DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.45212#0069
Dorobek Instytutu Witrażowego Seilera (1846-1945)
Ze względu na konieczność usystematyzowania dużego dorobku Instytutu Seilera (poznanego w różnym
stopniu w zależności od okresu działania firmy), dzieła pogrupowano i ujęto w ramy chronologiczne. Ten
podział tylko częściowo pokrywa się z przełomowymi wydarzeniami w dziejach firmy, gdyż nie zawsze miały
one wpływ na liczbę i kształt powstających wyrobów. Okres 1846-1855 jest dość enigmatyczny. Nie zachowały
się żadne dzieła, niewiele jest informacji źródłowych. Z kolei produkcja firmy z lat 1856-1868 jest znana niemal
w stu procentach. Wówczas Instytut przeżywał gwałtowny rozwój, dużo o nim pisano. Lata 1869-1877 to okres
dramatycznych wydarzeń w firmie i w kraju, zakończony sprzedażą Instytutu osobie spoza rodziny Seilerów,
natomiast 1877-1903, kiedy Instytutu należał do E. Frankego - to czas stabilizacji i kontynuacji wypracowanej
stylistyki warsztatu. W przeciwieństwie do następnego okresu (1904-1945), który w wielu witrażach zaowoco-
wał zerwaniem z dotychczasową konwencją i stricte artystycznymi osiągnięciami w wielu realizacjach.
Okres I (1846-1855). Najstarsze witraże Seilera
Pierwsze znane, ale niezachowane, dwa witraże zrealizował Seiler dla kościoła parafialnego św. Jerzego
w Sławikowie koło Raciborza w 1846 r. Witraże, umieszczone w ścianie wschodniej prezbiterium, przedstawia-
ły św. Antoniego (witraż prawy) i św. Jerzego (witraż lewy). Okno ze św. Antonim ufundował ówczesny
proboszcz Antonius Krause, drugie zaś - opiekun kościoła Ernst de Eickstedt. Prawdopodobnie Seiler osobi-
ście namalował oba witraże, gdyż jest określany w źródle jako „Kunstmaler Seiler aus Breslau"259.
Nie jest znany żaden witraż Seilera z lat 1847-1851. Dopiero w 1852 r., na I śląskiej wystawie przemysłowej
Glasermeister Seiler zaprezentował jedno okno kościelne i litofanię w kształcie bluszczu260.
Na rok 1853 przypadają co najmniej trzy (niezachowane) witraże Seilera do wrocławskich budowli, powsta-
łe we współpracy z Królewskim Instytutem Witrażowym w Berlinie. Podczas odnawiania kaplicy NMP przy
kościele św. Maurycego w północną ścianę kaplicy wstawiono, jak odnotowuje kronika, dwa witraże, które
dostarczył Glasermeister Seiler z pomocą „Berliner Fabrik" za sumę 75 Rtl (Reichstaler). Witraże zostały ufundo-
wane przez właścicielkę Brochowa, panią Walter, oraz żonę doktora Neugebauera dla upamiętnienia ich dzieci
zmarłych w lutym tego roku na cholerę i pochowanych na cmentarzu w pobliżu kaplicy. Aby zwiększyć ilość
światła, w kaplicy NMP wybito okno w ścianie zachodniej i także ozdobiono je kolorowym szkłem (Seiler?)261.
Niestety, temat witraży z kaplicy nie jest znany. Również w 1853 r., także we współpracy z berlińskim Instytu-
tem, powstał witraż Trzech Króli dla kościoła św. Krzyża. Neogotycki witraż był pomyślany jako pomnik dla
zmarłego owego roku wrocławskiego metropolity kardynała Melchiora von Dippenbrocka. Witraż został ufun-
dowany przez jego przyjaciela i towarzysza walk w kampanii antynapoleońskiej 1813-1815 grafa Josepha von
Hoverden-Plenckena. W berlińskim Instytucie powstały figury, zaś partie ornamentalne i rozety w maswerku
wykonał Seiler. Mozaikę z szarym tłem wypełnił artysta motywem błękitnych czteroliści z czerwonym środ-
kiem. Identyczna kolorystyka cechowała oszklenie maswerku262.
