Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (15.1953)

HELENA I STEFAN KOZAKIEWICZOWIE


Dla
sro¬
go
po¬

zę szczególnym
tablicowego i miniaturowego, drzeworytnictwa i rzeź-
by wielkiej — ale także i rzeźby małej, a zwłaszcza
działów rzemiosła artystycznego operujących meta-
lem, z którymi najwięcej spokrewniony wydaje się
być nasz artysta.
Jeśli chodzi o genezę przedstawionego w „Lamen-
cie" tematu, moglibyśmy ze swej strony wysunąć

(w powielanym podręczniku histo-
rii polskiej sztuki nowożytnej) wy-
rażona opinia Z. Hornunga, że ma-
my tu do czynienia z prawdopodob-
nym dziełem Berecciego.
„Lament Opatowski" zasługuje
na ponowne opracowanie: wysunąć
to należy jako jeden z najpilniej-
szych postulatów badawczych. Wo-
bec analizy i wniosków Antoniewi-
cza nie sposób powstrzymać się od
wrażeń sprzecznych. Wydaje się słu-
szne wszystko to, co mówi o nie-
włoskich cechach „Lamentu" i moż-
na całkowicie się podpisać pod przy-
toczoną wyżej jego charakterystyką
tego dzieła, które trafnie zdaje się
uzupełniać krótka opinia Walickie-
go. Ale nie można się zarazem pow-
strzymać i od stwierdzenia zbytniej
łatwości i pochopności, z jaką Bo-
łoz-Antoniewicz stwarza na podsta-
wie bardzo skromnych i niepew-
nych przesłanek oraz powierzchow-
nych podobieństw indywidualność
twórczą artysty, będącego medalie-
rem, drzeworytnikiem i rzeźbiarzem
w jednej osobie, i maluje jego drogę
rozwojową, do tego dość skompliko-
waną. Zwłaszcza przypisanie mu
szeregu prac drzeworytniczych nie
wydaje się oparte na żadnych so-
lidniejszych podstawach.
Póki nie wyjdą na jaw odpo-
wiednie materiały źródłowe — na
co, po wyzyskaniu odpowiednich
archiwaliów przez Jerzego Kiesz-
kowskiego szanse są niewielkie —
odrzucić należy wszystkie zbyt ry-
zykowne hipotezy i daleko idące
wnioski co do osoby autora,
ściślejszego powiązania go ze
dowiskiem, które być może
ukształtowało, należy wysunąć
stulat przeprowadzenia drobiazgo-
wej analizy porównawczej z zabyt-
kami ówczesnej sztuki krakowskiej,
uwzględnieniem nie tylko malarstwa

w kolegiacie opatowskiej. Dla Walickiego (w „Dzie-
jach sztuki polskiej"), „Lament" zdawał się być dzie-
łem artysty polskiego; wskazywałoby na to ideopla-
styczne nastawienie naszej sztuki, widoczne w tym
dziele i silne elementy miejscowej tradycji gotyckiej;
podniósł też świeżość, bezpośredniość i prymitywizm
ujęcia sceny. Od poglądów, wskazujących na niewłoski
charakter „Lamentu" odbiega krańcowo ostatnio

Ryc. 8. Fragment „Lamentu Opatowskiego" w kolegiacie w Opato¬
wie. 1536. (Fot. T. Przypkowski).

14