DOI Artikel:
Adamska, Magdalena: Przedmioty ze zbiorów wawelskich w "Album zamoyskim": Przyczynek do XIX-wiecznej ikografii zabytków sztuki w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19896#0134
ne wydawnictwo nie ukazało się. Z 25 szkiców z lat
1838-1840” sporządzono czarno-białe odbitki, zaledwie
cztery komplety oprawiono, zaopatrując je w wykonane
atramentem komentarze. W istniejących kolorowanych
odbitkach należy upatrywać bardziej zaawansowany stan
dzieła - mimo braku litografowanych podpisów niezbęd-
nych w ostatecznej wersji. Informacje o zamiarze wyda-
nia niejednokrotnie pojawiały się w opracowaniach do-
tyczących życia Kickiejm. Nie dowiadujemy się z nich
0 autorstwie i czasie powstania plansz, pozostaje nam je-
dynie domniemywać, iż sama Kicka wykonała rysunki na
kamieniu, odbijane w nieokreślonym zakładzie litograficz-
nym 9 * 11 * *.
Pomimo intensywnych poszukiwań nie udało się
odnaleźć jednoznacznego przekazu informującego o cza-
sie powstania litografii. Daty widniejące na niektórych
planszach - jak już stwierdzono powyżej - odnoszą się
do okresu wykonania rysunków. Informacje źródłowe,
które posiadamy na temat Kickiej, nie przynoszą nicze-
go w tej kwestii1", pozwalają jednak spekulować na te-
mat genezy omawianych dzieł.
Natalia z Bispingów Kicka (1801 lub 1808-1888)
- jedna z wielu arystokratycznych malarek-amatorek
utrwaliła się w świadomości współczesnych jako wdowa
po generale Ludwiku Kickim poległym w bitwie pod
Ostrołęką w r. 1831. W środowisku warszawskim
1 w Dreźnie zasłynęła jako prowadząca salon artystycz-
no-literacki, kolekcjonerka monet i rycin, autorka prac
z dziedziny archeologii. Przez kilkadziesiąt lat spisywała
wspomnienia. Powszechnie znana była z głębokiego
patriotyzmu i przywiązania do narodowej tradycji 1 \ Wy-
soka pozycja w Kręgach polskiej arystokracji umożliwiła
jej korzystanie z bibliotek i zbiorów dzieł sztuki zgroma-
dzonych m. in. przez: Małachowskich, Zamoyskich,
Czartoryskich oraz w klasztorze na Jasnej Górze. Efek-
tem wieloletnich studiów stały się rysunki przedmiotów,
9 Datowanie wzorów dla litografii oparto zarówno na notatkach
Albumu Zamoyskiego, jak i albumów litograficznych.
111 M. in.: w nekrologu Kickiej - oprać. W. K. [Walery Kostrzęb-
ski ?] („Tygodnik Ilustrowany”, 1888, 1. s. 277) wspomniano o edy-
cji pracy Pamiątki historyczne', zob. Kicka Natalia [w:] Wielka en-
cyklopedia powszechna ilustrowana, 3, Warszawa 1904, s. 430 -
mowa tu o autorstwie zapewne niepublikowanej pracy Pamiętniki hi-
storyczne. Nieścisłości także w nowszych publikacjach: F. G e r-
ma n, Chopin i literaci, warszawscy. Warszawa 1960, s. 87, przyp.
14; 1 d e m, Kicka z Bispingów Natalia Anna, PSB, 12, 1966, s. 385—
386; N. Kicka, Pamiętniki, oprać. J. Dutkiewicz, T. S zafrań-
ski. Warszawa 1972, s. 7; Kicka Natalia Anna, SAP, 3: 1979,
s. 402.
