DOI article:
Wróblewska, Kamila: Portret Fryderyka Henryka Orańskiego namiestnika Zjednoczonych Niderlandów
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19896#0098
szło do spotkania młodego księcia z królem Henrykiem
IV. W roku 1602 złożył wizytę w Londynie Jakubowi I
(1566-1625), który z woli Elżbiety I otrzymał w roku
1603 koronę angielską8.
Praktyczne doświadczenia wojskowe zdobywał przy-
szły namiestnik u boku stadhoudera Maurycego. Taką
szkołą była dlań m.in. bitwa stoczona w roku 1600 pod
Nieuwpoort. Z inicjatywy Constantijna Huygensa malarz
flamandzki Thomas Willeboirts Bosschaert (1614-1654)
upamiętnił zwycięstwo Orańczyków w podwójnym por-
trecie konnym z około połowy XVII wieku. Nad głowa-
mi braci unosi się anioł z dwoma laurowymi wieńcami.
Głowa młodego Fryderyka namalowana została na pod-
stawie wcześniejszego wzoru graficznego Jacoba Matha-
ma (1571-1631) z roku 1602, a inspiracjąbył wcześniej-
szy jeszcze portret Jana Antonisza van Ravesteyna (1572-
1657)9'. W bitwie pod Nieuwpoort brał udział wspomnia-
ny Ernest Magnus Denhoff, szanowana w Rzeczypospo-
litej osoba. Ocenił go sprawiedliwie, choć nie bez nuty
dystansu Albrycht Stanisław Radziwiłł: „Zeszedł wtedy
również Doenhoff, wojewoda pamawski, wielki żołnierz,
dobry mąż, ale też wielki kalwin”1".
W roku 1621 Fryderyk Henryk mianowany został
generałem rajterii. Maurycy Orański był zwolennikiem
małżeństwa przyszłego namiestnika z Amalią von Soł-
mes-Braunfełs. Ich ślub odbył się 14 kwietnia 1625 roku.
Maurycy zmarł bezpotomnie 23 kwietnia tegoż roku11.
Amalia (1602-1675) była córką Johanna Albrechta
von Solms-Braunfels i Agnes von Sayn Wittgenstein
(f 1617). Drugi związek małżeński Johanna Albrechta w
lutym 1619 roku z Julianąvan Nassau-Siegen uczynił go
powinowatym dworu Orańskiego. Był on przedstawicie-
lem Unii protestanckiej i opiekunem młodego księcia
Fryderyka Wittelsbacha na dworze heidelberskim. Wraz
z rodziną udał się z nim w roku 1619 do Pragi - już jako
Fryderykiem V, królem Czech. Pełnił tam funkcję ochmi-
strza dworu małżonki królewskiej Elżbiety Stuart (1596-
* Biographisch Woordenboek..., 2, s. 67; 5, s. 23. Charlotta
Brabantina i Charlotta Flandrina, przyrodnie sióstr)' Fryderyka Hen-
ryka, wychovvywały się pod opieką księżnej de Bouillon.
'M. E. Tiethoff-Spliethoff, De portret ten van Stad-
houder Frederik Hendrik (Overdruk uit Jaarboek Central Bureau
voor Genealogie. Haga 1978, s. 99, il. 4, 5).
10 A. S. Radziwiłł, Pamiętnik o dziejach w Polsce, przeł.
i oprać. A. Przyboś i R. Żelewski, 2, Warszawa 1980, s. 315;
M. Gratin Dónhoff, Namen die keiner mehr nennt, Dusseldorf—
Koln 1971, s. 120; S. K[ozak], Portret Magnusa Ernesta Denhof-
fa, wojewody parnawskiego [w:] Odsiecz wiedeńska. Wystawa ju-
bileuszowa ir Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie biU\y,
Kraków 1990, 1, s. 103-104; 2, il., 33.
11 Biographisch Woordenboek..., 2, s. 67; Europaische Stamm-
tafel, 1, Marburg 1980, tabl. 45.
