DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.2443#0260
€neidO0
jRttia"SERVIVS. Omties satentur aliud
fuisseprindpmmhui9 operis:vtin vitaes
demonstratu est. Arma ld esi: bellu r> meto
£nymia:qm illis I bd]o vtimur: vt toga pro
pace.O«ro:Cedant arma togerid e cedat
bellapaci.Armavirumcg.Nonrespondet
SvtproponicNam primo virum.i.errores
Aeneg.Deide arma.i.bella narrat.Hac fsgu
jra etia in prosa vtimur.Gce. inverrinss:Na sinevllo snptu
nostro:corjis:tui'cis:frumentoc5suppeditato:maximosex
ercitus nros vestiuic:alui't:armauic,D.,nponit Sc diuidit:
&sesecomendat:q> neq?Iudicra.necturpia: sed specftat»
clegerit. Arma scutu et re]iqua:que- Aeneefabricauit vulca
nus. G Arma vim.Etsi heroici poetcta grcci, q: latini.jpo
naC:iuocent:<&narrent:tamegrecieode temporerponunt
&inuocant:Homcr9enim inlliadeait.JUHyivaEiisesCC
tthXhOC-^ oaxiXHoss ov \
ou.EVHV.<Siinodissea.av
akpa uaiEvv£ir& jjovsa
lToXvTporro vosxuxAa no
XXa srrXavXGH .SicHesi*
odus. uoyssOnrispiHSSV
CCoiAno* ik\s ioussai. L-a:
tini vera^monut.-deinde i
uocat:Hocapud Nasone
lucanu ae statiu iuenies.
jjponitprimo #gilip.veru
Iipsa jjpositioeno seruat
ordine.Nam cuprimo a|L^^_^^^^^^^^^^^_
ir»a:deindevit6sediccumpolliceatur. priusvJra.i.erroreS
aenesdeindearma.i.bellapsequif.Peruertitaucordiuem
eius poms: que vniuersalis est:6~c"totuopus:no aut ope
fis parte diuidit.Poecis quidecocedi?. na et eruditioribus
<3t otiosis:6~<" eadc sgpe legentibus scribut:quos puersio or
dinis neq? fallere:neq? nturbarepotest.Qratori Vero non
concedir.oratern psepeapudindotftos<$"occupatos:ci;
quirem semelauditurisint Qua^ter monetGic. vtsij
eadiuisione.quetertiaiuter parresoratiois totl causarm
cotinet:quoordinejpponim9eodem narem"\m cgteris V«
ro,ppositionib9non tota causam:sed Docula aliqua" c5ti"
neutib9:uihilinterestguertatur.obseruecordoipropositio
aut:<X: inuocatio in poecis proemii offitio fungutur Huiu
scemodiaStexordiue accomodatucauseturpi:habete»
causam turpe non natura rei.sed opinione.L-audandum
emsibiproponitaenea:dequoerat inueterata opinio»-'
liipatrigdesertorefuisse .Quapropteravalsdisslmo ad/
uersariprumargumentoiiicipit:tS:g>apatriadisceirerit:
m ratu transferc.CaptataucbeniuoIentiaa personasua
quoniasenoinnugis.-sedimaximisreb^occupatnoste.
dit.Captatapsonasunoms.cuillain odiu,ppter iniqua
in virum piu crudelitate: <&inuidiam:propterabusioerri
suepotctietrahit.paptat^cipueabAenea.cutoterunas
illu aliena iniuria incidissc:<$; tame inuufto animo illas g
tulisseostendat. Attetu airc auditore reddit:tum quia no
innugis:sed in maxmi(sreb9seoccupatuostendit:tame
quia alitettcj? mFtaruopinio ferat:se dnfturu pollicer.lpj
sa pterea inuocatio qm no njsiin maximis rebus adinbe»
tur:summa sibi audientiu attecioem conciliat. Reddit po
stremoeu quileclurTitdociiem.-quiac^sumareibreuii
reratqj distincctelpponit:& dilucideexplkat.Arma.Suc
qui putet arma dicxa a greavyerbo.apii«o3siv id est con«
uenire&quadrare.Inutilia em sde armamisi ita quadrcc
corg.i;vt: n€c^ angustiora ar<ftibra ue.-necp rursus amplta
ora:Iaxiorauesinc:vt necg corp9Iedet:necp cotra sem i\\is
traducat&:ftu&uet.vrde vIilTelnannis Achillis scnbit
luu.Vnde cu interogasset quenda Xenophon cur sua aw
ma plur^ q? cg teri.venderetc,quiaCiquit)mea, omnib^cor;
ponb^meli^quadrat.Suntqui vehntarma abarmis.i.
