Studia Waweliana (4.1995)

4. Sławomir Odrzywolski, rysunki inwentaryzacyjne ślepych maswerków na ścianie północnej nawy głównej katedry krakowskiej, 1888.

APKr, Teka Odrzywolskiego

II. ANALIZA ŚREDNIOWIECZNYCH
MASWERKÓW
W KATEDRZE KRAKOWSKIEJ

1. Maswerki w prezbiterium

Sławomir Odrzywolski w trakcie pomiarów architek-
tonicznych prowadzonych w katedrze krakowskiej zauwa-
żył ślady pierwotnych maswerków w płycinach flanku-
jących okna ściany północnej w dwóch zachodnich przę-
słach prezbiterium. Zaznaczył je na rysunkach inwenta-
ryzacyjnych i na ich podstawie odtworzył pierwotną
dekorację (fig. 5, 10). Wydaje się, że ze względu na fakt,
iż maswerki owe przylegały do ściany, ich zarysy były na
tyle czytelne, że pozwoliły na pewną rekonstrukcję.
Kształt maswerków zaproponowany przez Odrzywolskie-
go nie budzi, naszym zdaniem, żadnych wątpliwości
i może stanowić punkt wyjścia do analizy formalnej.

Każda z płycin w skrajnym, zachodnim przęśle pre-
zbiterium podzielona była kamienną laską na dwa ostro-
łukowo zamknięte pola. Miejsce pomiędzy wierzchołka-
mi tych pól a lukiem wieńczącym płycinę wypełniały dwa,
rozchodzące się na boki, rybie pęcherze oraz czworoliść

o zaostrzonych końcach. Podobny układ miały dekoracje
w kolejnym przęśle, schemat kompozycji był jednak upro-
szczony. Brak było rybich pęcherzy, a dwa pola powstałe
w wyniku podziału płyciny uzupełnione były czworoliściem

0 zaokrąglonych końcach wpisanym w okrąg. Względy
techniczne - ścisłe powiązanie z tłem - oraz stylistyczne
pozwalają połączyć w jedną grupę maswerki prezbiterium
oraz maswerki we wnękach wschodnich ścian ramion tran-
septu. Dekoracje wnęk transeptowych od strony prezbite-
rium powtarzają opisany powyżej schemat maswerków
z rybimi pęcherzami. Jedyna różnica polega na tym, że
pęcherze te ustawione sądośrodkowo (fig. 1 lb, 12b). Ma-
swerk wnęki zewnętrznej (południowej) w południowym
ramieniu transeptu rozwiązany został w formie dwóch
ostro! ukowych arkadek, podtrzymujących trzecią (fig. 1 la).
Zewnętrzna (północna) wnęka w północnym ramieniu tran-
septu podzielona jest laską na dwie ostrołukowe płyciny

1 dopełniona od góry trój liściem (fig. 12a).

Rybie pęcherze wprowadzone do niektórych z omó-
wionych wyżej dekoracji rozpowszechniły się w architek-
turze gotyckiej dopiero w końcu XIV i początku wieku
XV, a ich rozwój stanowi jeden z podstawowych aspek-
tów przemiany gotyku rayonnant w późnogotycki j,lam-

ii