Wykresy genealogiczne powiązań rodów: van Oranje-Nassau,
van Nassau-Siegen, Solms-Braunfels i zu Dohna opracowane przez
F. van Kretschmara z Hagi wykorzystano w katalogu - M. B art o ś.
1662), córki Jakuba I. Amalia zaś i jej siostra Urszula
(1594-1657) zostały damami dworu królowej. Urszula
poślubiła w marcu 1620 roku Krzysztofa zu Dohna
(1583-1637), posła Unii Protestanckiej w Pradze. Po
detronizacji tzw. zimowego króla Czech Johann Albrecht
podążył wraz z młodszą córką za królową czeską do
Holandii1’.
Jako małżonka namiestnika Zjednoczonych Niderlan-
dów Amalia podtrzymywała nadal przyjaźń z Elżbietą
Stuart, wysoko urodzoną księżniczką krwi. Zdetronizo-
wana królowa była bardzo szanowana na wygnaniu
w Hadze. W ikonografii portretowej Amalii i Elżbiety,
powstającej równolegle w ciągu wielu lat, zaistniały
wizerunki, które pod względem doboru malarzy, kompo-
zycji, stroju, wreszcie fizycznej emanacji twarz}' zdają się
także tę przyjaźń dokumentować1’.
Ze związku Fryderyka Henryka z Amalią von Solms-
-Braunfels urodziło się pięcioro dzieci. Jedyny ich syn
Wilhelm II (1626-1650), kolejny namiestnik, poślubił
w roku 1641 Marię Henriettę Stuart (1631-1660), córkę
króla angielskiego Karola I. Louisa Henrietta (1627-
1667) została w roku 1648 małżonką elektora Frydery-
ka Wilhelma (1620-1688), księcia lennych Prus Książę-
cych podległych wówczas Koronie Polskiej. Uroczystość
ich zaślubin przedstawił na małym zbiorowym portrecie
z 1646/1647 roku Johan Mijtens (1614-1670), obecnie
w kolekcji Musee de Beaux Arts w Rennes. Jest to ostatni
wizerunek księcia malowany za jego życia". Albertina
Agnes (1634-1696) pojęła w roku 1652 za małżonka
Willema Frederika van Nassau-Dietz. Linia ta zapocząt-
kowała utworzoną w roku 1815 roku monarchię nider-
landzką1". Henrietta Katharina (1637-1708) wyszła za
mąż w roku 1659 za Johanna Georga von Anhalt-Des-
sau (1627-1693). Najmłodsza Maria (1642-1688) odda-
ła swoją rękę w roku 1662 Ludwigowi Heinrichowi
Moritzowi von Simmem (1640-1676). Zmarła bezpoto-
• 16
mnie .
K. Wróblewska, Portret holenderski w zbiorach Muzeum War-
mii i Mazur, Olsztyn 1993. Nie publikowany tekst (bez tytułu) Je-
sko von Dohna, poświęcony czeskim i orańskim epizodom rodziny
Solms-Braunfels i zu Dohna, w posiadaniu autorki.
1 M. P i w o c k a, Elżbieta Stuart - ,, Nieznana dama " z gale-
rii w Nieświeżu (Folia HA; 24: 1988, s. 161-162).
14 T i eth o ff- S p 1 i e th o ff, o. c., s. 117, il. 24. Portret o wym.
58x74 cm. Książę Orański namalowany z siwymi póldtugimi wło-
sami zaczesanymi od czoła i opadającymi na biały kołnierz. O rękę
Louizy starał się także Jerzy II Rakoczy (1621-1658), książę Sied-
miogrodu - Radziwiłł, o. c., 2, s. 302.
” Tablica genealogiczna Domu Orańskiego (Stichting Iconogra-
phisch Bureau w Hadze) w ekspozycji Muzeum w Morągu.
16 Biographisch Woordenboek..., 1, s. 74. Portrety potomków
Fryderyka Henryka, z wyjątkiem Henrietty Kathariny, w zbiorach
Muzeum w Olsztynie; zob. B art oś, Wró b 1 e ws ka, o. c., il. 6, 7.
