DOI article:
Karaskiewicz, Katarzyna: Recepcja filozofii Pierre’a Bayle’a w pisarstwie Stanisława Kostki Potockiego: zarys problematyki
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.35074#0045
(dalej: AGWil.), nr 342,
? AGAD, AGWil., nr 342,
LaHayel740,4vols.).
W swoich dziełach wskazywał na to, że niegdyś poeci objaśniali
świat, jednak wraz z rozwojem języka i postępem cywilizacji,
którą rozumiał jako etykę, rolę przewodników przejęli filozofo-
wie. Oni, posługując się językiem empirii, stworzyli logikę, o któ-
rej napisał: 3/^/ Proza narodziła się
z obserwacji i pomyślenia, aby połączyć w narracji przyczyny ze
skutkami; aby myśl wynikała jedna z drugiej.
Potocki w swoim księgozbiorze posiadał dwa wydania sławnego
dzieła Bayle'a D/ct/onna/re /nstor/ąae et cr/t/ąae. Były to: piąta
edycja czterotomowego wydania z 1740 roku (Amsterdam-Lej-
da-Utrecht-Haga), wraz z suplementem do tego wydania, opubli-
kowanym w 1750 roku^, oraz pięciotomowa piąta edycja, wydana
w 1734 roku w Amsterdamie*'. Słowni'/?... prawdopodobnie zakupił
jeszcze w XVIII wieku. Pisząc po raz pierwszy Rozprawę o kryty-
ce (1811), a potem kołejne swoje książki i broszury, wielokrotnie
przytaczał nazwisko Bayłe'a jako wybitnego krytyka. Zatem mu-
siał posiadać w swoich zbiorach Słowni/?... (być może nawet oba
egzemplarze) na wiełe łat przed publikacją Rozprawy o /?rytyce.
Nadmienię, że Potocki miał zwyczaj nabywać kilka wydań tej sa-
mej książki. Porównywał tłumaczenia i komentarze, sam też zapi-
sywał na marginesach swoje uwagi o treści i języku. Zapewne po
raz pierwszy z dziełami Bayle'a zetknął się na studiach, a potem
podczas licznych podróży. Miał też z nimi do czynienia z dru-
giej ręki. Otóż myśli filozofa oddziałały między innymi na Davida
Hume'a, Denisa Diderota i w ogóle na francuskich encyklopedy-
stów, także na Vołtaire'a, których dzieła Potocki posiadał i znał.
Niewątpliwie miał świadomość, że nabywa do swoich bibliotecz-
nych zbiorów jedno z najcenniejszych w historii myśli nowożytnej
filozofii dzieł, na którym do dziś wychowują się kolejne pokolenia
badaczy propagujących idee tolerancji i wolności jednostki.
Żaden z tych dwóch - a właściwie trzech - egzemplarzy Słowni/?a...
fizycznie nie znajduje się w Bibliotece Wilanowskiej. Trzeci egzem-
plarz, to piąta edycja czterotomowego D/ct/onna/re /i/stor/ąae et
cr/t/ąae, wydana w La Haye (Haga) w 1740 roku, prawdopodobnie
zakupiony przez kolejnych właścicieli Wilanowa (trudno jednak
ustalić, kto to zrobił i kiedy). Faktem jest, że ostatni właściciel
Wilanowa, Adam Branicki; przekazał Bibliotece Narodowej oba
egzemplarze, tzn. własność Stanisława Kostki, wydanie amster-
damskie z 1734 roku, czyli pięć tomów piątej edycji, oraz niebę-
dące własnością Potockiego wydanie haskie z 1740 roku, cztery
tomy piątej edycjf. Księgozbiór po II wojnie światowej odnaleziony
został w Fischhorn, w Austrii. Niestety, był znacznie uszczuplony.
Podniszczone zbiory wilanowskie wróciły do Polski, lecz wyda-
nie amsterdamskie z 1734 roku wraz z suplementem z 1750 roku
oraz wydanie haskie z 1740 roku podzieliło los innych książek
i po 1944 roku zaginęło w Austrii.
