DOI Artikel:
Adamska, Magdalena: Przedmioty ze zbiorów wawelskich w "Album zamoyskim": Przyczynek do XIX-wiecznej ikografii zabytków sztuki w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19896#0143
wystawy Sobieskiego stało się zdeponowanie przez nich
na Wawelu w roku 1933 siodła i strzemion, traktowanych
już jako nie związane ze sobą dzieła sztuki. Tylko siodło
łączono z poselstwem Małachowskiego "; zagubiono tra-
dycję utrwaloną przez Kickąw odniesieniu do strzemion.
Po ewakuacji skarbów wawelskich w roku 1939 zakoń-
czonej rewindykacjąz Kanady (1961), w roku 1963 sio-
dło i strzemiona zakupiono od Andrzeja Potockiego.
Para strzemion przechowywanych w zbiorach wawel-
skich jest XVII-wiecznym wyrobem tureckim o wybitnych
walorach artystycznych (fig. 15)"'. Decyduje o nich wy-
ważona kompozycja plakiet z kameryzacją rubinami
i niellem. Rysunki nadzwyczaj wiernie odtwarzają wygląd
strzemienia, w tym kolorystykę; są najwcześniejszym
(około 1840), znanym obecnie, dotyczącym ich prze-
kazem.
Trudno dziś rozstrzygnąć, który z tych elementów
paradnego rzędu tureckiego można w sposób wiarygod-
ny połączyć z sułtańskim darem dla Małachowskiego.
Warto dodać, że rodzina Małachowskich przechowywa-
ła również inne pamiątki związane z pokojem karłowic-
kim. Dlatego też i w tym przypadku konieczna jest
weryfikacja tradycji na podstawie badań źródłowych.
Z tym samym wydarzeniem w dziejach stosunków
polsko-tureckich związane są małe arcydzieła złotnic-
twa tureckiego z 2. połowy wieku XVII, będące obecnie
ozdobą Skarbca Koronnego na Wawelu (fig. 16)V Na
rysunku Kickiej przedstawiającym czarkę na podstaw-
ce z nefrytu inkrustowanego złotem oraz złotą łyżeczkę
zdobioną - podobnie jak podstawka - turkusami, zano-
towano: „Dar Mustafy IIg0 / Stanisławowi Małachow-
skiemu / Wdzlc Poznańskiemu za trak/ tat Karłowicki R
1699” (fig. 17)X Rysunek skopiowano w technice li-
tograficznej^;
Także i w tym przypadku praca Kickiej jest najstar-
szym znanym źródłem do historii przedmiotów, nie licząc
inskrypcji rytowanej na czarce, powtórzonej dosłownie
Nr inw. 4722 - Odsiecz wiedeńska 1683. Wystawa jubile-
uszowa Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy,
I, s. 272, poz. 476. 2, il. 295, oprać. J. T. Pfetrus].
:l Nr inw. 4724/I-il. Możliwość autopsji oraz informacje za-
wdzięczam mgr. Krzysztofowi Czyżewskiemu.
Nr inw. 887-889. Nefryt, złoto, turkusy; czarka - wys.
3,5 cm. 0 6,3 cm; paterka - wys. 3,2 cm, 0 14,7 cm; dl. łyżeczki
II, 5 cm - Orient w sztuce polskiej, Kraków 1992, s. 64-65, poz. 1/98,
il. 50, oprać. A. Fischinger, D. Nowacki.
’ Gabinet Rycin MCz: Rr. 2383 (u dołu napis: „Grandeur na-
turelle”).
M Egzemplarz kolorowany akwarelą (Gabinet Rycin MCz: R.
10281); odbitka czarno-biała w Bibl. Jag.: 1 9804, (podpis: „Filiżan-
ka darowana Małachowskiemu przy podpisaniu traktatu Karłowickie-
go / ze Zbiorów Małachowskich. Rys. Nat. Kicka”.) oraz w Albumie
z Uniża („Imieniem Sułtana / filiżanka Wojewodzie Małachowskie-
mu ofiarowana / z innemy daramy przy podpi/saniu Karłowickiego
Trakt/atu - NK. 1839”).
w podpisie pod rysunkiem oraz w katalogu wystawy', za
sprawą której omawiany komplet wszedł do obiegu na-
ukowego^. Od tego czasu uchodzi za jeden z najwybit-
niejszych zabytków' sztuki tureckiej zachowanych
w' polskich zbiorach. Niezwykła precyzja wykonania oraz
wysmakowane połączenie różnych szlachetnych materia-
łów wskazuje na wybitny dworski warsztat stambulski'".
Nieco inny charakter miała jaspisowa czarka na
nóżce oprawiona w złoto (?), na rysunku Kickiej z roku
1839 podpisana: „Dar Mustafy llg0 Stanisławowi / Ma-
łachowskiemu / Wdzlc Poznańskiemu / za traktat Kai ło-
wicki R 1699”'7. Akwarela (fig. 18) i oparta na :,.aj
litografia''" są jedynymi znanymi przekazami ikonogra-
ficznymi zaginionego dzieła. W roku 1856 eksponowa-
no ją obok omawianego wyżej serwisu ;.