9 , 12-14, 35, 53, portret Fryderyka Henryka i Amalii Solms-Braun-
fels il. 17, 18.
94
IV. W roku 1602 złożył wizytę w Londynie Jakubowi I
(1566-1625), który z woli Elżbiety I otrzymał w roku
1603 koronę angielską8.
Praktyczne doświadczenia wojskowe zdobywał przy-
szły namiestnik u boku stadhoudera Maurycego. Taką
szkołą była dlań m.in. bitwa stoczona w roku 1600 pod
Nieuwpoort. Z inicjatywy Constantijna Huygensa malarz
flamandzki Thomas Willeboirts Bosschaert (1614-1654)
upamiętnił zwycięstwo Orańczyków w podwójnym por-
trecie konnym z około połowy XVII wieku. Nad głowa-
mi braci unosi się anioł z dwoma laurowymi wieńcami.
Głowa młodego Fryderyka namalowana została na pod-
stawie wcześniejszego wzoru graficznego Jacoba Matha-
ma (1571-1631) z roku 1602, a inspiracjąbył wcześniej-
szy jeszcze portret Jana Antonisza van Ravesteyna (1572-
1657)9'. W bitwie pod Nieuwpoort brał udział wspomnia-
ny Ernest Magnus Denhoff, szanowana w Rzeczypospo-
litej osoba. Ocenił go sprawiedliwie, choć nie bez nuty
dystansu Albrycht Stanisław Radziwiłł: „Zeszedł wtedy
również Doenhoff, wojewoda pamawski, wielki żołnierz,
dobry mąż, ale też wielki kalwin”1".
W roku 1621 Fryderyk Henryk mianowany został
generałem rajterii. Maurycy Orański był zwolennikiem
małżeństwa przyszłego namiestnika z Amalią von Soł-
mes-Braunfełs. Ich ślub odbył się 14 kwietnia 1625 roku.
Maurycy zmarł bezpotomnie 23 kwietnia tegoż roku11.
Amalia (1602-1675) była córką Johanna Albrechta
von Solms-Braunfels i Agnes von Sayn Wittgenstein
(f 1617). Drugi związek małżeński Johanna Albrechta w
lutym 1619 roku z Julianąvan Nassau-Siegen uczynił go
powinowatym dworu Orańskiego. Był on przedstawicie-
lem Unii protestanckiej i opiekunem młodego księcia
Fryderyka Wittelsbacha na dworze heidelberskim. Wraz
z rodziną udał się z nim w roku 1619 do Pragi - już jako
Fryderykiem V, królem Czech. Pełnił tam funkcję ochmi-
strza dworu małżonki królewskiej Elżbiety Stuart (1596-
* Biographisch Woordenboek..., 2, s. 67; 5, s. 23. Charlotta
Brabantina i Charlotta Flandrina, przyrodnie sióstr)' Fryderyka Hen-
ryka, wychovvywały się pod opieką księżnej de Bouillon.
'M. E. Tiethoff-Spliethoff, De portret ten van Stad-
houder Frederik Hendrik (Overdruk uit Jaarboek Central Bureau
voor Genealogie. Haga 1978, s. 99, il. 4, 5).
10 A. S. Radziwiłł, Pamiętnik o dziejach w Polsce, przeł.
i oprać. A. Przyboś i R. Żelewski, 2, Warszawa 1980, s. 315;
M. Gratin Dónhoff, Namen die keiner mehr nennt, Dusseldorf—
Koln 1971, s. 120; S. K[ozak], Portret Magnusa Ernesta Denhof-
fa, wojewody parnawskiego [w:] Odsiecz wiedeńska. Wystawa ju-
bileuszowa ir Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie biU\y,
Kraków 1990, 1, s. 103-104; 2, il., 33.
11 Biographisch Woordenboek..., 2, s. 67; Europaische Stamm-
tafel, 1, Marburg 1980, tabl. 45.