11 Zdaje się o tym świadczyć notatka na karcie tytułowej albumu
w BJ: „Zbiór 25 tablic [...] rysowanych i litografowanych przez Na-
talię Kicka w Warszawie r. 1 838 [sic.]”. Wykonywanie litografii przez
amatorki ma w XlX-wiecznej Warszawie wiele precedensów, m.in.
zajmowała się tym ciotka Natalii — Teresa Kicka. która odbijała swe
prace w zakładzie Józefa Herknera, zob.: I. Tessaro-Kosimowa,
Historia litografii warszawskiej, Warszawa 1973, s. 94, 245.
w przeważającej większości uchodzące za pamiątki po
wybitnych Polakach. Cytat z poematu Proporzec Kocha-
nowskiego umieszczony w charakterze motta na począt-
ku Albumu Zamoyskiego dowodzi chęci utrwalenia śla-
dów dawnej świetności Polski, podzielonej pomiędzy
silniejszych sąsiadów14 * *.
Do znanego, skromnego oeuvre Kickiej należy zatem
włączyć ponad pięćdziesiąt rysunków, a także sporządzo-
nych na ich podstawie litografii stanowiących pierwszy,
a w wielu przypadkach jedyny przekaz ikonograficzny
rejestrujący wyglajd zarówno istniejących, jak i zaginio-
nych przedmiotów. Ich niemała część znalazła schronie-
nie w zbiorach wawelskich, gromadzących m. in. resztki
dawnych kolekcji polskiej magnaterii. Tu nierzadko prze-
chowały się tradycyjne określenia pozwalające zrekom-
pensować brak metryki wielu arcydzieł rzemiosła arty-
stycznego. Rysunki Kickiej przynoszą kilka niespodzia-
nek w tym zakresie.
Pośród prac zawartych w Albumie szczególne miej-
sce zajmują przerysy trzech sztandarów należących do
zbiorów Ordynacji Zamojskiej. Z materiałów źródłowych
wynika, że w ciągu pierwszej połowy wieku XIX
z Zamościa i Klemensowa do Pałacu Błękitnego w War-
szawie trafiło dziewięć chorągwi związanych z różnymi
wydarzeniami historycznymi, a także należących do re-
gimentów wojsk Ordynacji ‘k Większość z nich od
rokul868 aż do wybuchu II wojny światowej wisiała
w tamtejszej Bibliotece1'’. Pięć chorągwii uratowanych
w r. 1939 z pożaru Pałacu Błękitnego w r. 1944 Jan
Zamoyski zdeponował w krakowskim Muzeum Czarto-
ryskich l7, po czym: „wydano [je] do Zbiorów Państw, na
Wawelu na życzenie właściciela za pokwitowaniem
i zwrotem rewersu dn 8 lutego 1947” !S. Formalne włącze-
nie do zbiorów wawelskich nastąpiło 21 stycznia 1956 '’.
Jednym z najcenniejszych sztandarów przechowywa-
nych na Wawelu, wyjątkowym pośród kilku dochowanych
12 Zachowane Pamiętniki posiadają lukę w latach 1837—1 848.
zob.: Kicka. Pamiętniki... Kwerenda archiwalna dotycząca poczy-
nań Kickiej w tym okresie nie przyniosła rezultatów.
12 Artystki polskie..., s. 192-193; Kicka Natalia [w:] Encyklo-
pedia Warszawy, Warszawa 1994, s. 332.
14 K. lv.: „Tam Szary leży zmordowany, /którego bardziej boli
zły sąsiad, niż rany” - por. J. Kochanowski, Dzieła polskie, oprać.
J. Krzyżanowski, Warszawa 1960, s. 84.
1" Stan pałaców Zamość i Klemensów po nieszczęśliwym iir-
padku wojny w roku 1809 miesiącu maju, zebrany u: porządku
w latach 1809. 1810 i 1811, rkps. Instytut Historii Architektury
i Sztuki Politechniki Warszawskiej, Zbiory Naukowe, bez sygn..
k. 93; Ajewski, o. c., s. 186, 198.
16 Aj ewski, o. c., s. 187-188.
1' Dziennikpodawczy..., s. nlb., poz. 10 (1 listopada 1944).
Is Księga depozytów Muzeum XX. Czartoryskich w Krakowie,
rkps, MCz, bez sygn., s. nlb., nr depozytów-' 457-461.
