DOI Artikel:
Kuczman, Kazimierz: Renesansowe glowy wawelskie. Stan wiedzy i postulaty badawcze
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19896#0076
malowanego fryzu podstropowego*1. Nie przekonuje jed-
nak przypuszczenie tego badacza, iż głowy wyrzeźbił
pracujący w zamku „laąauerius” Loye, którego utożsa-
mił z niderlandzkim artystą Godfrydem van der Loy6 7.
Przyjąć wypada wersję Misiąg-Bocheńskiej, według
której głównym twórcą rzeźb na stropie był ściągnięty
z Wrocławia przez Seweryna Bonera łużyczanin Seba-
stian Tauerbach, występujący w źródłach krakowskich od
roku 1529 w związku z budową stropów w zamku wa-
welskim8. Poza umową koronnym argumentem przema-
wiającym za tym jest sporządzony przez artystę na rok
przed śmiercią, w roku 1552, inwentarz własnego mie-
nia, ujawniający m.in. 39 rzeźbionych głów („22 kleine
kopf, 17 kopf auf einer leistenen”)9. Misiąg-Bocheńska
uważa je za rezultat prób rzeźbiarskich, prowadzonych
przez artystę przed wykonaniem właściwych głów.
Podobnie jak wcześniejsi badacze10 II * sądzi ona, że Tauer-
bach nie był jedynym twórcą dekoracji snycerskiej. Za
jego współpracownika uważa występującego wcześniej
w źródłach Hansa „Sznyczera”, który mógł wykonać rzeź-
bione rozety, jak i część głów". Wypada tu jeszcze
odnotować uwagi Heleny Kozakiewiczowej", według
której podane w umowie wyższe ceny rozet przemawiają
za tym, że wykonał je sam Tauerbach, natomiast niżej
wycenione głowy są dziełem wyłącznie jego współpra-
cowników. Autorka skłonna jest jednak wykluczyć sny-
cerza Hansa jako współautora głów, gdyż specjalizował
się on w wykonywaniu rozet. Z umowy wynika, iż przy
dekoracji stropu zatrudniony był, jako jeden z trzech,
malarz z Nysy A Inne źródła, opublikowane przez Olgę
Baszczyńską, mówią, że prace malarskie wykonywał
również Andrzej Jungholcz'4.
Umowa dotycząca wykonania stropu nie dostarcza
informacji pozwalających na określenie dokładnego cza-
6 Brak w umowie kwoty zapłaty za fryz, zastąpionej wielokrop-
kiem, świadczyć może, że wykonanie krańca było przewidziane do-
piero po ukończeniu stropu.
I Ibidem, passim.
KMisiąg-Bocheńska, O głowach.... 1955, passim - cytuje
źródła dotyczące artysty.
9 Jako pierwszy opublikował inwentarz Tauerbacha A. C h m i e 1
w komunikacie w Spraw. KBHS, 5: 1 896, s. XLIV. Szerzej omawia
dokument Misiąg-Bocheńska, O głowach..., 1955, s. 153.
10 S. Tom ko wic z w swym dziele Wawel, 1: Zabudowania
Wawelu i ich dzieje (Teka GKGZ, 4: 1908, s. 322-324, 386-390)
jako pierwszy na podstawie analizy źródeł szerzej zaprezentował
historię głów. Za dzieło kilku artystów uważa je w późniejszej pracy
Zamek na Wawelu, Warszawa 1917, s. 22. Pierwszym monograficz-
nym opracowaniem tego zespołu rzeźb jest książka M. Morelow-
s k i. Głowy wawelskie w Rumiancowskiem Muzeum w Moskwie,
Kijów 1918, której autor wyraża również pogląd (s. 20-30), iż strop
w sali Poselskiej jest dziełem kilku artystów.
II Misiąg-Bocheńska, O głowach..., 1955, s. 156-162.
Szersza bibliografia dotycząca artysty w: M. Łodyńska-Kosiń-
su jego powstania. Stanisław Tomkowicz uważa, że
wykonano go około roku 1540, po pożarze zamku w roku
15361T Kilku późniejszych badaczy sądzi jednak, iż
wnętrze sali Poselskiej nie uległo zniszczeniu w czasie po-
żaru16. Mańkowski datuje strop na lata 1535-1543, przy
czym datę końcową wiąże bezpodstawnie z enigmatycz-
ną działalnością snycerza Loye". Według Misiąg-Bo-
cheńskiej umowę spisano w okresie, gdy były juz wyko-
nane wszystkie części stropu, a dotyczyła ona tylko jego
montowania. Przypuszczenie to miałaby potwierdzać
umowa dotycząca innego stropu wawelskiego, zawarta
z Tauerbachem po wykonani u przez niego i jego „fa-
milię” prac, a także stosunkowo niska cena jednej gło-
wy, 24 gr, którą to kwotę należałoby - zdaniem badacz-
ki - traktować jako ostatnią ratę. Istotnie, dziś może nas
dziwić, że za rozetę płacono więcej (za mniejszą 1, za
większą2 floreny) niż za głowę. Trzeba jednak uwzglę-
dnić fakt, że stopień technicznych trudności przy wyko-
naniu wyrafinowanej w formie rozety był większy niż
przy wykonaniu głowy. Należy również pamiętać o tym,
że w owym czasie 1 floren to zaledwie 30 groszy. Nie
przekonuje również stwierdzenie Misiąg-Bocheńskiej, iż
rozety w chwili zawarcia umowy były gotowe, gdyż
wyznaczono kwotę malarzowi za ich pozłocenie (po 6
florenów). Dziwić też może, że w umowie dotyczącej
montażu stropu z wykonanych już części nie wymienia
się pięciu herbów, o których mówią inne źródła.