Wykresy genealogiczne powiązań rodów: van Oranje-Nassau,
van Nassau-Siegen, Solms-Braunfels i zu Dohna opracowane przez
F. van Kretschmara z Hagi wykorzystano w katalogu - M. B art o ś.
1662), córki Jakuba I. Amalia zaś i jej siostra Urszula
(1594-1657) zostały damami dworu królowej. Urszula
poślubiła w marcu 1620 roku Krzysztofa zu Dohna
(1583-1637), posła Unii Protestanckiej w Pradze. Po
detronizacji tzw. zimowego króla Czech Johann Albrecht
podążył wraz z młodszą córką za królową czeską do
Holandii1’.
Jako małżonka namiestnika Zjednoczonych Niderlan-
dów Amalia podtrzymywała nadal przyjaźń z Elżbietą
Stuart, wysoko urodzoną księżniczką krwi. Zdetronizo-
wana królowa była bardzo szanowana na wygnaniu
w Hadze. W ikonografii portretowej Amalii i Elżbiety,
powstającej równolegle w ciągu wielu lat, zaistniały
wizerunki, które pod względem doboru malarzy, kompo-
zycji, stroju, wreszcie fizycznej emanacji twarz}' zdają się
także tę przyjaźń dokumentować1’.
Ze związku Fryderyka Henryka z Amalią von Solms-
-Braunfels urodziło się pięcioro dzieci. Jedyny ich syn
Wilhelm II (1626-1650), kolejny namiestnik, poślubił
w roku 1641 Marię Henriettę Stuart (1631-1660), córkę
króla angielskiego Karola I. Louisa Henrietta (1627-
1667) została w roku 1648 małżonką elektora Frydery-
ka Wilhelma (1620-1688), księcia lennych Prus Książę-
cych podległych wówczas Koronie Polskiej. Uroczystość
ich zaślubin przedstawił na małym zbiorowym portrecie
z 1646/1647 roku Johan Mijtens (1614-1670), obecnie
w kolekcji Musee de Beaux Arts w Rennes. Jest to ostatni
wizerunek księcia malowany za jego życia". Albertina
Agnes (1634-1696) pojęła w roku 1652 za małżonka
Willema Frederika van Nassau-Dietz. Linia ta zapocząt-
kowała utworzoną w roku 1815 roku monarchię nider-
landzką1". Henrietta Katharina (1637-1708) wyszła za
mąż w roku 1659 za Johanna Georga von Anhalt-Des-
sau (1627-1693). Najmłodsza Maria (1642-1688) odda-
ła swoją rękę w roku 1662 Ludwigowi Heinrichowi
Moritzowi von Simmem (1640-1676). Zmarła bezpoto-
• 16
mnie .
K. Wróblewska, Portret holenderski w zbiorach Muzeum War-
mii i Mazur, Olsztyn 1993. Nie publikowany tekst (bez tytułu) Je-
sko von Dohna, poświęcony czeskim i orańskim epizodom rodziny
Solms-Braunfels i zu Dohna, w posiadaniu autorki.
1 M. P i w o c k a, Elżbieta Stuart - ,, Nieznana dama " z gale-
rii w Nieświeżu (Folia HA; 24: 1988, s. 161-162).
14 T i eth o ff- S p 1 i e th o ff, o. c., s. 117, il. 24. Portret o wym.
58x74 cm. Książę Orański namalowany z siwymi póldtugimi wło-
sami zaczesanymi od czoła i opadającymi na biały kołnierz. O rękę
Louizy starał się także Jerzy II Rakoczy (1621-1658), książę Sied-
miogrodu - Radziwiłł, o. c., 2, s. 302.
” Tablica genealogiczna Domu Orańskiego (Stichting Iconogra-
phisch Bureau w Hadze) w ekspozycji Muzeum w Morągu.
16 Biographisch Woordenboek..., 1, s. 74. Portrety potomków
Fryderyka Henryka, z wyjątkiem Henrietty Kathariny, w zbiorach
Muzeum w Olsztynie; zob. B art oś, Wró b 1 e ws ka, o. c., il. 6, 7.
9 , 12-14, 35, 53, portret Fryderyka Henryka i Amalii Solms-Braun-
fels il. 17, 18.
94