DOI Artikel:
Kuczman, Kazimierz: Renesansowe glowy wawelskie. Stan wiedzy i postulaty badawcze
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19896#0075
Studia Waweliana
Tom IV, 1995
PL ISSN 1230-3275
KAZIMIERZ KUCZMAN
RENESANSOWE GŁOWY WAWELSKIE.
STAN WIEDZY I POSTULATY BADAWCZE
Fenomenalny w skali europejskiej zespół rzeźbionych
głów ludzkich pochodzących z renesansowego stropu
w sali Poselskiej na Wawelu, nie doczekał się do dziś
pełnego monograficznego opracowania. Obszerna rozpra-
wa pióra Anny Misiąg-Bocheńskiej, z roku 1955, nie wy-
czerpuje całości zagadnień związanych z tym, niegdyś
największym, zespołem drewnianej rzeźby renesansowej
w Polsce1. W latach 1992-1993, w ramach komplekso-
wego odnawiania zaniku królewskiego na Wawelu, prze-
prowadzono gruntowną konserwację głów. Biorąc pod
uwagę dość długi czas, który upłynął od opublikowania
rozpraw}/ Misiąg-Bocheńskiej, jak też od późniejszych
wypowiedzi innych badaczy, można pokusić się o pod-
sumowanie dotychczasowego stanu wiedzy na temat głów
w sali Poselskiej, prezentując przy tej okazji własne po-
glądy na niektóre dotyczące ich zagadnienia.
Doc. Anna Bocheńska, zmarła w r. 1994, była przychylnie
ustosunkowana do nowych prób rozwiązywania problematyki głów.
Z aprobatą odniosła się do mojego poglądu dotyczącego ich tematy-
ki. Dra Andrzeja Fischingera i Mgr Annę Petrus proszę o przyjęcie
podziękowania za informacje i przedyskutowanie wielu zagadnień.
Wdzięczny jestem również Prof. drowi Lechowi Kalinowskiemu
i Prof. drowi Janowi Ostrowskiemu za zapoznanie się z maszynopi-
sem pracy i uwagi, które starałem się uwzględnić w jej ostatecznej
wersj i.
: K. Sinko-Popielowa, Hans Durer i Cebes wawelski (Biu-
letyn HSK, 5: 1937, 1, s. 145 n.). Tom rachunków wielkorządowych
z lat 1533-1535, przechowywany w AGAD w Warszawie, spłonął
w r. 1944. Umowę cytuję w wersji opublikowanej przez Sinko-Po-
pielową, bez późniejszej korekty językowej wprowadzonej przez
Misiąg-Bocheńską.
,,... Item in principio anni Dni. 1535, videlicet die ultima Janu-
arii feci cum Sebastiano mensatore Regio summarie pactum pro
fabricando laąueario alias pientro nowe ultimę Habitationis supreme
versus monasterium Sancti Bemardini in quo comprehendentur ci-
sticulae 88 profunde rotundę et octangulares, pro ąualibet istarum
dandi erunt fl. 5, facit fi. 440 gr. 0.
Et pro cisticulis planis in modum Crucis 88 per fl. 2, facit fl. 176
gr. 0.
Eciam cap i ta hu mana sculpta 194 per gr. 24, facit fl.
1 55 gr. 6.
DZIEJE
Powstanie stropu. Głównym źródłem archiwalnym
dotyczącym bezpośrednio początków interesującego nas
stropu, nie zachowanym wprawdzie w oryginale, opubli-
kowanym jednak przez Krystynę Sinko-Popielową, jest
umowa z 31 stycznia 1535 roku, zawarta ze snycerzem
Sebastianem". Umowa ta, mimo dużej - wydawałoby
się - precyzji sformułowań, nie do końca wyjaśnia pod-
stawowe zagadnienia związane z powstaniem pułapu. Po
raz pierwszy zinterpretowali dokument Tadeusz Mańkow-
ski1 i Anna Misiąg-Bocheńska4. Według Mańkowskiego
mistrz Sebastian nie był autorem głów, lecz przedsiębior-
cą, „który wykonanie stropu łącznie z jego dekoracją
wziął na siebie”4. Istotnie, umowa dotyczy nie tylko
wykonania stropu wraz z jego polichromią lecz również
Item solvi sculptori vel statuario pro rosis ąuadruplicibus ad
dictum laąuearium 88 per fl. 2, facit fl. 176 gr. 0.
