DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.37609#0012
Wstęp
Niemal pół wieku po ustanowieniu biskupstwa krakowskiego, gdy minął trudny okres powstania ludo-
wego, reakcji pogańskiej i walk z nią związanych, wrócił do kraju królewicz Kazimierz, syn Mieszka II i Rychezy.
Swą odbudowę organizacji państwa i kościoła związał z przybyłymi z Zachodu mnichami benedyktyńskimi.
Jedna ich grupa została osadzona w Mogilnie na Kujawach. Inna przybyła do Małopolski i zapewne w niedługim
czasie osiadła w Tyńcu, wznosząc pierwszy zespół budynków klasztornych wraz z kościołem. Mnisi przywieźli
ze sobą oczywiście cały sprzęt potrzebny do życia, które mieli tu zaszczepić, i do misji, którą im powierzono.
Były to na pewno księgi, naczynia i szaty liturgiczne oraz rozliczne wytwory związane z kultem i sprawowaną
władzą. Zarówno wzniesione budowle, jak i przywiezione przedmioty oprócz swego znaczenia funkcjonalne-
go miały również bardzo ważny aspekt artystyczny i kulturowy. One to właśnie stały się korzeniem, z którego
w tym kraju i w tym miejscu, niedawno włączonym w nurt chrześcijańskiej kultury europejskiej, zaczęły stop-
niowo wyrastać kolejne, rodzime już, dzieła kultury i sztuki inicjowane lub fundowane przez władających tu
opatów oraz przez dobroczyńców Opactwa.
W ciągu stuleci dwukrotnie od podstaw przebudowywano kościół i klasztor, wedle zasad i stylów panują-
cych w danej epoce. Za każdym razem zabudowania były coraz większe i bardziej rozległe. We wnętrzach
kryły się coraz liczniejsze i coraz bardziej cenne przedmioty. Zachowane inwentarze skarbca i zakrystii, wyko-
nane w latach 1636, 1661, 1689 i 1763 wykazują ich liczbę i w pewnym stopniu ich wartość. Ostatni spis
przedmiotów stanowiących własność skasowanego Opactwa Tynieckiego, wykonany około roku 1816, wśród
wielu obiektów ocalałych z pierwotnego zasobu podaje między innymi: 5 kielichów „starej roboty” (gotyc-
kich ?), 3 kielichy złote, 29 kielichów srebrnych złoconych z patenami, 3 krzyże złote, 5 krzyży srebrnych, 6
złotych pierścieni, 3 monstrancje, 13 relikwiarzy, 5 mszałów oprawnych, 6 wielkich świeczników srebrnych,
srebrne antependium, 8 infuł i ogromną liczbę tkanin liturgicznych. Biblioteka klasztorna według spisów z lat
1787, 1789, 1819, 1822 liczyła około 4400 pozycji, z których wiele bogato oprawnych, z herbem Opac-
twa.
8 września 1816 roku cesarz Franciszek I wydał dekret znoszący benedyktynów tynieckich. W roku
1822 ustanowiono w Tyńcu biskupstwo z siedzibą w dawnym Opactwie. Pierwszym biskupem został nie-
miecki benedyktyn Tomasz Grzegorz Ziegler, który w 1826 przeniósł się do Tarnowa. 3 maja 1831 roku
piorun uderzył w klasztor tyniecki, który całkowicie spłonął. Odtąd, z wyjątkiem kościoła, zaczęła się wielka
ruina zwana pustkowiem.
Co się stało ze skarbcem, zakrystią, biblioteką i tym wszystkim, co stanowiło wyposażenie kościoła
i Opactwa? Większość sprzętów liturgicznych i tkaniny biskup Ziegler przejął dla katedry tarnowskiej i tam
szczęśliwie ocalały. Resztę sreber kościelnych przeznaczono dla biedniejszych kościołów oraz do wykupu.
