DOI Artikel:
Czyżewski, Krzysztof J.; Walczak, Marek: Ślepe maswerki w katedrze krakowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19896#0040
ściany w północnym ramieniu transeptu (fig. 12d). Odbie-
ga on zdecydowanie od pozostałych późnogotycką kom-
pozycją, opartą na łuku w kształcie oślego grzbietu.
Płynne, płomieniste formy również wskazują na jego
odrębność. Maswerk ten nie należy do żadnej z omawia-
nych grup i powstał Jak się wydaje, później niż omówione
dekoracje7'1. Problem ten wymaga jednak dalszych badań.
Przytoczone przykłady pokazują, że maswerki nawo-
we katedry krakowskiej oraz część maswerków transep-
tu od strony zachodniej znajdują analogie w krajach
Europy zachodniej i środkowej. Szczególne podobieństwa
kompozycyjne zdają się łączyć krakowski zespół z ze-
społem maswerków w katedrze w Augsburgu.
W świetle dotychczasowych badań nad architekturą
katedry w Krakowie wyniki przeprowadzonej analizy nie
76 Jako przykłady podobnych rozwiązań można przywołać
późnogotyckie dekoracje z Rouen/Seine-Maritime, kościół Saint
Maclou (1485-1507) oraz z Ulm, kościół katedralny (1477-1493);
B i n d i n g, o. c., il. 93, 393; ibidem, il. 5e, f-schematy typowych
późnogotyckich dekoracji opartych na zestawieniu łuków w kształ-
cie oślego grzbietu z rybimi pęcherzami.
powinny dziwić. Sytuują one katedralne maswerki
w kręgu szeroko znanych realizacji architektonicznych,
których wpływ na architekturę Krakowa podnoszony był
niejednokrotnie. Analiza ta jest pierwszą podjętą w od-
niesieniu do grupy maswerków w katedrze krakowskiej
i zostanie z pewnością skorygowana i uzupełniona w toku
dalszych badań. Skłania ona jednak, w sposób zdecydo-
wany, do podania w wątpliwość zaproponowanej niedaw-
no tezy o alzackich filiacjach maswerków w transepcie
katedry, istniejących rzekomo do połowy wieku XIX.
Można także doszukiwać się wpływu maswerków kate-
dralnych na miejscowe środowisko architektoniczne . To
zadanie wykracza jednak zdecydowanie poza ramy niniej-
szego tekstu.
77 Można tu wstępnie zwrócić uwagę na maswerki okienne
w kościołach w Bejscach, Olkuszu oraz wspomniane wyżej dekora-
cje w Nowym Sączu. Pewne podobieństwa do maswerków katedral-
nych (nawowych) wykazują także maswerki w niszach na północnej
ścianie prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie - zob. Wę-
cławowicz, P i e t r zy k ó wn a, o. c., il. 22-26, 27, 39, 43.
BLIND TRACERY IN WAWEL CATHEDRAL
S u m mary
The article deals with the blind tracery filling the panels which
flank the Windows in the transepts and nave of Cracow Cathedral.
Contrary to the hitherto maintained conviction of their 19th century
origin, it is a genuine 14th century decoration. In addition, the
authors considered the blind tracery in two western bays of the pres-
bytery, reconstructed towards the end of the 19th century on the basis
of preserved traces.
lt follows from analysis of archival sources that most of the
Gothic tracery in the cathedral Windows was removed during the 17th
and 18th centuries. In order to complement the image the authors
have established the chronology of introduction of 19th century, Neo-
Gothic tracery ornamentation.
In tenns of style the extant blind tracery splits into two distinct
groups. The first of them comprises the traceries in the presbytery
and on the east walls of the transepts. In addition to their similarity
in form, they are also related by the modę of execution, being close-
ly bound with the background of the panels. Each panel in this group
is divided by a mullion into two lancets. However, they vary in the
decoration filling the area between their apexes and the pointed arch
closing the panel. Especially characteristic is the use in sonie in-
stances of the curvilinear motif. Having traced the origin of this motif
and presented appropriate analogies, the authors conclude that the
Cracow tracery of this type (dated to a period earlier than 1346)
belongs to a group of early curvilinear traceries probably dependent
on Swabian architecture. This may form one morę confirmation
of the thesis about the influence of the circle of the Cistercian
church at Salem on the architecture of the presbytery of Cracow
Cathedral.
The second group is formed by the blind tracery in the nave and
on the west walls of the transepts. The decoration has been com-
posed as spatial structures not related with the wali. They are char-
acterized by the absence in them of the mullions dividing the panels,
separation of the upper parts of the composition by semicircular
arches decorated from within with ,,toes”, and the use of open com-
positions likewise enriched with „toes” projecting inwards. It is dif-
ficult to indicate direct prototypes for the above-discussed tracery; we
can nevertheless limit the rangę of possible inspirations. For the
tracery of the second group one can find analogies in numerous
Central European and Polish examples, dating from the first half of
the 14th century (e.g. Vienna, Meissen, Osek, Wrocław). A particu-
larly close resemblance in composition is discernible between them
and a group of traceries in the presbytery of Augsburg Cathedral.
ga on zdecydowanie od pozostałych późnogotycką kom-
pozycją, opartą na łuku w kształcie oślego grzbietu.