W konkluzji swego wywodu badaczka stwierdza, iż strop
został wykonany najprawdopodobniej w ciągu roku 1534,
a terminus ad cjuem ukończenia jego montażu to data
19 września 1535 roku, kiedy to zapłacono za listwy do
* * 18
opon przeznaczonych do sali Poselskiej .
Gdy dekorowanie tej sali dobiegało końca, pożar,
który wybuchł w zamku w nocy z 17 na 18 października
ska, Joannes, (Johannes. Hans, Hanus, Hanusz), SAP, 3: 1979, s.
207 n. Zob. także A. Fischinger, Pałac króla Aleksandra na
Wawelu (Rocz. Krak., 56: 1990, s. 91).
12 H. Kozakiewiczów a [recenzja], Anna Misiąg-Bocheńska,
Głowy wawelskie [...] (Biuletyn HS, 16: 1954, 1, s. 173 n.).
13 W umowie z Tauerbachem trzy pozycje dotyczą dekoracji
malarskiej stropu. W pierwszej jest mowa o malarzu „de Nyssa”,
w ostatniej - o trzecim malarzu.
14 O. Baszczyńska, Rachunki budowy zamku królewskiego
1535, Kraków 1952, s. 69 (Źródła DW 1); Idem, O rachunkach
budowy zamku krakowskiego z roku 1535 (Studia DW, 1: 1955,
s. 201).
''Tomkowicz, Wawel, 1, s. 323.
16 Zob. np. M o r e 1 o ws k i, o. c., s. 20. Badacz (s. 21) określa
bardzo szerokie ramy czasowe powstania stropu, między latami ok.
1518 a 1541. H. Kunzek w artykule O głowach ze stropu sali
Poselskiej na Wawelu (Sztuki Piękne, 1: 1924/25, 5, s. 217) datuje
strop na początek 4. dziesięciolecia w. XVI.
17 M a ń k o ws k i, o. c., s. 15 n.
18 Misi ąg -Bocheńska, O głowach..., 1955, s. 141-144.
72
nak przypuszczenie tego badacza, iż głowy wyrzeźbił
pracujący w zamku „laąauerius” Loye, którego utożsa-
mił z niderlandzkim artystą Godfrydem van der Loy6 7.
Przyjąć wypada wersję Misiąg-Bocheńskiej, według
której głównym twórcą rzeźb na stropie był ściągnięty
z Wrocławia przez Seweryna Bonera łużyczanin Seba-
stian Tauerbach, występujący w źródłach krakowskich od
roku 1529 w związku z budową stropów w zamku wa-
welskim8. Poza umową koronnym argumentem przema-
wiającym za tym jest sporządzony przez artystę na rok
przed śmiercią, w roku 1552, inwentarz własnego mie-
nia, ujawniający m.in. 39 rzeźbionych głów („22 kleine
kopf, 17 kopf auf einer leistenen”)9. Misiąg-Bocheńska
uważa je za rezultat prób rzeźbiarskich, prowadzonych
przez artystę przed wykonaniem właściwych głów.
Podobnie jak wcześniejsi badacze10 II * sądzi ona, że Tauer-
bach nie był jedynym twórcą dekoracji snycerskiej. Za
jego współpracownika uważa występującego wcześniej
w źródłach Hansa „Sznyczera”, który mógł wykonać rzeź-
bione rozety, jak i część głów". Wypada tu jeszcze
odnotować uwagi Heleny Kozakiewiczowej", według
której podane w umowie wyższe ceny rozet przemawiają
za tym, że wykonał je sam Tauerbach, natomiast niżej
wycenione głowy są dziełem wyłącznie jego współpra-
cowników. Autorka skłonna jest jednak wykluczyć sny-
cerza Hansa jako współautora głów, gdyż specjalizował
się on w wykonywaniu rozet. Z umowy wynika, iż przy
dekoracji stropu zatrudniony był, jako jeden z trzech,
malarz z Nysy A Inne źródła, opublikowane przez Olgę
Baszczyńską, mówią, że prace malarskie wykonywał
również Andrzej Jungholcz'4.
Umowa dotycząca wykonania stropu nie dostarcza
informacji pozwalających na określenie dokładnego cza-
6 Brak w umowie kwoty zapłaty za fryz, zastąpionej wielokrop-
kiem, świadczyć może, że wykonanie krańca było przewidziane do-
piero po ukończeniu stropu.
I Ibidem, passim.
