Studia Waweliana (13.2007)

Kat. 7-8

Podniesiony przez nas problem rozgraniczenia dorobku po-
szczególnych przedstawicieli rodziny Gronau został podjęty
- bez odwołania się do naszych ustaleń - przez Gradowskiego
i Kasprzak-Miler. Zamieszczony przez nich odiys cechy Han-
sa II (czynny 1617-1624) różni się od naszego znaku, który
nie ma też obwódki, wg tych badaczy charakterystycznego
elementu znaku Hermana Gronaua (czynny 1626-zapewne po
1646). Na podstawie cech miejskich Gdańska można sprecy-
zować datowanie łyżek w zbiorach wawelskich - po 164493,
a gdyby okazały się dziełem Hansa III (czynny 1647-po
1654) dopiero - po 1647. Wymagałoby to ponownego porów-
nania wszystkich, przeważnie uszkodzonych, odbitek cechy
warsztatowej z ptakiem w tarczy.

Kat. 9

Jacek Tylicki przeprowadził wnikliwą analizę wszystkich
znanych wizerunków kanclerza Jerzego Ossolińskiego,
bez wyjątku wywodzących się od zaginionego całoposta-
ciowego portretu namalowanego przez Bartłomieja Strobla
w lipcu 1635 w Toruniu albo w styczniu 1636 w Gdańsku94.
Plakietę przypisywaną przez nas Dadlerowi uznał za jeden
z najbardziej wiarygodnych przekazów wyglądu zaginione-
go oryginału Strobla, m. in. zawierającego takie szczegóły
jak kolumna z bazą, zdobioną ornamentem małżowinowym,
powtarzana w innych pracach malarza.

Bibl.: Z. Batowski, Bartłomiej Strobel, malarz śląski XVII w. [w:] Księga
pamiątkowa ku czci Bolesława Orzechowicza, Lwów 1916.1. s. 24; E. I w a -
noyko, Bartłomiej Strobel, Poznań 1957, s. 90 (Poznańskie Towarzystwo
Przyjaciół Nauk. Prace Komisji Historii Sztuki. V, z. 3); Tylicki, o.c., I,
s. 187, 189, 368, 379; II. s. 59. 64, 69-70, 173, nrl.2.16.s.

Kat. 10

Tylicki uznał plakietę Bassa za bezpośredni pierwowzór
portretu Ossolińskiego rytowanego przez Jerennasa Falcka
wr. 165395.

Srebrna plakieta ze sceną Przejścia Żydów przez Morze
Czeiwone, sygnowana J. Bass F. 1648 (por. Fischinger,
Nowacki, o.c., s. 49) i opatrzona pruskim znakiem kontry -
bucyjnym z lat 1809-1812 pojawiła się na aukcji w Nowym
Jorku96. Uprzednio, w r. 1963, plakietkę eksponowano w tam-
tejszym The Jewish Museum, 9 VI1971 sprzedano w Sotheby
Parkę Bemet w Nowym Jorku (nr 175). Następnie należała
do zbiorów Michaela Zagayskiego w Nowym Jorku i Palm
Beach. Kolekcjonerski charakter ma aranżacja w kasecie (?)

93 Gradowski, o.c., s. 69, nr 2.

94 J. Tylicki, Bartłomiej Strobel malarz epoki wojny trzydzie-
stoletniej, Toruń 2000,1, s. 187-189, II, s. 57-70.

95 Ibidem., I, s. 189; II, s. 65.

96 Important English and Continental Si!ver including Judaica,
Sotheby’s, New York, 19 X 1999, s. 50, nr 118.

97 Ibidem, nr 119.

9i Jacąues Callot 1592-1635 [katalog wystawy], red. B. Heckel,
Paris 1992, s. 444, nr 538.