Księgozbiór również został podzielony. Pewna liczba ksiąg trafiła do Tarnowa. Ich część znalazła się następ-
nie w Bibliotece Jagiellońskiej i Bibliotece Seminarium Archidiecezji Krakowskiej. Szereg woluminów weszło
X
Niemal pół wieku po ustanowieniu biskupstwa krakowskiego, gdy minął trudny okres powstania ludo-
wego, reakcji pogańskiej i walk z nią związanych, wrócił do kraju królewicz Kazimierz, syn Mieszka II i Rychezy.
Swą odbudowę organizacji państwa i kościoła związał z przybyłymi z Zachodu mnichami benedyktyńskimi.
Jedna ich grupa została osadzona w Mogilnie na Kujawach. Inna przybyła do Małopolski i zapewne w niedługim
czasie osiadła w Tyńcu, wznosząc pierwszy zespół budynków klasztornych wraz z kościołem. Mnisi przywieźli
ze sobą oczywiście cały sprzęt potrzebny do życia, które mieli tu zaszczepić, i do misji, którą im powierzono.
Były to na pewno księgi, naczynia i szaty liturgiczne oraz rozliczne wytwory związane z kultem i sprawowaną
władzą. Zarówno wzniesione budowle, jak i przywiezione przedmioty oprócz swego znaczenia funkcjonalne-
go miały również bardzo ważny aspekt artystyczny i kulturowy. One to właśnie stały się korzeniem, z którego
w tym kraju i w tym miejscu, niedawno włączonym w nurt chrześcijańskiej kultury europejskiej, zaczęły stop-
niowo wyrastać kolejne, rodzime już, dzieła kultury i sztuki inicjowane lub fundowane przez władających tu
opatów oraz przez dobroczyńców Opactwa.
W ciągu stuleci dwukrotnie od podstaw przebudowywano kościół i klasztor, wedle zasad i stylów panują-
cych w danej epoce. Za każdym razem zabudowania były coraz większe i bardziej rozległe. We wnętrzach
kryły się coraz liczniejsze i coraz bardziej cenne przedmioty. Zachowane inwentarze skarbca i zakrystii, wyko-
nane w latach 1636, 1661, 1689 i 1763 wykazują ich liczbę i w pewnym stopniu ich wartość. Ostatni spis
przedmiotów stanowiących własność skasowanego Opactwa Tynieckiego, wykonany około roku 1816, wśród
wielu obiektów ocalałych z pierwotnego zasobu podaje między innymi: 5 kielichów „starej roboty” (gotyc-
kich ?), 3 kielichy złote, 29 kielichów srebrnych złoconych z patenami, 3 krzyże złote, 5 krzyży srebrnych, 6
złotych pierścieni, 3 monstrancje, 13 relikwiarzy, 5 mszałów oprawnych, 6 wielkich świeczników srebrnych,
srebrne antependium, 8 infuł i ogromną liczbę tkanin liturgicznych. Biblioteka klasztorna według spisów z lat
1787, 1789, 1819, 1822 liczyła około 4400 pozycji, z których wiele bogato oprawnych, z herbem Opac-
twa.
8 września 1816 roku cesarz Franciszek I wydał dekret znoszący benedyktynów tynieckich. W roku
1822 ustanowiono w Tyńcu biskupstwo z siedzibą w dawnym Opactwie. Pierwszym biskupem został nie-
miecki benedyktyn Tomasz Grzegorz Ziegler, który w 1826 przeniósł się do Tarnowa. 3 maja 1831 roku
piorun uderzył w klasztor tyniecki, który całkowicie spłonął. Odtąd, z wyjątkiem kościoła, zaczęła się wielka
ruina zwana pustkowiem.
Co się stało ze skarbcem, zakrystią, biblioteką i tym wszystkim, co stanowiło wyposażenie kościoła
i Opactwa? Większość sprzętów liturgicznych i tkaniny biskup Ziegler przejął dla katedry tarnowskiej i tam
szczęśliwie ocalały. Resztę sreber kościelnych przeznaczono dla biedniejszych kościołów oraz do wykupu.
Księgozbiór również został podzielony. Pewna liczba ksiąg trafiła do Tarnowa. Ich część znalazła się następ-
nie w Bibliotece Jagiellońskiej i Bibliotece Seminarium Archidiecezji Krakowskiej. Szereg woluminów weszło
X