KMisiąg-Bocheńska, O głowach.... 1955, passim - cytuje
źródła dotyczące artysty.
9 Jako pierwszy opublikował inwentarz Tauerbacha A. C h m i e 1
w komunikacie w Spraw. KBHS, 5: 1 896, s. XLIV. Szerzej omawia
dokument Misiąg-Bocheńska, O głowach..., 1955, s. 153.
10 S. Tom ko wic z w swym dziele Wawel, 1: Zabudowania
Wawelu i ich dzieje (Teka GKGZ, 4: 1908, s. 322-324, 386-390)
jako pierwszy na podstawie analizy źródeł szerzej zaprezentował
historię głów. Za dzieło kilku artystów uważa je w późniejszej pracy
Zamek na Wawelu, Warszawa 1917, s. 22. Pierwszym monograficz-
nym opracowaniem tego zespołu rzeźb jest książka M. Morelow-
s k i. Głowy wawelskie w Rumiancowskiem Muzeum w Moskwie,
Kijów 1918, której autor wyraża również pogląd (s. 20-30), iż strop
w sali Poselskiej jest dziełem kilku artystów.
II Misiąg-Bocheńska, O głowach..., 1955, s. 156-162.
Szersza bibliografia dotycząca artysty w: M. Łodyńska-Kosiń-
su jego powstania. Stanisław Tomkowicz uważa, że
wykonano go około roku 1540, po pożarze zamku w roku
15361T Kilku późniejszych badaczy sądzi jednak, iż
wnętrze sali Poselskiej nie uległo zniszczeniu w czasie po-
żaru16. Mańkowski datuje strop na lata 1535-1543, przy
czym datę końcową wiąże bezpodstawnie z enigmatycz-
ną działalnością snycerza Loye". Według Misiąg-Bo-
cheńskiej umowę spisano w okresie, gdy były juz wyko-
nane wszystkie części stropu, a dotyczyła ona tylko jego
montowania. Przypuszczenie to miałaby potwierdzać
umowa dotycząca innego stropu wawelskiego, zawarta
z Tauerbachem po wykonani u przez niego i jego „fa-
milię” prac, a także stosunkowo niska cena jednej gło-
wy, 24 gr, którą to kwotę należałoby - zdaniem badacz-
ki - traktować jako ostatnią ratę. Istotnie, dziś może nas
dziwić, że za rozetę płacono więcej (za mniejszą 1, za
większą2 floreny) niż za głowę. Trzeba jednak uwzglę-
dnić fakt, że stopień technicznych trudności przy wyko-
naniu wyrafinowanej w formie rozety był większy niż
przy wykonaniu głowy. Należy również pamiętać o tym,
że w owym czasie 1 floren to zaledwie 30 groszy. Nie
przekonuje również stwierdzenie Misiąg-Bocheńskiej, iż
rozety w chwili zawarcia umowy były gotowe, gdyż
wyznaczono kwotę malarzowi za ich pozłocenie (po 6
florenów). Dziwić też może, że w umowie dotyczącej
montażu stropu z wykonanych już części nie wymienia
się pięciu herbów, o których mówią inne źródła.
W konkluzji swego wywodu badaczka stwierdza, iż strop
został wykonany najprawdopodobniej w ciągu roku 1534,
a terminus ad cjuem ukończenia jego montażu to data
19 września 1535 roku, kiedy to zapłacono za listwy do
* * 18
opon przeznaczonych do sali Poselskiej .
Gdy dekorowanie tej sali dobiegało końca, pożar,
który wybuchł w zamku w nocy z 17 na 18 października
ska, Joannes, (Johannes. Hans, Hanus, Hanusz), SAP, 3: 1979, s.
207 n. Zob. także A. Fischinger, Pałac króla Aleksandra na
Wawelu (Rocz. Krak., 56: 1990, s. 91).
12 H. Kozakiewiczów a [recenzja], Anna Misiąg-Bocheńska,
Głowy wawelskie [...] (Biuletyn HS, 16: 1954, 1, s. 173 n.).
13 W umowie z Tauerbachem trzy pozycje dotyczą dekoracji
malarskiej stropu. W pierwszej jest mowa o malarzu „de Nyssa”,
w ostatniej - o trzecim malarzu.
14 O. Baszczyńska, Rachunki budowy zamku królewskiego
1535, Kraków 1952, s. 69 (Źródła DW 1); Idem, O rachunkach
budowy zamku krakowskiego z roku 1535 (Studia DW, 1: 1955,
s. 201).
''Tomkowicz, Wawel, 1, s. 323.
16 Zob. np. M o r e 1 o ws k i, o. c., s. 20. Badacz (s. 21) określa
bardzo szerokie ramy czasowe powstania stropu, między latami ok.
1518 a 1541. H. Kunzek w artykule O głowach ze stropu sali
Poselskiej na Wawelu (Sztuki Piękne, 1: 1924/25, 5, s. 217) datuje
strop na początek 4. dziesięciolecia w. XVI.
17 M a ń k o ws k i, o. c., s. 15 n.
18 Misi ąg -Bocheńska, O głowach..., 1955, s. 141-144.
72