Czarka, pozbawiona wyraźnych cech stylowych, jest
skromnym wytworem zachodnioeuropejskiego warsztatu
z wieku XVII. Jej domniemana obecność wśród tureckich
darów nie może dziwić wobec powszechnego zjawiska
pozyskiwania z Europy przez dwór sułtański luksusowych
wyrobów, np. zegarów60.
Przegląd wawelianów w zbiorze rysunków Kickiej
uświadamia wagę tego typu przekazów ikonograficznych,
które nierzadko wypełniają lukę spowodowaną niedostat-
kiem innych źródeł. Ranga omawianego zbioru wzrasta,
gdy uzmysłowimy sobie, iż jest on jednym z pierwszych
tego typu przedsięwzięć w Polsce. Osobnym zagadnie-
niem jest stan naszej wiedzy o rysunkowych projektach
dzieł sztuki - nie wchodzi to w zakres niniejszych roz-
ważań, traktujących o reprodukcjach istniejących zabyt-
ków.
Tradycja rysunkowego, malarskiego czy graficznego
upamiętniania wyglądu cennych przedmiotów nie była
w Polsce szczególnie popularna. Nowożytne inwentarze
precjozów i pamiątek zgromadzonych w kościelnych,
cechowych i prywatnych skarbcach zazwyczaj poprze-
stają na pobieżnym ukazaniu zawartego w nich bogactwa.
” Katalog wystawy starożytności..., s. 135, poz. 178 (własność
Marii z Tarnowskich Małachowskiej).
M’ OrienJ..., s. 65.
^Gabinet Rycin MCz: Rr. 2382. u dołu napis: „Grandeur
naturelle”.
Gabinet Rycin MCz: R. 10280, podpis: „Z rysunku NK
/ Czara jaspisowa. Przy traktacie / Karłowickim darowana Małachow-
skiemu / przez sułtana fest u Małachowskich)”; Bibl. Jag.: 1 9803
(„Czasza darowana Małachowskiemu przy podpisaniu traktatu Kar-
łowickiego. /Ze zbiorów Małachowskich. Rys. Nat. Kicka”); album
z Uniża („Czara dana Wojewodzie Małachows/kiemu przy podpisa-
niu Traktatu / Karłowickiego, przechowana w familii / Hrabiów Ma-
łachowskich - NK / rysowałam 1839 - R -”).
y) Katalog wystawy starożytności..., s. 135, poz. 179 (własność
Hortensji Małachowskiej).
Por. m. in.: Wielka legcicja Wojciecha Miaskowskiego do
Turcji w 1640 r., oprać. A. Przyboś, Warszawa-Kraków 1985,
s. 31, 137.
na Wawelu w roku 1933 siodła i strzemion, traktowanych
już jako nie związane ze sobą dzieła sztuki. Tylko siodło
łączono z poselstwem Małachowskiego "; zagubiono tra-
dycję utrwaloną przez Kickąw odniesieniu do strzemion.
Po ewakuacji skarbów wawelskich w roku 1939 zakoń-
czonej rewindykacjąz Kanady (1961), w roku 1963 sio-
dło i strzemiona zakupiono od Andrzeja Potockiego.
Para strzemion przechowywanych w zbiorach wawel-
skich jest XVII-wiecznym wyrobem tureckim o wybitnych
walorach artystycznych (fig. 15)"'. Decyduje o nich wy-
ważona kompozycja plakiet z kameryzacją rubinami
i niellem. Rysunki nadzwyczaj wiernie odtwarzają wygląd
strzemienia, w tym kolorystykę; są najwcześniejszym
(około 1840), znanym obecnie, dotyczącym ich prze-
kazem.
Trudno dziś rozstrzygnąć, który z tych elementów
paradnego rzędu tureckiego można w sposób wiarygod-
ny połączyć z sułtańskim darem dla Małachowskiego.
Warto dodać, że rodzina Małachowskich przechowywa-
ła również inne pamiątki związane z pokojem karłowic-
kim. Dlatego też i w tym przypadku konieczna jest
weryfikacja tradycji na podstawie badań źródłowych.
Z tym samym wydarzeniem w dziejach stosunków
polsko-tureckich związane są małe arcydzieła złotnic-
twa tureckiego z 2. połowy wieku XVII, będące obecnie
ozdobą Skarbca Koronnego na Wawelu (fig. 16)V Na
rysunku Kickiej przedstawiającym czarkę na podstaw-
ce z nefrytu inkrustowanego złotem oraz złotą łyżeczkę
zdobioną - podobnie jak podstawka - turkusami, zano-
towano: „Dar Mustafy IIg0 / Stanisławowi Małachow-
skiemu / Wdzlc Poznańskiemu za trak/ tat Karłowicki R
1699” (fig. 17)X Rysunek skopiowano w technice li-
tograficznej^;
Także i w tym przypadku praca Kickiej jest najstar-
szym znanym źródłem do historii przedmiotów, nie licząc
inskrypcji rytowanej na czarce, powtórzonej dosłownie
Nr inw. 4722 - Odsiecz wiedeńska 1683. Wystawa jubile-
uszowa Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy,
I, s. 272, poz. 476. 2, il. 295, oprać. J. T. Pfetrus].
