DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Niesiołowska-Rothertowa, Zofia: Portret Stanisława Augusta z "klepsydrą": notatka uzupełniająca
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37706#0093
ZOFIA NIESIOŁOWSKA-ROTHERTOWA
PORTRET STANISŁAWA AUGUSTA Z „KLEPSYDRĄ“
NOTATKA UZUPEŁNIAJĄCA
W artykule Portret Stanisława Augusta „z klep-
sydrą" (BHS, XIV, 1952, nr 2, s. 19-32), opartym na
notatkach prof. Zygmunta Batowskiego omówiono 12
wersji i replik dzieła Bacciarellego. Obecnie dodać na-
leży dwie nie publikowane dotąd pozycje.
Dzięki uprzejmości dr Joanny Eckhardt otrzy-
małam wiadomość, że w Muzeum Narodowym w Poz-
naniu znajdują się dwie miniatury z portretu „z klep-
sydrą“, na które zwróciła uwagę p. Aleksandra Wasil-
kowska, asystent M. N. w Poznaniu. Jedna z nich,
wykonana ołówkiem na papierze, jest rysunkiem do
miniatury (8X7,2 cm). Na krawędzi z prawej strony
znajduje się podpis: Rymański. Druga, malowana gwa-
szem i akwarelą na kości słoniowej, okrągła (rozmiar
średnicy 7,2 cm), niesygnowana. Obie pochodzą ze
zbiorów Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
i katalog tych zbiorów z r. 1912 wymienia je pod nu-
merami 657 i 666, przypisując autorstwo J. Kosiń-
skiemu.
Rysunek wydaje się najbliższym portretowi ze
zbiorów Edwarda Raczyńskiego, temu właśnie, który
uchodził za zaginiony, a pojawił się niedawno w Sta-
nach Zjednoczonych Ameryki Północnej na Wysta-
wie Malarstwa Polskiego okresu 1793-1939, urządzonej
w Fundacji Kościuszkowskiej, w Nowym Yorku w r.
1951. Nazwisko rysownika — „Rymański“ — nie jest
znane dotąd w historii sztuki polskiej. Jak wiadomo
jednak, Józef Kosiński, miniaturzysta mianowany nad-
wornym malarzem króla Stanisława Augusta, uczeń
Bacciarellego, „zwykł był trzymać przy sobie młodych
malarzy, których wiele dla siebie zatrudniał, dając im
przygotowywać lub dokończyć własne roboty11, jak
pisze Rastawiecki1, mógł więc to być jeden z rysow-
ników w pracowni Kosińskiego.
Druga miniatura, na kości, wiąże się z portre-
tem M. Bacciarellego ze zbiorów Maurycego Potockie-
go; wskazówką tu jest układ ręki portretowanego,
zsuniętej na brzeg stołu. Na miniaturze poznańskiej
Stanisław August ma nieprzyjemny wyraz twarzy,
a pewna suchość i twarda faktura przypomina, według
dr J. Eckhardtówny, malarstwo portretowe J. Peszki.
W wymienionym artykule Portret Stanisława Au-
gusta „z klepsydrą" zaszła omyłka w umieszczeniu
podpisów pod portretami. Powinno być mianowicie:
rye. 1 (s. 21) — „Dep. ze zbiorów Wydżgi, Muzeum
Narodowe w Warszawie11, a ryc. 3 (s. 23) — „M. Bac-
ciarelli, Stanisław August Poniatowski. Ze zbiorów
Maurycego Potockiego11, odznaczający się właśnie tym,
że dłoń modela zsunięta jest na krawędź stołu, w od-
różnieniu od innych wersji.
Istnienie licznych miniatur, kopii i sztychów
z ostatniego portretu Stanisława Augusta pędzla
Bacciarellego, robionych za życia Poniatowskiego i po
jego śmierci, świadczy o tym, że ten wizerunek prze-
mawiał do odbiorców swoją treścią malarską i hu-
manistyczną.
1 Rastawiecki E., Słownik Malarzów Polskich,
Warszawa 1850, t. I, s. 239.
Ryc. 1. Rymański, rysunek do miniatury z portretu
Stanisława Augusta „z klepsydra". Muzeum Narodowe
w Poznaniu. (Fot. L. Perz).
