DOI Artikel:
Czyżewski, Krzysztof J.; Walczak, Marek: Ślepe maswerki w katedrze krakowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19896#0038
31. Fryburg Bryzgowijski, katedra, fragment portalu prezbiterium,
3. ćwierć w. XIV (wg Die Parler...-, reprod. A. Rzepecki)
w Poleń z połowy wieku XIV (fig. 29)<>(’ oraz we wspo-
mnianym już nagrobku św. Ludmiły w Pradze z 3. ćwierci
wieku XIV (fig. 24)<w. W Austrii prawie identycznie roz-
wiązany maswerk zachował się w portalu południowym
kościoła w Bad St. Leonhard z 1. ćwierci wieku XIV<"\
Warto również wspomnieć maswerki w arkadach słynne-
go relikwiarza w kształcie trzech wież (Dreiiurmreli-
cjitiar) w skarbcu katedry w Akwizgranie z przełomu 3.
i 4. ćwierci wieku XIV (fig. 30)66 * * 69 70 * * *. Z 3. ćwierci wieku XIV
pochodzi podobny do omawianych dekoracji bogaty,
rozwiązany dwupłaszczyznowo maswerk północnego
portalu chóru katedry we Fryburgu w Bryzgowii (fig. 31)7".
66 V. Menel, Vyvoj stredovekeho portalu v ceskych zemłch
(Zpravy pamatkove peće, 10: 1960, s. 127); Kuthan, o. c., s. 149.
Kutal, Llbal, Matejćek, o. c., il. 183.
"s Bruche r, o. c., s. 91, il. 53.
w E. G. Grimme, Der Aachener Domschatz (Aachener
Kunstblatter, 42: 1972, kat. nr 71, tabl. XV); Czymmek, o. c.,
s. 51. Warto jeszcze wspomnieć o obudowie kolońskiego relikwiarza
św. Urszuli, który dekorowany jest, podobnym do relikwiarza akwi-
zgrańskiego, zestawem motywów - J. Braun, Die Reliquiare des
christlichen Kultes und ihre Entwicklung, Freiburg im Breisgau
1940, s. 218-219, il. 169.
70Alt-Freiburg, oprać. J. Sauer, Augsburg 1928, s. 49;
FI. Re i nho 1 d. Der Chor des Munsters zu Freiburg i. Br. und die
Baukunst der Parlerfamilie, Strasburg 1929. (Studien zur Deutschen
Kunstgeschichte, 263, s. 25 i nn., tabl. IX, il. 12, 13); D. Liidke,
Freiburg i. Br., Munster, nórdliches Chorportal [w:] Die Parler...,
1, s. 298-299.
Bliskie temu ostatniemu są maswerki gzymsu arkadko-
wego w nawie katedry we Wrocławiu (fig. 32)'1 czy
maswerk wnęki sakramentarium w Nowej Wsi Kąckiej
(koło Kątów Wrocławskich) datowany, chyba zbyt wcze-
śnie, na początek wieku XIV77.
Do ostatniej grupy, którą możemy wyodrębnić wśród
maswerków nawowych w katedrze krakowskiej, należą
maswerki I i III na ścianie południowej oraz III i IV na
ścianie północnej, oparte na schemacie utworzonego
z nosków wieloliścia przerwanego u dołu i nadwieszone-
go na lukach wycinanych w skomplikowany sposób
i ozdobionych noskami. W zestawieniu z poprzednimi te
maswerki mają najbardziej swobodny i fantazyjny cha-
rakter. Z wcześniejszych dekoracji w Europie bliskie
takiemu schematowi wydają się maswerki na przywoły-
wanej już północnej elewacji prezbiterium katedry
w Augsburgu. Ponad portalem prowadzącym do jego
wnętrza wydrążono wysmukłe wnęki i wypełniono je ma-
swerkami o motywie czworoliścia przerwanego u dołu
i nadwieszonego na półłuczach dekorowanych noskami
(fig. 23). I w Augsburgu i w Krakowie maswerki te
umieszczone są przy zewnętrznych krawędziach głębokich
nisz; mają więc charakter pełnoplastycznej dekoracji
współgrającej z płaskimi maswerkami usytuowanymi na
tej samej wysokości wewnątrz nisz. Na tym samym sche-
macie oparte są maswerki nisz na niektórych przyporach
prezbiterium augsburskiego kościoła. Trzeba też zwrócić
uwagę, że podobna w rysunku dekoracja znajdowała się
niegdyś w kościele Franciszkanów w Nowym Sączu (fig.
