Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki [Hrsg.]; Żurowska, Klementyna [Bearb.]: Tyniec: sztuka i kultura benedyktynów od wieku XI do XVIII ; katalog wystawy w Zamku Królewskim na Wawelu ; październik - grudzień 1994 (Kraków, 1994)

Romańska architektura Opactwa Benedyktynów w Tyńcu


Pierwsze zabudowania Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, ufundowanego w wieku XI, zostały usytuo-

wane na płaskim szczycie wapiennej skały piętrzącej się

stromo nad wodami płynącej poniżej Wisły. Oriento-
wany kościół niewielkich rozmiarów, o długości
24 m i szerokości 12 m, wykonany został w części
fundamentowej z dużych brył wapienia. Partie
naziemne wzniesiono techniką opus emplectum
ze ścianami licowanymi regularnie obrobionymi
piaskowcami średniej wielkości. Pierwsza świąty-
nia tyniecka otrzymała formę bazyliki trzynawo-
wej z szerszą nawą główną i dwoma bocznymi
węższymi, zakończonymi od wschodu trzema
apsydami. Środkowa poprzedzona była prezbite-
rium na rzucie wąskiego prostokąta leżącego. Od
zachodu nawy zakończone były najprawdopodob-
niej dwuwieżową fasadą, której formy można wy-
dedukować z kwadratowego rzutu poziomego
ostatnich od zachodu przęseł naw bocznych oraz
z odnalezionych dwu kapiteli typu „młotowego”.
Stosowano je wyłącznie w prześwitach wieżowych
lub międzywieżowych. Trzy nawy podzielone były
dwoma szeregami arkad, których półkoliste łuki
spływały na cztery czworoboczne filary i dwa pół-
filary. Od strony naw bocznych do filarów przyle-
gały półkolumny, które miały swoje odpowiedni-
ki wzdłuż ścian. Dwie takie podpory przyścienne,
zachowane w drugim od wschodu przęśle nawy
południowej, mają bazy zbliżone w typie do attyc-
kich, z tym że we wklęśnięciu między wałkami
wprowadzono motyw sznura. Ponad półkolum-
nami przyściennymi a przyfilarowymi rozpięte były

Portal południowy kościoła romańskiego.
Fot. A Rzepecki

XVII