Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (15.1953)

Rye. 1. Zamek w Baranowie, widok od pd.-zach. (Fot. E. Kozłowska).

TADEUSZ GOSTYŃSKI
PRACE TYLMANA Z GAMEREN W ZAMKU W BARANOWIE

Renesansowa rezydencja Leszczyńskich w Bara-
nowie w r. 1677 sprzedana została wraz z dobrami Dy-
mitrowi Wiśniowieckiemu, zaś po jego śmierci, przez
małżeństwo wdowy stała się własnością Józefa Karo-
la Lubomirskiego. Nowy właściciel w r. 16951 zlecił
swemu nadwornemu architektowi przygotowanie dla
niego w Baranowie apartamentu mieszkalnego.
Odnalezienie Archiwum Tylmanowskiego, a w nim
dwóch projektów odnoszących się do Baranowa, wy-
kazało, że autorem przebudowy, która nastąpiła, był
nie kto inny, lecz sam Tylman z Gamer en2. Na osobę
jego naprowadzało zresztą i pokrewieństwo stylowe
zachowanych resztek wystroju wnętrz baranowskich
z innymi niewątpliwymi dziełami Ty Imana, jak i to,
że był on nadwornym budowniczym Lubomirskich
i dla samego Józefa Karola pracował w Lubartowie
i Kijannie, a dla jego ojca przerabiał w Warszawie pa-
łac Sandomierski, zwany ostatnio Bruhlowskim3 * * *.

1 Baliński M. i Lipiński T., Starożytna Polska pod
względem historycznym, jeograficznym i statystycz-
nym opisana. Warszawa 1844, t. II, s. 485.
2 Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej
w Warszawie, Archiwum Tylmanowskie.
3 Makowiecki T., Archiwum planów Tylmana
z Gameren, Warszawa 1938, s. 3'1 i 32. Makowiecki za-
sygnalizował tylko istnienie projektów Tylmana od-
noszących się do Baranowa, lecz dalej sprawą tą

Cały trzyskrzydłowy budynek mieszkalny w ba-
ranowskim zamku był pierwotnie jednotraktowy. Ko-
munikacja prowadziła albo przez pokoje, albo przez
krużganki arkadowe wokół trzech stron dziedzińca.
Tylman, aby rozwiązać niedogodne, zwłaszcza zimą,
zagadnienie komunikacyjne i stworzyć apartament
bardziej zwarty i wygodny poszerzył skrzydło obrane
na mieszkanie, tworząc jednocześnie budynek dwu-
traktowy. Obok skrzydła środkowego, północnego, nie
było krużganków arkadowych, tak potrzebnych i wy-
godnych przy apartamencie mieszkalnym. Pozostały
więc do wyboru dwa skrzydła — wschodnie i zachod-
nie4. Na apartament wybrano nie — lepiej nasłonecz-
nione wschodnie, lecz ciemniejsze i mniej przyjemne
w mieszkaniu skrzydło zachodnie. Było ono szersze
i miało większe sale, poza tym przylegał do niego
ogród kwiatowy. Być może, że to skłoniło Tylmana do

nie zajmował się. Przebudową tą nie zajął się też i au¬
tor znacznie wcześniej wydanej monografii zamku
baranowskiego Odrzywolski, który jej nie docenił i nie
dotarł do zachowanych materiałów, które są tu omó-
wione poniżej, por. Odrzywolski S., Zamek w Bara-
nowie, Sprawozdania KHS V (1896).
4 Krużganki w Baranowie nie obejmują całego
dziedzińca, lecz są tylko przy skrzydłach: wschodnim,
południowym, które jest parawanowym i nie posiada
pokoi mieszkalnych, oraz przy zachodnim.

77