33)7'. Przyjmując zaproponowane niedawno, późne da-
towanie tej budowli (3. ćwierć wieku XIV), założyć
można wpływ warsztatu katedralnego na kształt jej de-
koracji maswerkowej 74 *. Nie jest być może przypadkiem,
że w Nowym Sączu istniały także maswerki w formie
trzech spiętrzonych arkadek znane z chóru katedry
w Augsburgu i z południowego ramienia transeptu kate-
dry krakowskiej7".
Na zakończenie trzeba jeszcze wspomnieć o ma-
swerku zachowanym w zewnętrznej płycinie zachodniej
'1 M. Bukowski, Katedra wrocławska, Wrocław 1962, s. 46,
il. 62, 224, 228.
KZSP, Seria nowa, 4: Województwo wrocławskie, 2: Sobót-
ka, Kąty Wrocławskie i okolice, red. J. Pokora, M. Zlat, Warsza-
wa 1991, s. 71, il. 45.
' ’ W niszy na południowej ścianie prezbiterium: Łuszczkie-
wicz, o. c., s. 173, tabl. XXVI; por. także dekorację zewnętrznego
portalu prowadzącego do kościoła - ibidem, s. 170.
74 Wczesne datowanie kościoła w Nowym Sączu (początek
w. XIV) kwestionuje Pencakowski, o. c., s. 98-99. Autor słu-
sznie podkreśla, że: „nisza w obramieniu bogato profilowanym, je-
dynie w partii archiwolty z pięknym i urozmaiconym ślepym maswer-
kiem, nie mogła powstać przed połową XIV w.” Jako jedyną bliską
analogię wskazuje jednak nie maswerki nawy głównej katedry, lecz
nagrobka Kazimierza Wielkiego.
75 Por. s. 26-27.
3. ćwierć w. XIV (wg Die Parler...-, reprod. A. Rzepecki)
w Poleń z połowy wieku XIV (fig. 29)<>(’ oraz we wspo-
mnianym już nagrobku św. Ludmiły w Pradze z 3. ćwierci
wieku XIV (fig. 24)<w. W Austrii prawie identycznie roz-
wiązany maswerk zachował się w portalu południowym
kościoła w Bad St. Leonhard z 1. ćwierci wieku XIV<"\
Warto również wspomnieć maswerki w arkadach słynne-
go relikwiarza w kształcie trzech wież (Dreiiurmreli-
cjitiar) w skarbcu katedry w Akwizgranie z przełomu 3.
i 4. ćwierci wieku XIV (fig. 30)66 * * 69 70 * * *. Z 3. ćwierci wieku XIV
pochodzi podobny do omawianych dekoracji bogaty,
rozwiązany dwupłaszczyznowo maswerk północnego
portalu chóru katedry we Fryburgu w Bryzgowii (fig. 31)7".
66 V. Menel, Vyvoj stredovekeho portalu v ceskych zemłch
(Zpravy pamatkove peće, 10: 1960, s. 127); Kuthan, o. c., s. 149.
Kutal, Llbal, Matejćek, o. c., il. 183.
"s Bruche r, o. c., s. 91, il. 53.
w E. G. Grimme, Der Aachener Domschatz (Aachener
Kunstblatter, 42: 1972, kat. nr 71, tabl. XV); Czymmek, o. c.,
s. 51. Warto jeszcze wspomnieć o obudowie kolońskiego relikwiarza
św. Urszuli, który dekorowany jest, podobnym do relikwiarza akwi-
zgrańskiego, zestawem motywów - J. Braun, Die Reliquiare des
christlichen Kultes und ihre Entwicklung, Freiburg im Breisgau
1940, s. 218-219, il. 169.