liumeris dici.quia dC inferiora snde pendet: 6c superiora
eisdem sustentltur b^ Virum.S.non dicit quem.sed
circultmais oste iditcuesse Aeneam:DO.Viruno sex5':
sed excelKti£.Ergo yirum qui talu arma Qt tam pulciua
&habere oVgcrerepotueTittquiRomans imgiiauclor est
semeruerir.quilunonis inimititias c^reliquorudeorum
fatftionessugauerit.quitotaduersa marippessus tolera
dotransmiserit.necerrauit.siprimoKmdeinderisonapo-'
suitmam Salu.nuIlametrinecessTtatecoact^primoremde
indePo.Ro.psonaposuit.Virg.]n_jppositione]iberaoradi
habuit licentia.Exequadi vcro aliu ordine tenuit. C. Vi'
rumidesthomineplurimismaximiscn virtuttb9 preditu
Huiuscemodi em homopprie vir dicit :ab ipsa scilicet vl
sd est ab excellentia ani'mi:cS; a viro dicif virt9 Vndei.iiis.
dixit.multa viri virt9animo:multuscjT recusac Getis hos
nos :nonnuqptamcpvirumare simplicitcrexprsmimus
nonnunqjmaritum.Thercn.Omi vir.omea vxor c
Cano.S. Sermo Polysem^ma aliaslaudo-alias dmio:aIi*
ascano: vthic.Nam cantsturcarmina.D.Canoarmaec
viru.Sed armorum descrsptionem primo,pposita:seqijeti
disputacioni reseniabit:
a h c GCano.Nacanut* ver
susPoetaru.SicHomi
erus anviviiXsiAj(9?cs.
Vndea canendo ditftii
carmcvoIunt;Sedquia
( Oce. teste) clarom vi*
rorum laudes ad tybia
BmavirucBC^
no:trosgqui prim^aboris
_frS p ** ,, luiuiu wuu«du rynia
Italiam fatO protUgUSllaUl? canebantur: caneielau
i darestgmsicat:vtibant
niO: VCnit ' eqti numao regcqj ca«
Sibills: oracula v:rsibus
«debat: dici'mu8 canere vaticinari. vt sola mihi tales casus
castadra canebat d Troie.S.Hccregiom Asiaest:&iea
Ilium duiras.Poete tame plerumcn 6c regione 3c jpuinti
am pro vrbeponus.Iuuc.Flamis Asia ferro cp cadctc.D;
Troie.aiteracurjpositionediuisio.vtondatquid Aeneas
fatalirati'6ecopulsus:c^quidextrafatiTppeitussit. fatii
erri fuic: vt relicta TYoia Italiam peteret.Ergo crimine de)
serteparrigabsoluitur.nonpocuitemdefedi.-quefatoime
ritura erac:sed neq? poena fuir:q> sit Asia pulsus sed gl<v
ria^naminoridetrimentoaffccft^^maiusest emolimtntu
cosecut7.s: vt Ro.iperium conderet: no ergo malo fatoru
patriam gdidit:Sedne abeadetinef Aeneas qui imrao,
Ro.coftituendo dign9 aucftor parabatur -C Troie. Grei
ca nomia nonnunq? ita mutat latini vt diphthongu vbi
sit.litteraMissbluantidiC.i.in cosonantem versu :sequenti
sillabjadiungant vt.aiao" aiax uXsia maiasic tdhjh
rroia e Pnm^.S.At qui paulo post Antenoreprius ve
nisscostedet:? cuiIlivenerucvenetis^ybiAntcorvrbcco