99 M.in. obraz przypisywany Hansowi III Jordaensowi (1595-

z jedenastoma plakietkami określonymi jako holenderskie lub
flamandzkie z połowy w. XVII, ze scenami z życia patriarchy
Józefa, wgrycinHansa Janssena(1605-1630)97. Plakietajest
wiemąw najdrobniejszych szczegółach kopią akwaforty Jac-
ąuesa Całlota (1592-1635) z r. 162998, będącej źródłem także
malarskich powtórzeń99. Obecność na wspomnianej plakiecie
pruskiej cechy kontrybucyjnej w zasadzie wyklucza pocho-
dzenie tego dzieła ze zbiorów Radziwiłłów w Nieświeżu,
splądrowanych i zagrabionych przez Rosjan w latach 1812-
1813. Najpewniej u Radziwiłłów przechowywano dokładny
warsztatowy odpowiednik tu omawianej plakiety.

Bibl.: Batowski, o.c., s. 24; Iwanoyko, o.c., s. 90; J.Szczepińska-
Tramer,Le tableau codęBartholomaus Strobel, FMR Europę 39: aout 1992,
il. na s. 127; W. Rynkiewicz-Domino, Budownictwo i architektura,
rzeźba, malarstwo i rzemiosło artystyczne [w:] Historia Elbląga, II, cz. 2
(1626-1772), red. A. Groth, Gdańsk 1997, s. 198; Tylicki, o.c., I, s.
189, 302; II, s. 63, 64, 65, 68-70, 173, nr 1.2.16.r.; Le retom:.., s. 92, nr 54
[oprać. D. Nowacki],

Kat. 11

Bibl.: Nowacki, Warsztat..., s. 101. przyp. 53.

Kat. 12

Jacek Kriegseisen skorygował datę rozpoczęcia działalności
w Gdańsku przez warsztat Andreasa I Mackensena na r.
1644100. Dokonana przez Gradowskiego korekta czasu uży-
wania, wybitej na naszym dzbanie, odmiany znaku miejskiego
Gdańska (ok. 1644-1655) pozwala na szersze datowanie
wawelskiego zabytku, ewentualnie nieznacznie poza połowę
XVII stulecia - zgodnie z zauważoną przez nas zbieżnością
jego proporcji z analogiami powstałymi w drugiej połowie
stulecia101.

Wawelskie naczynie ma istotne znaczenie w badaniach nad
wykształcaniem się w Gdańsku -jak wolno sądzić, przy zasad-
niczym udziale Mackensena - specyficznej, lokalnej odmiany
dzbana i kufla, będącej niejako znakiem rozpoznawczym tego
ośrodka złotniczego w 2. połowie XVII i przez niemal całe
następne stulecie.

Obecnie możemy pokusić się o ustalenie względnej chrono-
logii tego rodzaju naczyń z warsztatu Mackensena. Słynna
Abendmahlskanne z kościoła Św. Katarzyny w Gdańsku,
inskrypcyjnie datowana na r. 1654102 - zdecydowanie tkwi
jeszcze w stylistyce 1. połowy w. XVII. Odmienne formy
wawelskiego dzbana, odróżniającego się od innych oma-
wianych tu kreacji niewielkimi rozmiarami, z pewnością
są bardziej zaawansowane stylowo. Jego małżowinowa

1643): określony jako należący w latach 1882-1886 do kolekcji
księcia Poniatowskiego -A Ite Kunst, 226. Auktion, Van Ham Kunst-
auktionen, Koln, 3-5 VII 2003, nr 986.

100 Gradowski, Kasprzak-Mi ler, o.c., s. 101,nrG416.

101 Fischinger, Nowacki, o.c., s. 64.

102 Zaginiona-Czihak, o.c., s. 60, nr 337/2, tabl. 6; M. Woź-
niak, Liturgische Gefafie derprotestantischen Kirchen in Kóniglich
Preujśen [w:] Kościół i sztuka pobrzeża Bałtyku, red. M. Woźniak,
Toruń 1998, s. 250, il. 12 na s. 235 (Studia Borussico-Baltica Toru-
niensia, Historiae artium 3).

163