70Alt-Freiburg, oprać. J. Sauer, Augsburg 1928, s. 49;
FI. Re i nho 1 d. Der Chor des Munsters zu Freiburg i. Br. und die
Baukunst der Parlerfamilie, Strasburg 1929. (Studien zur Deutschen
Kunstgeschichte, 263, s. 25 i nn., tabl. IX, il. 12, 13); D. Liidke,
Freiburg i. Br., Munster, nórdliches Chorportal [w:] Die Parler...,
1, s. 298-299.
Bliskie temu ostatniemu są maswerki gzymsu arkadko-
wego w nawie katedry we Wrocławiu (fig. 32)'1 czy
maswerk wnęki sakramentarium w Nowej Wsi Kąckiej
(koło Kątów Wrocławskich) datowany, chyba zbyt wcze-
śnie, na początek wieku XIV77.
Do ostatniej grupy, którą możemy wyodrębnić wśród
maswerków nawowych w katedrze krakowskiej, należą
maswerki I i III na ścianie południowej oraz III i IV na
ścianie północnej, oparte na schemacie utworzonego
z nosków wieloliścia przerwanego u dołu i nadwieszone-
go na lukach wycinanych w skomplikowany sposób
i ozdobionych noskami. W zestawieniu z poprzednimi te
maswerki mają najbardziej swobodny i fantazyjny cha-
rakter. Z wcześniejszych dekoracji w Europie bliskie
takiemu schematowi wydają się maswerki na przywoły-
wanej już północnej elewacji prezbiterium katedry
w Augsburgu. Ponad portalem prowadzącym do jego
wnętrza wydrążono wysmukłe wnęki i wypełniono je ma-
swerkami o motywie czworoliścia przerwanego u dołu
i nadwieszonego na półłuczach dekorowanych noskami
(fig. 23). I w Augsburgu i w Krakowie maswerki te
umieszczone są przy zewnętrznych krawędziach głębokich
nisz; mają więc charakter pełnoplastycznej dekoracji
współgrającej z płaskimi maswerkami usytuowanymi na
tej samej wysokości wewnątrz nisz. Na tym samym sche-
macie oparte są maswerki nisz na niektórych przyporach
prezbiterium augsburskiego kościoła. Trzeba też zwrócić
uwagę, że podobna w rysunku dekoracja znajdowała się
niegdyś w kościele Franciszkanów w Nowym Sączu (fig.
33)7'. Przyjmując zaproponowane niedawno, późne da-
towanie tej budowli (3. ćwierć wieku XIV), założyć
można wpływ warsztatu katedralnego na kształt jej de-
koracji maswerkowej 74 *. Nie jest być może przypadkiem,
że w Nowym Sączu istniały także maswerki w formie
trzech spiętrzonych arkadek znane z chóru katedry
w Augsburgu i z południowego ramienia transeptu kate-
dry krakowskiej7".
Na zakończenie trzeba jeszcze wspomnieć o ma-
swerku zachowanym w zewnętrznej płycinie zachodniej
'1 M. Bukowski, Katedra wrocławska, Wrocław 1962, s. 46,
il. 62, 224, 228.
KZSP, Seria nowa, 4: Województwo wrocławskie, 2: Sobót-
ka, Kąty Wrocławskie i okolice, red. J. Pokora, M. Zlat, Warsza-
wa 1991, s. 71, il. 45.
' ’ W niszy na południowej ścianie prezbiterium: Łuszczkie-
wicz, o. c., s. 173, tabl. XXVI; por. także dekorację zewnętrznego
portalu prowadzącego do kościoła - ibidem, s. 170.
74 Wczesne datowanie kościoła w Nowym Sączu (początek
w. XIV) kwestionuje Pencakowski, o. c., s. 98-99. Autor słu-
sznie podkreśla, że: „nisza w obramieniu bogato profilowanym, je-
dynie w partii archiwolty z pięknym i urozmaiconym ślepym maswer-
kiem, nie mogła powstać przed połową XIV w.” Jako jedyną bliską
analogię wskazuje jednak nie maswerki nawy głównej katedry, lecz
nagrobka Kazimierza Wielkiego.
75 Por. s. 26-27.