didir;Italie-_oarsnoerat:sedC5aIlig:cuItaliarubiconessii
uiunon dutrassret. Q.ua ppterLuca.Gallicacert^iiines
ab Ausbniis disterminat arua colois.Vel exclusit.Auteno
re cu addiderit lauina litcera :Sed prirn a exposirjo melior
f Icaliam.S.ars exigitvtciuitatunominib9ppositi6era
n6pponam9.Reliquisaucponam9:SedpIerumqj vsur-'
pant scriptores contrarium Nam 8c ^Ocero eo die vcrres
ad menssana veturus erat.dixit:Et hic Maro Italiaec n5
adrtaIia:ItaliaEuropgparsabItalosiciIierege:qui iuxta
Tyberim sedes posuitdicstaest. Virgi .Siculi gentesq)iJ>
cane Et alibiEtgentes veneresicantiC.Itahain.Suntqui
dicauta bobus denominata: quod grccoru prisca lingua
boues Icaledicebanf-Quod autbobus abundaret: exeo
patetc^ mulifta qugsupma dicebar_instituca eiatduaru
ouiu:bou vero triginta .pcopia boujsouiu penuriaait
Gelli1',S aut ab Italorege Sicilig diiftuputat qui in ea re#
gione venies iu qua postea regnauit Turn*: Italia de suo
nomine iila appelIauitssFest? au c scripsit Italia dici:qi ma/
gnosltalos.i.boues habeat:qui vituliabltalissutdicti
itali g Fato. S .ad id quod fugi t. 8c ad id q? iu Italiarn
venit:neautcriminis causapacnadeseruisre;autipejancli
cupiditatei italia veniirevideaf .Q.Fato .de sato qrrt plu
rinia dicenda sunt in alist Iocn difterem9 h Prosugus.
S^pfugos eos este certuest;qui(pcul a sedib9 suis vagant
quas porro fiigatos;faIs« vero quod multidicut:prosu*
jRttia"SERVIVS. Omties satentur aliud
fuisseprindpmmhui9 operis:vtin vitaes
demonstratu est. Arma ld esi: bellu r> meto
£nymia:qm illis I bd]o vtimur: vt toga pro
pace.O«ro:Cedant arma togerid e cedat
bellapaci.Armavirumcg.Nonrespondet
SvtproponicNam primo virum.i.errores
Aeneg.Deide arma.i.bella narrat.Hac fsgu
jra etia in prosa vtimur.Gce. inverrinss:Na sinevllo snptu
nostro:corjis:tui'cis:frumentoc5suppeditato:maximosex
ercitus nros vestiuic:alui't:armauic,D.,nponit Sc diuidit:
&sesecomendat:q> neq?Iudicra.necturpia: sed specftat»
clegerit. Arma scutu et re]iqua:que- Aeneefabricauit vulca
nus. G Arma vim.Etsi heroici poetcta grcci, q: latini.jpo
naC:iuocent:<&narrent:tamegrecieode temporerponunt
&inuocant:Homcr9enim inlliadeait.JUHyivaEiisesCC
tthXhOC-^ oaxiXHoss ov \
ou.EVHV.<Siinodissea.av
akpa uaiEvv£ir& jjovsa
lToXvTporro vosxuxAa no
XXa srrXavXGH .SicHesi*
odus. uoyssOnrispiHSSV
CCoiAno* ik\s ioussai. L-a:
tini vera^monut.-deinde i
uocat:Hocapud Nasone
lucanu ae statiu iuenies.