Ryc. 2. Malarz nieznany, miniatura z portretu Stani-
sława Augusta „z klepsydrą". Muzeum Narodowe
w Poznaniu. (Fot. L. Perz).
75
PORTRET STANISŁAWA AUGUSTA Z „KLEPSYDRĄ“
NOTATKA UZUPEŁNIAJĄCA
W artykule Portret Stanisława Augusta „z klep-
sydrą" (BHS, XIV, 1952, nr 2, s. 19-32), opartym na
notatkach prof. Zygmunta Batowskiego omówiono 12
wersji i replik dzieła Bacciarellego. Obecnie dodać na-
leży dwie nie publikowane dotąd pozycje.
Dzięki uprzejmości dr Joanny Eckhardt otrzy-
małam wiadomość, że w Muzeum Narodowym w Poz-
naniu znajdują się dwie miniatury z portretu „z klep-
sydrą“, na które zwróciła uwagę p. Aleksandra Wasil-
kowska, asystent M. N. w Poznaniu. Jedna z nich,
wykonana ołówkiem na papierze, jest rysunkiem do
miniatury (8X7,2 cm). Na krawędzi z prawej strony
znajduje się podpis: Rymański. Druga, malowana gwa-
szem i akwarelą na kości słoniowej, okrągła (rozmiar
średnicy 7,2 cm), niesygnowana. Obie pochodzą ze
zbiorów Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
i katalog tych zbiorów z r. 1912 wymienia je pod nu-
merami 657 i 666, przypisując autorstwo J. Kosiń-
skiemu.
Rysunek wydaje się najbliższym portretowi ze
zbiorów Edwarda Raczyńskiego, temu właśnie, który
uchodził za zaginiony, a pojawił się niedawno w Sta-
nach Zjednoczonych Ameryki Północnej na Wysta-
wie Malarstwa Polskiego okresu 1793-1939, urządzonej
w Fundacji Kościuszkowskiej, w Nowym Yorku w r.
1951. Nazwisko rysownika — „Rymański“ — nie jest
znane dotąd w historii sztuki polskiej. Jak wiadomo
jednak, Józef Kosiński, miniaturzysta mianowany nad-
wornym malarzem króla Stanisława Augusta, uczeń
Bacciarellego, „zwykł był trzymać przy sobie młodych
malarzy, których wiele dla siebie zatrudniał, dając im
przygotowywać lub dokończyć własne roboty11, jak
pisze Rastawiecki1, mógł więc to być jeden z rysow-
ników w pracowni Kosińskiego.
Druga miniatura, na kości, wiąże się z portre-
tem M. Bacciarellego ze zbiorów Maurycego Potockie-
go; wskazówką tu jest układ ręki portretowanego,
zsuniętej na brzeg stołu. Na miniaturze poznańskiej
Stanisław August ma nieprzyjemny wyraz twarzy,
a pewna suchość i twarda faktura przypomina, według
dr J. Eckhardtówny, malarstwo portretowe J. Peszki.
W wymienionym artykule Portret Stanisława Au-
gusta „z klepsydrą" zaszła omyłka w umieszczeniu
podpisów pod portretami. Powinno być mianowicie:
rye. 1 (s. 21) — „Dep. ze zbiorów Wydżgi, Muzeum
Narodowe w Warszawie11, a ryc. 3 (s. 23) — „M. Bac-
ciarelli, Stanisław August Poniatowski. Ze zbiorów
Maurycego Potockiego11, odznaczający się właśnie tym,
że dłoń modela zsunięta jest na krawędź stołu, w od-
różnieniu od innych wersji.
Istnienie licznych miniatur, kopii i sztychów
z ostatniego portretu Stanisława Augusta pędzla
Bacciarellego, robionych za życia Poniatowskiego i po
jego śmierci, świadczy o tym, że ten wizerunek prze-
mawiał do odbiorców swoją treścią malarską i hu-
manistyczną.
1 Rastawiecki E., Słownik Malarzów Polskich,
Warszawa 1850, t. I, s. 239.
Ryc. 1. Rymański, rysunek do miniatury z portretu
Stanisława Augusta „z klepsydra". Muzeum Narodowe
w Poznaniu. (Fot. L. Perz).
Ryc. 2. Malarz nieznany, miniatura z portretu Stani-
sława Augusta „z klepsydrą". Muzeum Narodowe
w Poznaniu. (Fot. L. Perz).
75