259 Slawik, op. cit., s. 56.
260 Amtlicher, op. cit., s. 34.
261 Engelbert, op. cit., s. 104-105.
262 K. Lüdecke, op. cit., s. 50.
65
Ze względu na konieczność usystematyzowania dużego dorobku Instytutu Seilera (poznanego w różnym
stopniu w zależności od okresu działania firmy), dzieła pogrupowano i ujęto w ramy chronologiczne. Ten
podział tylko częściowo pokrywa się z przełomowymi wydarzeniami w dziejach firmy, gdyż nie zawsze miały
one wpływ na liczbę i kształt powstających wyrobów. Okres 1846-1855 jest dość enigmatyczny. Nie zachowały
się żadne dzieła, niewiele jest informacji źródłowych. Z kolei produkcja firmy z lat 1856-1868 jest znana niemal
w stu procentach. Wówczas Instytut przeżywał gwałtowny rozwój, dużo o nim pisano. Lata 1869-1877 to okres
dramatycznych wydarzeń w firmie i w kraju, zakończony sprzedażą Instytutu osobie spoza rodziny Seilerów,
natomiast 1877-1903, kiedy Instytutu należał do E. Frankego - to czas stabilizacji i kontynuacji wypracowanej
stylistyki warsztatu. W przeciwieństwie do następnego okresu (1904-1945), który w wielu witrażach zaowoco-
wał zerwaniem z dotychczasową konwencją i stricte artystycznymi osiągnięciami w wielu realizacjach.
Okres I (1846-1855). Najstarsze witraże Seilera
Pierwsze znane, ale niezachowane, dwa witraże zrealizował Seiler dla kościoła parafialnego św. Jerzego
w Sławikowie koło Raciborza w 1846 r. Witraże, umieszczone w ścianie wschodniej prezbiterium, przedstawia-
ły św. Antoniego (witraż prawy) i św. Jerzego (witraż lewy). Okno ze św. Antonim ufundował ówczesny
proboszcz Antonius Krause, drugie zaś - opiekun kościoła Ernst de Eickstedt. Prawdopodobnie Seiler osobi-
ście namalował oba witraże, gdyż jest określany w źródle jako „Kunstmaler Seiler aus Breslau"259.
Nie jest znany żaden witraż Seilera z lat 1847-1851. Dopiero w 1852 r., na I śląskiej wystawie przemysłowej
Glasermeister Seiler zaprezentował jedno okno kościelne i litofanię w kształcie bluszczu260.
Na rok 1853 przypadają co najmniej trzy (niezachowane) witraże Seilera do wrocławskich budowli, powsta-
łe we współpracy z Królewskim Instytutem Witrażowym w Berlinie. Podczas odnawiania kaplicy NMP przy
kościele św. Maurycego w północną ścianę kaplicy wstawiono, jak odnotowuje kronika, dwa witraże, które
dostarczył Glasermeister Seiler z pomocą „Berliner Fabrik" za sumę 75 Rtl (Reichstaler). Witraże zostały ufundo-
wane przez właścicielkę Brochowa, panią Walter, oraz żonę doktora Neugebauera dla upamiętnienia ich dzieci
zmarłych w lutym tego roku na cholerę i pochowanych na cmentarzu w pobliżu kaplicy. Aby zwiększyć ilość
światła, w kaplicy NMP wybito okno w ścianie zachodniej i także ozdobiono je kolorowym szkłem (Seiler?)261.
Niestety, temat witraży z kaplicy nie jest znany. Również w 1853 r., także we współpracy z berlińskim Instytu-
tem, powstał witraż Trzech Króli dla kościoła św. Krzyża. Neogotycki witraż był pomyślany jako pomnik dla
zmarłego owego roku wrocławskiego metropolity kardynała Melchiora von Dippenbrocka. Witraż został ufun-
dowany przez jego przyjaciela i towarzysza walk w kampanii antynapoleońskiej 1813-1815 grafa Josepha von
Hoverden-Plenckena. W berlińskim Instytucie powstały figury, zaś partie ornamentalne i rozety w maswerku
wykonał Seiler. Mozaikę z szarym tłem wypełnił artysta motywem błękitnych czteroliści z czerwonym środ-
kiem. Identyczna kolorystyka cechowała oszklenie maswerku262.
259 Slawik, op. cit., s. 56.
260 Amtlicher, op. cit., s. 34.
261 Engelbert, op. cit., s. 104-105.
262 K. Lüdecke, op. cit., s. 50.
65