DOI Artikel:
Marcinkowski, Wojciech: Późnogotyckie "Narodziny Chrystusa" w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu: Uwagi o szwabsko-bawarskim stylu reliefu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19896#0048
14. Stodółka i tło architekto-
niczne - fragment fig. 1
15. Tło architektoniczne - fragment
reliefu Narodziny Chrystusa z kapli-
cy Św. Trójcy w Linzu, Stadtmu-
seum Nordico Linz (fot. F. Mi-
chałek)
16. Stodółka - fragment reliefu Narodziny
Chrystusa, 1500, Jenkofen, kościół parafial-
ny Wniebowzięcia Marii (fot. Bayerisches
Landesamt fur Denkmalpflege, Miinchen)
Jako konsekwencja powyższych wywodów rysuje się
alternatywa: mamy tu dzieło bądź szwabsko-bawarskie-
go snycerza, bądź też powstałe pod wpływem sztuki tego
regionu. Sądzimy, że trzeba raczej opowiedzieć się za
pierwszą ewentualnością - odniesienia są zbyt liczne
i zbyt dosłowne. Z tej racji należy też wykluczyć pośre-
dnictwo grafiki. Ryciny prominentnych sztycharzy (Mar-
tin Schongauer (B. 4), za nim Wacław z Ołomuńca (B.
17), Mistrz E. S. (L. 23)) reprezentują zresztą inną tra-
dycję ikonograficzną. Były one co prawda wykorzysty-
wane w sztuce ołtarzowej, ale gdzie indziej.
Kolejne pytanie, jakie staje przed nami to: czy na-
stawa, z której pochodzi nasz relief, została importowa-
na do Małopolski (kiedy?), czy też powstała na miejscu?
O proweniencji reliefu w Pieskowej Skale nic nie wiemy.
Oczywiście powszechnie znana jest praktyka rozsyłania
retabulów z Ulm, Memmingen, Kaufbeuren, Ravensbur-
ga. Wnosząc z dzisiejszego stanu zachowania, da się po-
wiedzieć, że początek tej praktyki wyznacza retabulum
ołtarza głównego kościoła parafialnego w gryzońskim
Churwalden (1477)1". To samo stwierdzić można w od-
niesieniu do Augsburga, a domniemywać w odniesieniu
do Pasawy. Pewien istotny szczegół zdaje się jednak
świadczyć o powstaniu dzieła w Krakowie. Otóż obie ręce
Marii zwieszają się w sposób nasuwający skojarzenie ze
Stwoszowym ujęciem Matki Boskiej w scenie Ostatniej
Modlitwy na Ołtarzu Krakowskim. Dotyczy to też prze-
plecenia chusty pod pachami. Relief nasz włączałby się
zatem w ciąg naśladownictw, reminiscencji i cytatów
z krakowskiego arcydzieła, podobnie jak zobrazowania
Marii na retabulum w Świdnicy, na płaskorzeźbie
z Koszyc (w Budapeszcie) i na Poliptyku Olkuskim czy
- gdzieś na końcu tej linii - figura Mistrza Pawła (Paul
Bildschnitzer) w kaplicy Csakych lewockiej fary.
Tak więc relief w Pieskowej Skale przypisalibyśmy
szwabsko-bawarskiemu snycerzowi, który był czynny
w Krakowie bądź przewinął się przez Kraków. Pierwsza
ewentualność sprowadza się w istocie do kwestii czy
działał on w Stwoszowej pracowni Ołtarza. O organiza-
cji warsztatu Stwosza w Krakowie wiemy niewiele. Pro-
blem ten zaprzątał badaczy co najwyżej w zakresie,
w jakim mogło to być użyteczne dla doraźnie czynionych
atrybucji. Brak nam tu wiedzy, którą można by porów-
nać choćby z wnikliwymi konstatacjami o organizacji
warsztatu Tilmana Riemenschneidera w Wiirzburgu. Ana-
liza nastawy Stwosza dostarcza dowodów, że obok Mi-
strza działali przy ołtarzu inni jeszcze snycerze, co prawda
niezbyt uchwytni źródłowo. Rozbieżności stylów indywi-
rich Helmschrot undAndre Taubenpeck (Ars Bavarica, 11/12: 1979,
s. 90-99).
''Ostatnio literaturę na ten temat zebrała A. Klodnicki-
Orlowski, Studien zu Jacob Rufi, einem spatgotischen Bild-
schnitzer aus Ravensburg, Heidelberg [1990 lub po], przyp. 87 na
s. 228.