19 Przekaz na mocy protokołu Komisji Likwidacyjnej Rady Mia-
sta Krakow?a. Informacje na temat chorągwi zawdzięczam uprzejmo-
ści dr Magdaleny Piwockiej.
130
1838-1840” sporządzono czarno-białe odbitki, zaledwie
cztery komplety oprawiono, zaopatrując je w wykonane
atramentem komentarze. W istniejących kolorowanych
odbitkach należy upatrywać bardziej zaawansowany stan
dzieła - mimo braku litografowanych podpisów niezbęd-
nych w ostatecznej wersji. Informacje o zamiarze wyda-
nia niejednokrotnie pojawiały się w opracowaniach do-
tyczących życia Kickiejm. Nie dowiadujemy się z nich
0 autorstwie i czasie powstania plansz, pozostaje nam je-
dynie domniemywać, iż sama Kicka wykonała rysunki na
kamieniu, odbijane w nieokreślonym zakładzie litograficz-
nym 9 * 11 * *.
Pomimo intensywnych poszukiwań nie udało się
odnaleźć jednoznacznego przekazu informującego o cza-
sie powstania litografii. Daty widniejące na niektórych
planszach - jak już stwierdzono powyżej - odnoszą się
do okresu wykonania rysunków. Informacje źródłowe,
które posiadamy na temat Kickiej, nie przynoszą nicze-
go w tej kwestii1", pozwalają jednak spekulować na te-
mat genezy omawianych dzieł.
Natalia z Bispingów Kicka (1801 lub 1808-1888)
- jedna z wielu arystokratycznych malarek-amatorek
utrwaliła się w świadomości współczesnych jako wdowa
po generale Ludwiku Kickim poległym w bitwie pod
Ostrołęką w r. 1831. W środowisku warszawskim
1 w Dreźnie zasłynęła jako prowadząca salon artystycz-
no-literacki, kolekcjonerka monet i rycin, autorka prac
z dziedziny archeologii. Przez kilkadziesiąt lat spisywała
wspomnienia. Powszechnie znana była z głębokiego
patriotyzmu i przywiązania do narodowej tradycji 1 \ Wy-
soka pozycja w Kręgach polskiej arystokracji umożliwiła
jej korzystanie z bibliotek i zbiorów dzieł sztuki zgroma-
dzonych m. in. przez: Małachowskich, Zamoyskich,
Czartoryskich oraz w klasztorze na Jasnej Górze. Efek-
tem wieloletnich studiów stały się rysunki przedmiotów,
9 Datowanie wzorów dla litografii oparto zarówno na notatkach
Albumu Zamoyskiego, jak i albumów litograficznych.
111 M. in.: w nekrologu Kickiej - oprać. W. K. [Walery Kostrzęb-
ski ?] („Tygodnik Ilustrowany”, 1888, 1. s. 277) wspomniano o edy-
cji pracy Pamiątki historyczne', zob. Kicka Natalia [w:] Wielka en-
cyklopedia powszechna ilustrowana, 3, Warszawa 1904, s. 430 -
mowa tu o autorstwie zapewne niepublikowanej pracy Pamiętniki hi-
storyczne. Nieścisłości także w nowszych publikacjach: F. G e r-
ma n, Chopin i literaci, warszawscy. Warszawa 1960, s. 87, przyp.
14; 1 d e m, Kicka z Bispingów Natalia Anna, PSB, 12, 1966, s. 385—
386; N. Kicka, Pamiętniki, oprać. J. Dutkiewicz, T. S zafrań-
ski. Warszawa 1972, s. 7; Kicka Natalia Anna, SAP, 3: 1979,
s. 402.
11 Zdaje się o tym świadczyć notatka na karcie tytułowej albumu
w BJ: „Zbiór 25 tablic [...] rysowanych i litografowanych przez Na-
talię Kicka w Warszawie r. 1 838 [sic.]”. Wykonywanie litografii przez
amatorki ma w XlX-wiecznej Warszawie wiele precedensów, m.in.
zajmowała się tym ciotka Natalii — Teresa Kicka. która odbijała swe
prace w zakładzie Józefa Herknera, zob.: I. Tessaro-Kosimowa,
Historia litografii warszawskiej, Warszawa 1973, s. 94, 245.
w przeważającej większości uchodzące za pamiątki po
wybitnych Polakach. Cytat z poematu Proporzec Kocha-
nowskiego umieszczony w charakterze motta na począt-
ku Albumu Zamoyskiego dowodzi chęci utrwalenia śla-
dów dawnej świetności Polski, podzielonej pomiędzy
silniejszych sąsiadów14 * *.