Płynne, płomieniste formy również wskazują na jego
odrębność. Maswerk ten nie należy do żadnej z omawia-
nych grup i powstał Jak się wydaje, później niż omówione
dekoracje7'1. Problem ten wymaga jednak dalszych badań.
Przytoczone przykłady pokazują, że maswerki nawo-
we katedry krakowskiej oraz część maswerków transep-
tu od strony zachodniej znajdują analogie w krajach
Europy zachodniej i środkowej. Szczególne podobieństwa
kompozycyjne zdają się łączyć krakowski zespół z ze-
społem maswerków w katedrze w Augsburgu.
W świetle dotychczasowych badań nad architekturą
katedry w Krakowie wyniki przeprowadzonej analizy nie
76 Jako przykłady podobnych rozwiązań można przywołać
późnogotyckie dekoracje z Rouen/Seine-Maritime, kościół Saint
Maclou (1485-1507) oraz z Ulm, kościół katedralny (1477-1493);
B i n d i n g, o. c., il. 93, 393; ibidem, il. 5e, f-schematy typowych
późnogotyckich dekoracji opartych na zestawieniu łuków w kształ-
cie oślego grzbietu z rybimi pęcherzami.
powinny dziwić. Sytuują one katedralne maswerki
w kręgu szeroko znanych realizacji architektonicznych,
których wpływ na architekturę Krakowa podnoszony był
niejednokrotnie. Analiza ta jest pierwszą podjętą w od-
niesieniu do grupy maswerków w katedrze krakowskiej
i zostanie z pewnością skorygowana i uzupełniona w toku
dalszych badań. Skłania ona jednak, w sposób zdecydo-
wany, do podania w wątpliwość zaproponowanej niedaw-
no tezy o alzackich filiacjach maswerków w transepcie
katedry, istniejących rzekomo do połowy wieku XIX.
Można także doszukiwać się wpływu maswerków kate-
dralnych na miejscowe środowisko architektoniczne . To
zadanie wykracza jednak zdecydowanie poza ramy niniej-
szego tekstu.
77 Można tu wstępnie zwrócić uwagę na maswerki okienne
w kościołach w Bejscach, Olkuszu oraz wspomniane wyżej dekora-
cje w Nowym Sączu. Pewne podobieństwa do maswerków katedral-
nych (nawowych) wykazują także maswerki w niszach na północnej
ścianie prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie - zob. Wę-
cławowicz, P i e t r zy k ó wn a, o. c., il. 22-26, 27, 39, 43.
BLIND TRACERY IN WAWEL CATHEDRAL
S u m mary
The article deals with the blind tracery filling the panels which
flank the Windows in the transepts and nave of Cracow Cathedral.
Contrary to the hitherto maintained conviction of their 19th century
origin, it is a genuine 14th century decoration. In addition, the
authors considered the blind tracery in two western bays of the pres-
bytery, reconstructed towards the end of the 19th century on the basis
of preserved traces.
lt follows from analysis of archival sources that most of the
Gothic tracery in the cathedral Windows was removed during the 17th
and 18th centuries. In order to complement the image the authors
have established the chronology of introduction of 19th century, Neo-
Gothic tracery ornamentation.
In tenns of style the extant blind tracery splits into two distinct
groups. The first of them comprises the traceries in the presbytery
and on the east walls of the transepts. In addition to their similarity
in form, they are also related by the modę of execution, being close-
ly bound with the background of the panels. Each panel in this group
is divided by a mullion into two lancets. However, they vary in the
decoration filling the area between their apexes and the pointed arch
closing the panel. Especially characteristic is the use in sonie in-
stances of the curvilinear motif. Having traced the origin of this motif
and presented appropriate analogies, the authors conclude that the
Cracow tracery of this type (dated to a period earlier than 1346)
belongs to a group of early curvilinear traceries probably dependent
on Swabian architecture. This may form one morę confirmation
of the thesis about the influence of the circle of the Cistercian
church at Salem on the architecture of the presbytery of Cracow
Cathedral.
The second group is formed by the blind tracery in the nave and
on the west walls of the transepts. The decoration has been com-
posed as spatial structures not related with the wali. They are char-
acterized by the absence in them of the mullions dividing the panels,
separation of the upper parts of the composition by semicircular
arches decorated from within with ,,toes”, and the use of open com-
positions likewise enriched with „toes” projecting inwards. It is dif-
ficult to indicate direct prototypes for the above-discussed tracery; we
can nevertheless limit the rangę of possible inspirations. For the
tracery of the second group one can find analogies in numerous
Central European and Polish examples, dating from the first half of
the 14th century (e.g. Vienna, Meissen, Osek, Wrocław). A particu-
larly close resemblance in composition is discernible between them
and a group of traceries in the presbytery of Augsburg Cathedral.