Et pro rosis 88 in modum Crucis per florenum unum, facit fl.
88 gr. 0.
Item conveni cum Pictore de pingendo supradicto laąueario de
Nyssa, cui dare debeo a ąualibet cisticula profunda una et alia piana
monete per 30 gr. fl. 3 gr. 0, facit a 88 cisticulis fl. 264, gr. 0.
Item a captibus 194 per gr. ... fl ... gr. ...
Item dedi alio Pictori rosas maiores et minores dicti laąuearii inau-
randas a ąualibet rosa maiori fl. 6, ąuarum sunt 88, facit fl. 528 gr. 0.
Et a minoribus in modum crucis per florenos duos, facit tl. 176 gr. 0.
Item tercio Pictori dedi ab inauracione et pictura capitum huina-
norum pro 194 pertinencium ad dictum laąuearium, gr. 15 a quo-
libet, facit fl. 97, gr. 0.
Item a pictura Kraynecz sub dieto laąueario in dicta stuba magna
dati sunt fl ... gr. ...”.
' T. Mańkowski, Głowy wawelskie (Biuletyn HSK, 12: 1950,
s. 5-30).
4 A. Misiąg-Bocheńską O głowach wawelskich i przy-
puszczalnych ich twórcach (Spraw. PAU, 52: 1951, 6); Idem, Gło-
wy wawelskie, Warszawa 1953; Idem, O głowach wawelskich
i przypuszczalnych ich twórcach (Studia DW, 1: 1955, s. 139-193).
W ostatniej publikacji autorka cytuje wszystkie znane jej źródła ar-
chiwalne oraz wcześniejszą literaturę dotyczącą głów.
"Mańkowski, o. c., s. 7.
71
Tom IV, 1995
PL ISSN 1230-3275
KAZIMIERZ KUCZMAN
RENESANSOWE GŁOWY WAWELSKIE.
STAN WIEDZY I POSTULATY BADAWCZE
Fenomenalny w skali europejskiej zespół rzeźbionych
głów ludzkich pochodzących z renesansowego stropu
w sali Poselskiej na Wawelu, nie doczekał się do dziś
pełnego monograficznego opracowania. Obszerna rozpra-
wa pióra Anny Misiąg-Bocheńskiej, z roku 1955, nie wy-
czerpuje całości zagadnień związanych z tym, niegdyś
największym, zespołem drewnianej rzeźby renesansowej
w Polsce1. W latach 1992-1993, w ramach komplekso-
wego odnawiania zaniku królewskiego na Wawelu, prze-
prowadzono gruntowną konserwację głów. Biorąc pod
uwagę dość długi czas, który upłynął od opublikowania
rozpraw}/ Misiąg-Bocheńskiej, jak też od późniejszych
wypowiedzi innych badaczy, można pokusić się o pod-
sumowanie dotychczasowego stanu wiedzy na temat głów
w sali Poselskiej, prezentując przy tej okazji własne po-
glądy na niektóre dotyczące ich zagadnienia.
Doc. Anna Bocheńska, zmarła w r. 1994, była przychylnie
ustosunkowana do nowych prób rozwiązywania problematyki głów.
Z aprobatą odniosła się do mojego poglądu dotyczącego ich tematy-
ki. Dra Andrzeja Fischingera i Mgr Annę Petrus proszę o przyjęcie
podziękowania za informacje i przedyskutowanie wielu zagadnień.
Wdzięczny jestem również Prof. drowi Lechowi Kalinowskiemu
i Prof. drowi Janowi Ostrowskiemu za zapoznanie się z maszynopi-
sem pracy i uwagi, które starałem się uwzględnić w jej ostatecznej
wersj i.