:l Nr inw. 4724/I-il. Możliwość autopsji oraz informacje za-
wdzięczam mgr. Krzysztofowi Czyżewskiemu.
Nr inw. 887-889. Nefryt, złoto, turkusy; czarka - wys.
3,5 cm. 0 6,3 cm; paterka - wys. 3,2 cm, 0 14,7 cm; dl. łyżeczki
II, 5 cm - Orient w sztuce polskiej, Kraków 1992, s. 64-65, poz. 1/98,
il. 50, oprać. A. Fischinger, D. Nowacki.
’ Gabinet Rycin MCz: Rr. 2383 (u dołu napis: „Grandeur na-
turelle”).
M Egzemplarz kolorowany akwarelą (Gabinet Rycin MCz: R.
10281); odbitka czarno-biała w Bibl. Jag.: 1 9804, (podpis: „Filiżan-
ka darowana Małachowskiemu przy podpisaniu traktatu Karłowickie-
go / ze Zbiorów Małachowskich. Rys. Nat. Kicka”.) oraz w Albumie
z Uniża („Imieniem Sułtana / filiżanka Wojewodzie Małachowskie-
mu ofiarowana / z innemy daramy przy podpi/saniu Karłowickiego
Trakt/atu - NK. 1839”).
w podpisie pod rysunkiem oraz w katalogu wystawy', za
sprawą której omawiany komplet wszedł do obiegu na-
ukowego^. Od tego czasu uchodzi za jeden z najwybit-
niejszych zabytków' sztuki tureckiej zachowanych
w' polskich zbiorach. Niezwykła precyzja wykonania oraz
wysmakowane połączenie różnych szlachetnych materia-
łów wskazuje na wybitny dworski warsztat stambulski'".
Nieco inny charakter miała jaspisowa czarka na
nóżce oprawiona w złoto (?), na rysunku Kickiej z roku
1839 podpisana: „Dar Mustafy llg0 Stanisławowi / Ma-
łachowskiemu / Wdzlc Poznańskiemu / za traktat Kai ło-
wicki R 1699”'7. Akwarela (fig. 18) i oparta na :,.aj
litografia''" są jedynymi znanymi przekazami ikonogra-
ficznymi zaginionego dzieła. W roku 1856 eksponowa-
no ją obok omawianego wyżej serwisu ;.
Czarka, pozbawiona wyraźnych cech stylowych, jest
skromnym wytworem zachodnioeuropejskiego warsztatu
z wieku XVII. Jej domniemana obecność wśród tureckich
darów nie może dziwić wobec powszechnego zjawiska
pozyskiwania z Europy przez dwór sułtański luksusowych
wyrobów, np. zegarów60.
Przegląd wawelianów w zbiorze rysunków Kickiej
uświadamia wagę tego typu przekazów ikonograficznych,
które nierzadko wypełniają lukę spowodowaną niedostat-
kiem innych źródeł. Ranga omawianego zbioru wzrasta,
gdy uzmysłowimy sobie, iż jest on jednym z pierwszych
tego typu przedsięwzięć w Polsce. Osobnym zagadnie-
niem jest stan naszej wiedzy o rysunkowych projektach
dzieł sztuki - nie wchodzi to w zakres niniejszych roz-
ważań, traktujących o reprodukcjach istniejących zabyt-
ków.
Tradycja rysunkowego, malarskiego czy graficznego
upamiętniania wyglądu cennych przedmiotów nie była
w Polsce szczególnie popularna. Nowożytne inwentarze
precjozów i pamiątek zgromadzonych w kościelnych,
cechowych i prywatnych skarbcach zazwyczaj poprze-
stają na pobieżnym ukazaniu zawartego w nich bogactwa.
” Katalog wystawy starożytności..., s. 135, poz. 178 (własność
Marii z Tarnowskich Małachowskiej).
M’ OrienJ..., s. 65.
^Gabinet Rycin MCz: Rr. 2382. u dołu napis: „Grandeur
naturelle”.
Gabinet Rycin MCz: R. 10280, podpis: „Z rysunku NK
/ Czara jaspisowa. Przy traktacie / Karłowickim darowana Małachow-
skiemu / przez sułtana fest u Małachowskich)”; Bibl. Jag.: 1 9803
(„Czasza darowana Małachowskiemu przy podpisaniu traktatu Kar-
łowickiego. /Ze zbiorów Małachowskich. Rys. Nat. Kicka”); album
z Uniża („Czara dana Wojewodzie Małachows/kiemu przy podpisa-
niu Traktatu / Karłowickiego, przechowana w familii / Hrabiów Ma-
łachowskich - NK / rysowałam 1839 - R -”).
y) Katalog wystawy starożytności..., s. 135, poz. 179 (własność
Hortensji Małachowskiej).
Por. m. in.: Wielka legcicja Wojciecha Miaskowskiego do
Turcji w 1640 r., oprać. A. Przyboś, Warszawa-Kraków 1985,
s. 31, 137.