44
niczne - fragment fig. 1
15. Tło architektoniczne - fragment
reliefu Narodziny Chrystusa z kapli-
cy Św. Trójcy w Linzu, Stadtmu-
seum Nordico Linz (fot. F. Mi-
chałek)
16. Stodółka - fragment reliefu Narodziny
Chrystusa, 1500, Jenkofen, kościół parafial-
ny Wniebowzięcia Marii (fot. Bayerisches
Landesamt fur Denkmalpflege, Miinchen)
Jako konsekwencja powyższych wywodów rysuje się
alternatywa: mamy tu dzieło bądź szwabsko-bawarskie-
go snycerza, bądź też powstałe pod wpływem sztuki tego
regionu. Sądzimy, że trzeba raczej opowiedzieć się za
pierwszą ewentualnością - odniesienia są zbyt liczne
i zbyt dosłowne. Z tej racji należy też wykluczyć pośre-
dnictwo grafiki. Ryciny prominentnych sztycharzy (Mar-
tin Schongauer (B. 4), za nim Wacław z Ołomuńca (B.
17), Mistrz E. S. (L. 23)) reprezentują zresztą inną tra-
dycję ikonograficzną. Były one co prawda wykorzysty-
wane w sztuce ołtarzowej, ale gdzie indziej.
Kolejne pytanie, jakie staje przed nami to: czy na-
stawa, z której pochodzi nasz relief, została importowa-
na do Małopolski (kiedy?), czy też powstała na miejscu?
O proweniencji reliefu w Pieskowej Skale nic nie wiemy.
Oczywiście powszechnie znana jest praktyka rozsyłania
retabulów z Ulm, Memmingen, Kaufbeuren, Ravensbur-
ga. Wnosząc z dzisiejszego stanu zachowania, da się po-
wiedzieć, że początek tej praktyki wyznacza retabulum
ołtarza głównego kościoła parafialnego w gryzońskim
Churwalden (1477)1". To samo stwierdzić można w od-
niesieniu do Augsburga, a domniemywać w odniesieniu
do Pasawy. Pewien istotny szczegół zdaje się jednak
świadczyć o powstaniu dzieła w Krakowie. Otóż obie ręce
Marii zwieszają się w sposób nasuwający skojarzenie ze
Stwoszowym ujęciem Matki Boskiej w scenie Ostatniej
Modlitwy na Ołtarzu Krakowskim. Dotyczy to też prze-
plecenia chusty pod pachami. Relief nasz włączałby się
zatem w ciąg naśladownictw, reminiscencji i cytatów
z krakowskiego arcydzieła, podobnie jak zobrazowania
Marii na retabulum w Świdnicy, na płaskorzeźbie
z Koszyc (w Budapeszcie) i na Poliptyku Olkuskim czy
- gdzieś na końcu tej linii - figura Mistrza Pawła (Paul
Bildschnitzer) w kaplicy Csakych lewockiej fary.
Tak więc relief w Pieskowej Skale przypisalibyśmy
szwabsko-bawarskiemu snycerzowi, który był czynny
w Krakowie bądź przewinął się przez Kraków. Pierwsza
ewentualność sprowadza się w istocie do kwestii czy
działał on w Stwoszowej pracowni Ołtarza. O organiza-
cji warsztatu Stwosza w Krakowie wiemy niewiele. Pro-
blem ten zaprzątał badaczy co najwyżej w zakresie,
w jakim mogło to być użyteczne dla doraźnie czynionych
atrybucji. Brak nam tu wiedzy, którą można by porów-
nać choćby z wnikliwymi konstatacjami o organizacji
warsztatu Tilmana Riemenschneidera w Wiirzburgu. Ana-
liza nastawy Stwosza dostarcza dowodów, że obok Mi-
strza działali przy ołtarzu inni jeszcze snycerze, co prawda
niezbyt uchwytni źródłowo. Rozbieżności stylów indywi-
rich Helmschrot undAndre Taubenpeck (Ars Bavarica, 11/12: 1979,
s. 90-99).
''Ostatnio literaturę na ten temat zebrała A. Klodnicki-
Orlowski, Studien zu Jacob Rufi, einem spatgotischen Bild-
schnitzer aus Ravensburg, Heidelberg [1990 lub po], przyp. 87 na
s. 228.
44