: K. Sinko-Popielowa, Hans Durer i Cebes wawelski (Biu-
letyn HSK, 5: 1937, 1, s. 145 n.). Tom rachunków wielkorządowych
z lat 1533-1535, przechowywany w AGAD w Warszawie, spłonął
w r. 1944. Umowę cytuję w wersji opublikowanej przez Sinko-Po-
pielową, bez późniejszej korekty językowej wprowadzonej przez
Misiąg-Bocheńską.
,,... Item in principio anni Dni. 1535, videlicet die ultima Janu-
arii feci cum Sebastiano mensatore Regio summarie pactum pro
fabricando laąueario alias pientro nowe ultimę Habitationis supreme
versus monasterium Sancti Bemardini in quo comprehendentur ci-
sticulae 88 profunde rotundę et octangulares, pro ąualibet istarum
dandi erunt fl. 5, facit fi. 440 gr. 0.
Et pro cisticulis planis in modum Crucis 88 per fl. 2, facit fl. 176
gr. 0.
Eciam cap i ta hu mana sculpta 194 per gr. 24, facit fl.
1 55 gr. 6.
DZIEJE
Powstanie stropu. Głównym źródłem archiwalnym
dotyczącym bezpośrednio początków interesującego nas
stropu, nie zachowanym wprawdzie w oryginale, opubli-
kowanym jednak przez Krystynę Sinko-Popielową, jest
umowa z 31 stycznia 1535 roku, zawarta ze snycerzem
Sebastianem". Umowa ta, mimo dużej - wydawałoby
się - precyzji sformułowań, nie do końca wyjaśnia pod-
stawowe zagadnienia związane z powstaniem pułapu. Po
raz pierwszy zinterpretowali dokument Tadeusz Mańkow-
ski1 i Anna Misiąg-Bocheńska4. Według Mańkowskiego
mistrz Sebastian nie był autorem głów, lecz przedsiębior-
cą, „który wykonanie stropu łącznie z jego dekoracją
wziął na siebie”4. Istotnie, umowa dotyczy nie tylko
wykonania stropu wraz z jego polichromią lecz również
Item solvi sculptori vel statuario pro rosis ąuadruplicibus ad
dictum laąuearium 88 per fl. 2, facit fl. 176 gr. 0.
Et pro rosis 88 in modum Crucis per florenum unum, facit fl.
88 gr. 0.
Item conveni cum Pictore de pingendo supradicto laąueario de
Nyssa, cui dare debeo a ąualibet cisticula profunda una et alia piana
monete per 30 gr. fl. 3 gr. 0, facit a 88 cisticulis fl. 264, gr. 0.
Item a captibus 194 per gr. ... fl ... gr. ...
Item dedi alio Pictori rosas maiores et minores dicti laąuearii inau-
randas a ąualibet rosa maiori fl. 6, ąuarum sunt 88, facit fl. 528 gr. 0.
Et a minoribus in modum crucis per florenos duos, facit tl. 176 gr. 0.
Item tercio Pictori dedi ab inauracione et pictura capitum huina-
norum pro 194 pertinencium ad dictum laąuearium, gr. 15 a quo-
libet, facit fl. 97, gr. 0.
Item a pictura Kraynecz sub dieto laąueario in dicta stuba magna
dati sunt fl ... gr. ...”.
' T. Mańkowski, Głowy wawelskie (Biuletyn HSK, 12: 1950,
s. 5-30).
4 A. Misiąg-Bocheńską O głowach wawelskich i przy-
puszczalnych ich twórcach (Spraw. PAU, 52: 1951, 6); Idem, Gło-
wy wawelskie, Warszawa 1953; Idem, O głowach wawelskich
i przypuszczalnych ich twórcach (Studia DW, 1: 1955, s. 139-193).
W ostatniej publikacji autorka cytuje wszystkie znane jej źródła ar-
chiwalne oraz wcześniejszą literaturę dotyczącą głów.
"Mańkowski, o. c., s. 7.
71