jjponitprimo #gilip.veru
Iipsa jjpositioeno seruat
ordine.Nam cuprimo a|L^^_^^^^^^^^^^^_
ir»a:deindevit6sediccumpolliceatur. priusvJra.i.erroreS
aenesdeindearma.i.bellapsequif.Peruertitaucordiuem
eius poms: que vniuersalis est:6~c"totuopus:no aut ope
fis parte diuidit.Poecis quidecocedi?. na et eruditioribus
<3t otiosis:6~<" eadc sgpe legentibus scribut:quos puersio or
dinis neq? fallere:neq? nturbarepotest.Qratori Vero non
concedir.oratern psepeapudindotftos<$"occupatos:ci;
quirem semelauditurisint Qua^ter monetGic. vtsij
eadiuisione.quetertiaiuter parresoratiois totl causarm
cotinet:quoordinejpponim9eodem narem"\m cgteris V«
ro,ppositionib9non tota causam:sed Docula aliqua" c5ti"
neutib9:uihilinterestguertatur.obseruecordoipropositio
aut:<X: inuocatio in poecis proemii offitio fungutur Huiu
scemodiaStexordiue accomodatucauseturpi:habete»
causam turpe non natura rei.sed opinione.L-audandum
emsibiproponitaenea:dequoerat inueterata opinio»-'
liipatrigdesertorefuisse .Quapropteravalsdisslmo ad/
uersariprumargumentoiiicipit:tS:g>apatriadisceirerit:
m ratu transferc.CaptataucbeniuoIentiaa personasua
quoniasenoinnugis.-sedimaximisreb^occupatnoste.
dit.Captatapsonasunoms.cuillain odiu,ppter iniqua
in virum piu crudelitate: <&inuidiam:propterabusioerri
suepotctietrahit.paptat^cipueabAenea.cutoterunas
illu aliena iniuria incidissc:<$; tame inuufto animo illas g
tulisseostendat. Attetu airc auditore reddit:tum quia no
innugis:sed in maxmi(sreb9seoccupatuostendit:tame
quia alitettcj? mFtaruopinio ferat:se dnfturu pollicer.lpj
sa pterea inuocatio qm no njsiin maximis rebus adinbe»
tur:summa sibi audientiu attecioem conciliat. Reddit po
stremoeu quileclurTitdociiem.-quiac^sumareibreuii
reratqj distincctelpponit:& dilucideexplkat.Arma.Suc
qui putet arma dicxa a greavyerbo.apii«o3siv id est con«
uenire&quadrare.Inutilia em sde armamisi ita quadrcc
corg.i;vt: n€c^ angustiora ar<ftibra ue.-necp rursus amplta
ora:Iaxiorauesinc:vt necg corp9Iedet:necp cotra sem i\\is
traducat&:ftu&uet.vrde vIilTelnannis Achillis scnbit
luu.Vnde cu interogasset quenda Xenophon cur sua aw
ma plur^ q? cg teri.venderetc,quiaCiquit)mea, omnib^cor;
ponb^meli^quadrat.Suntqui vehntarma abarmis.i.
liumeris dici.quia dC inferiora snde pendet: 6c superiora
eisdem sustentltur b^ Virum.S.non dicit quem.sed
circultmais oste iditcuesse Aeneam:DO.Viruno sex5':
sed excelKti£.Ergo yirum qui talu arma Qt tam pulciua
&habere oVgcrerepotueTittquiRomans imgiiauclor est
semeruerir.quilunonis inimititias c^reliquorudeorum
fatftionessugauerit.quitotaduersa marippessus tolera
dotransmiserit.necerrauit.siprimoKmdeinderisonapo-'
suitmam Salu.nuIlametrinecessTtatecoact^primoremde
indePo.Ro.psonaposuit.Virg.]n_jppositione]iberaoradi
habuit licentia.Exequadi vcro aliu ordine tenuit. C. Vi'
rumidesthomineplurimismaximiscn virtuttb9 preditu
Huiuscemodi em homopprie vir dicit :ab ipsa scilicet vl
sd est ab excellentia ani'mi:cS; a viro dicif virt9 Vndei.iiis.
dixit.multa viri virt9animo:multuscjT recusac Getis hos
nos :nonnuqptamcpvirumare simplicitcrexprsmimus
nonnunqjmaritum.Thercn.Omi vir.omea vxor c
Cano.S. Sermo Polysem^ma aliaslaudo-alias dmio:aIi*
ascano: vthic.Nam cantsturcarmina.D.Canoarmaec
viru.Sed armorum descrsptionem primo,pposita:seqijeti
disputacioni reseniabit:
a h c GCano.Nacanut* ver
susPoetaru.SicHomi
erus anviviiXsiAj(9?cs.