STUDIA WILANOWSKIE XIX
? AGAD, AGWil., nr 342,
LaHayel740,4vols.).
W swoich dziełach wskazywał na to, że niegdyś poeci objaśniali
świat, jednak wraz z rozwojem języka i postępem cywilizacji,
którą rozumiał jako etykę, rolę przewodników przejęli filozofo-
wie. Oni, posługując się językiem empirii, stworzyli logikę, o któ-
rej napisał: 3/^/ Proza narodziła się
z obserwacji i pomyślenia, aby połączyć w narracji przyczyny ze
skutkami; aby myśl wynikała jedna z drugiej.
Potocki w swoim księgozbiorze posiadał dwa wydania sławnego
dzieła Bayle'a D/ct/onna/re /nstor/ąae et cr/t/ąae. Były to: piąta
edycja czterotomowego wydania z 1740 roku (Amsterdam-Lej-
da-Utrecht-Haga), wraz z suplementem do tego wydania, opubli-
kowanym w 1750 roku^, oraz pięciotomowa piąta edycja, wydana
w 1734 roku w Amsterdamie*'. Słowni'/?... prawdopodobnie zakupił
jeszcze w XVIII wieku. Pisząc po raz pierwszy Rozprawę o kryty-
ce (1811), a potem kołejne swoje książki i broszury, wielokrotnie
przytaczał nazwisko Bayłe'a jako wybitnego krytyka. Zatem mu-
siał posiadać w swoich zbiorach Słowni/?... (być może nawet oba
egzemplarze) na wiełe łat przed publikacją Rozprawy o /?rytyce.
Nadmienię, że Potocki miał zwyczaj nabywać kilka wydań tej sa-
mej książki. Porównywał tłumaczenia i komentarze, sam też zapi-
sywał na marginesach swoje uwagi o treści i języku. Zapewne po
raz pierwszy z dziełami Bayle'a zetknął się na studiach, a potem
podczas licznych podróży. Miał też z nimi do czynienia z dru-
giej ręki. Otóż myśli filozofa oddziałały między innymi na Davida
Hume'a, Denisa Diderota i w ogóle na francuskich encyklopedy-
stów, także na Vołtaire'a, których dzieła Potocki posiadał i znał.
Niewątpliwie miał świadomość, że nabywa do swoich bibliotecz-
nych zbiorów jedno z najcenniejszych w historii myśli nowożytnej
filozofii dzieł, na którym do dziś wychowują się kolejne pokolenia
badaczy propagujących idee tolerancji i wolności jednostki.
Żaden z tych dwóch - a właściwie trzech - egzemplarzy Słowni/?a...
fizycznie nie znajduje się w Bibliotece Wilanowskiej. Trzeci egzem-
plarz, to piąta edycja czterotomowego D/ct/onna/re /i/stor/ąae et
cr/t/ąae, wydana w La Haye (Haga) w 1740 roku, prawdopodobnie
zakupiony przez kolejnych właścicieli Wilanowa (trudno jednak
ustalić, kto to zrobił i kiedy). Faktem jest, że ostatni właściciel
Wilanowa, Adam Branicki; przekazał Bibliotece Narodowej oba
egzemplarze, tzn. własność Stanisława Kostki, wydanie amster-
damskie z 1734 roku, czyli pięć tomów piątej edycji, oraz niebę-
dące własnością Potockiego wydanie haskie z 1740 roku, cztery
tomy piątej edycjf. Księgozbiór po II wojnie światowej odnaleziony
został w Fischhorn, w Austrii. Niestety, był znacznie uszczuplony.
Podniszczone zbiory wilanowskie wróciły do Polski, lecz wyda-
nie amsterdamskie z 1734 roku wraz z suplementem z 1750 roku
oraz wydanie haskie z 1740 roku podzieliło los innych książek
i po 1944 roku zaginęło w Austrii.
STUDIA WILANOWSKIE XIX