweryfikowana w trakcie badań

18 J. F i r 1 e t, Z. P i a n o w s k i, Odkrycie dwu
wczesnośredniowiecznych kościołów w rejonie tzw. ba-
stionu Władysława IV na Wawelu (Sprawozdania
Archeologiczne, 37, 1985, s. 161).

19 A. Laubitz, O początkach kościoła gnieźnień-
skiego w świetle ostatnich badań wykopaliskowych
(Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, 3, 1934, s. 18).

20 K. Józefowiczówna, Sztuka w okresie
wczesnoromańskim [w:] Dzieje Wielkopolski, 1, 1969,
s. 131.

powojennych przez Gabrielę Mikołajczyk. Był
wśród nich grobowiec wykonany z okrzesków
i zaprawy wapiennej, zlokalizowany w nawie pół-
nocnej. Krystyna Józefowiczówna uznała go za
miejsce spoczynku Dąbrówki20. Ponadto jeszcze
kilka innych pochówków w kamiennej obstawie
może pochodzić z wczesnego średniowiecza. Do-
tyczy to zwłaszcza domniemanego przez Laubitza
pochówku Dąbrówki — grobowca wykonanego
z ciosów granitowych, nakrytego kamienną pły-
tą, znajdującego się pod kaplicą Potockich, tj. po
północnej stronie bazyliki romańskiej 21. Jednak-
że identyfikacja tych obiektów z pochówkami
konkretnych osób, a także ustalenie ściślejszej
chronologii wydają się niemożliwe.

W katedrze poznańskiej oprócz murowanych
konstrukcji, uważanych przez Józefowiczównę za
miejsca spoczynku Mieszka I i Bolesława Chro-
brego, odkryto m. in. w nawie północnej grób
mężczyzny w trumnie drewnianej, wyposażony
w srebrny kielich i patenę (nr 72), a tuż obok —
drugi pochówek w trumnie, wyposażony w kie-
lich, patenę oraz krzywaśń pastorału wykonaną
z ołowiu (nr 73). Obydwa groby datowane są
na okres po połowie XI wieku22. Na szczególną
uwagę zasługuje pochówek biskupa Boguchwała
(zm. 1253 lub 1263), usytuowany w nawie po-
łudniowej. Wyposażenie stanowi kielich, patena,
krzywaśń pastorału oraz srebrny pozłacany pier-
ścień z napisem S BOGUPHALI EPI POZN. Jest
to drugi, obok Maurusa, przypadek, w którym
na podstawie wyposażenia można identyfikować
grób biskupi z konkretną postacią historyczną.
Ponadto odkryto pochówki jeszcze co najmniej
trzech innych biskupów (groby nr 93, 99 i 103)
z krzywaśniami pastorału, kielichami z pateną,
a w jednym przypadku także ze złotym pierście-
niem. Są one datowane na drugą połowę XII
oraz XIII wiek 23.

Na uwagę zasługują także groby opatów od-
słonięte na terenie romańskiej bazyliki klaszto-
ru Benedyktynów w Tyńcu, szczególnie zaś grób
„opata starszego" (nr 15), usytuowany na osi na-

21 Laubitz, o. c, s. 22—23; G. Mikołajczyk,
Początki Gniezna. Źródła archeologiczne (Biblioteka Fon-
tes Archaeologici Poznanienses, 2, s. 44—45).

22 K. Józefowiczówna, Z badań nad architek-
turą przedromańską i romańską w Poznaniu (Polskie
Badania Archeologiczne, 9, 1963, s. 130).

23 Zestawienie grobów (wg badań K. Józefowiczów-
ny) wraz z literaturą przedmiotu podaje M. Pietru-
sińska [w:] Polska sztuka przedromańską i romańska
do schyłku XIII wieku, Dzieje Sztuki Polskiej, 1, 2: Ka-
talog i bibliograjia zabytków, Warszawa 1971, s. 750.

22