Do znanego, skromnego oeuvre Kickiej należy zatem
włączyć ponad pięćdziesiąt rysunków, a także sporządzo-
nych na ich podstawie litografii stanowiących pierwszy,
a w wielu przypadkach jedyny przekaz ikonograficzny
rejestrujący wyglajd zarówno istniejących, jak i zaginio-
nych przedmiotów. Ich niemała część znalazła schronie-
nie w zbiorach wawelskich, gromadzących m. in. resztki
dawnych kolekcji polskiej magnaterii. Tu nierzadko prze-
chowały się tradycyjne określenia pozwalające zrekom-
pensować brak metryki wielu arcydzieł rzemiosła arty-
stycznego. Rysunki Kickiej przynoszą kilka niespodzia-
nek w tym zakresie.
Pośród prac zawartych w Albumie szczególne miej-
sce zajmują przerysy trzech sztandarów należących do
zbiorów Ordynacji Zamojskiej. Z materiałów źródłowych
wynika, że w ciągu pierwszej połowy wieku XIX
z Zamościa i Klemensowa do Pałacu Błękitnego w War-
szawie trafiło dziewięć chorągwi związanych z różnymi
wydarzeniami historycznymi, a także należących do re-
gimentów wojsk Ordynacji ‘k Większość z nich od
rokul868 aż do wybuchu II wojny światowej wisiała
w tamtejszej Bibliotece1'’. Pięć chorągwii uratowanych
w r. 1939 z pożaru Pałacu Błękitnego w r. 1944 Jan
Zamoyski zdeponował w krakowskim Muzeum Czarto-
ryskich l7, po czym: „wydano [je] do Zbiorów Państw, na
Wawelu na życzenie właściciela za pokwitowaniem
i zwrotem rewersu dn 8 lutego 1947” !S. Formalne włącze-
nie do zbiorów wawelskich nastąpiło 21 stycznia 1956 '’.
Jednym z najcenniejszych sztandarów przechowywa-
nych na Wawelu, wyjątkowym pośród kilku dochowanych
12 Zachowane Pamiętniki posiadają lukę w latach 1837—1 848.
zob.: Kicka. Pamiętniki... Kwerenda archiwalna dotycząca poczy-
nań Kickiej w tym okresie nie przyniosła rezultatów.
12 Artystki polskie..., s. 192-193; Kicka Natalia [w:] Encyklo-
pedia Warszawy, Warszawa 1994, s. 332.
14 K. lv.: „Tam Szary leży zmordowany, /którego bardziej boli
zły sąsiad, niż rany” - por. J. Kochanowski, Dzieła polskie, oprać.
J. Krzyżanowski, Warszawa 1960, s. 84.
1" Stan pałaców Zamość i Klemensów po nieszczęśliwym iir-
padku wojny w roku 1809 miesiącu maju, zebrany u: porządku
w latach 1809. 1810 i 1811, rkps. Instytut Historii Architektury
i Sztuki Politechniki Warszawskiej, Zbiory Naukowe, bez sygn..
k. 93; Ajewski, o. c., s. 186, 198.
16 Aj ewski, o. c., s. 187-188.
1' Dziennikpodawczy..., s. nlb., poz. 10 (1 listopada 1944).
Is Księga depozytów Muzeum XX. Czartoryskich w Krakowie,
rkps, MCz, bez sygn., s. nlb., nr depozytów-' 457-461.
19 Przekaz na mocy protokołu Komisji Likwidacyjnej Rady Mia-
sta Krakow?a. Informacje na temat chorągwi zawdzięczam uprzejmo-
ści dr Magdaleny Piwockiej.
130