Vndea canendo ditftii
carmcvoIunt;Sedquia
( Oce. teste) clarom vi*
rorum laudes ad tybia
BmavirucBC^
no:trosgqui prim^aboris
_frS p ** ,, luiuiu wuu«du rynia
Italiam fatO protUgUSllaUl? canebantur: caneielau
i darestgmsicat:vtibant
niO: VCnit ' eqti numao regcqj ca«
Sibills: oracula v:rsibus
«debat: dici'mu8 canere vaticinari. vt sola mihi tales casus
castadra canebat d Troie.S.Hccregiom Asiaest:&iea
Ilium duiras.Poete tame plerumcn 6c regione 3c jpuinti
am pro vrbeponus.Iuuc.Flamis Asia ferro cp cadctc.D;
Troie.aiteracurjpositionediuisio.vtondatquid Aeneas
fatalirati'6ecopulsus:c^quidextrafatiTppeitussit. fatii
erri fuic: vt relicta TYoia Italiam peteret.Ergo crimine de)
serteparrigabsoluitur.nonpocuitemdefedi.-quefatoime
ritura erac:sed neq? poena fuir:q> sit Asia pulsus sed gl<v
ria^naminoridetrimentoaffccft^^maiusest emolimtntu
cosecut7.s: vt Ro.iperium conderet: no ergo malo fatoru
patriam gdidit:Sedne abeadetinef Aeneas qui imrao,
Ro.coftituendo dign9 aucftor parabatur -C Troie. Grei
ca nomia nonnunq? ita mutat latini vt diphthongu vbi
sit.litteraMissbluantidiC.i.in cosonantem versu :sequenti
sillabjadiungant vt.aiao" aiax uXsia maiasic tdhjh
rroia e Pnm^.S.At qui paulo post Antenoreprius ve
nisscostedet:? cuiIlivenerucvenetis^ybiAntcorvrbcco
didir;Italie-_oarsnoerat:sedC5aIlig:cuItaliarubiconessii
uiunon dutrassret. Q.ua ppterLuca.Gallicacert^iiines
ab Ausbniis disterminat arua colois.Vel exclusit.Auteno
re cu addiderit lauina litcera :Sed prirn a exposirjo melior
f Icaliam.S.ars exigitvtciuitatunominib9ppositi6era
n6pponam9.Reliquisaucponam9:SedpIerumqj vsur-'
pant scriptores contrarium Nam 8c ^Ocero eo die vcrres
ad menssana veturus erat.dixit:Et hic Maro Italiaec n5
adrtaIia:ItaliaEuropgparsabItalosiciIierege:qui iuxta
Tyberim sedes posuitdicstaest. Virgi .Siculi gentesq)iJ>
cane Et alibiEtgentes veneresicantiC.Itahain.Suntqui
dicauta bobus denominata: quod grccoru prisca lingua
boues Icaledicebanf-Quod autbobus abundaret: exeo
patetc^ mulifta qugsupma dicebar_instituca eiatduaru
ouiu:bou vero triginta .pcopia boujsouiu penuriaait
Gelli1',S aut ab Italorege Sicilig diiftuputat qui in ea re#
gione venies iu qua postea regnauit Turn*: Italia de suo
nomine iila appelIauitssFest? au c scripsit Italia dici:qi ma/
gnosltalos.i.boues habeat:qui vituliabltalissutdicti
itali g Fato. S .ad id quod fugi t. 8c ad id q? iu Italiarn
venit:neautcriminis causapacnadeseruisre;autipejancli
cupiditatei italia veniirevideaf .Q.Fato .de sato qrrt plu
rinia dicenda sunt in alist Iocn difterem9 h Prosugus.
S^pfugos eos este certuest;qui(pcul a sedib9 suis vagant
quas porro fiigatos;faIs« vero quod multidicut:prosu*